nowe idee

nowe ideologie

LIBERALIZM

Liberalizm nie jest religią ani poglądem, ani partią specjalnych interesów. Nie jest religią, ponieważ nie wymaga wiary ani modłów - nie ma w nim bowiem nic mistycznego, ani nie ma w nim dogmatów. Nie jest światopoglądem, ponieważ nie próbuje wyjaśniać wszechświata oraz nie mówi - i nie chce mówić - nic o znaczeniu i celu ludzkiej egzystencji. Nie jest wreszcie partią specjalnych interesów, ponieważ nie zapewnia, ani nie dąży do zapewnienia, szczególnych korzyści jakiejkolwiek jednostce czy grupie.Jest czymś zupełnie innym. Jest ideologią, doktryną wzajemnych relacji między członkami społeczeństwa, a równocześnie zastosowaniem tej doktryny do postępowania ludzkiego w rzeczywistym społeczeństwie. Nie obiecuje niczego ponad to, co jest możliwe do osiągnięcia w społeczeństwie i poprzez społeczeństwo. Dąży do zapewnienia ludziom jednej tylko rzeczy: pokojowego, niczym nie zakłóconego rozwoju materialnego dobrobytu dla wszystkich, aby w ten sposób uchronić ich od zewnętrznych przyczyn bólu i cierpienia - w takim stopniu, w jakim leży to w mocy instytucji społecznych. Zmniejszyć cierpienie, zwiększać szczęśliwość: oto jego cel. Ludwig von Mises,

a) Pojęcie liberalizmu powstało w XVIII w. w środowisku mieszczańskim jako reakcja przeciw monarchii absolutnej i nierówności stanowej. W XIX w. liberalizm był reakcją burżuazji na ancien regimé; burżuazja sprzeciwiała się tradycji, więziom stanowym i monarchii absolutnej. b) Nadrzędną wartością liberalizmu była ( i jest) wolność jednostki, autonomia człowieka w stosunku do otaczającego go systemu politycznego, społecznego i gospodarczego. Wolność człowieka może być ograniczona jedynie przez wolność innych. c) Zwolennikami liberalizmu była brytyjska partia wigów przedstawiciel Adam Smith

KONSERWATYZM

Roger Scruton, Jak być konserwatystą

Konserwatyzm wychodzi od przekonania, które mogą podzielać wszyscy dojrzali ludzie: przekonania, że dobre rzeczy łatwo się niszczy, ale niełatwo tworzy. Szczególnie dotyczy to dóbr wspólnych: pokoju, wolności, prawa, cywilizowanych norm, ducha publicznego, bezpieczeństwa własności i życia rodzinnego, a zatem dóbr, które wymagają współpracy innych ludzi, ponieważ nikt z nas nie jest w stanie wytworzyć ich w pojedynkę. W kontekście tych dóbr dzieło zniszczenia jest szybkie, łatwe i ekscytujące, a dzieło tworzenia powolne, mozolne monotonne. Tak brzmi jedna z lekcji XX wieku. Kwestia ta ta tłumaczy również, dlaczego konserwatyści nie mają dobrej prasy – ich stanowisko jest prawdziwe, ale nudne, podczas gdy stanowisko ich oponenta jest ekscytujące, lecz fałszywe.

a) Ideologia, która zaczęła kształtować się na przełomie XVIII i XIX w. jako sprzeciw wobec liberalizmu. Zwolennikami konserwatyzmu byli głównie przedstawiciele arystokracji i szlachty, którzy dążyli do utrzymania starego porządku (ancien regimé). b) Przedstawiciele: Edmund Burke (Rozważania o rewolucji we Francji), François–René de Chateubriand. c) Poglądy:  nadrzędnymi wartościami rodzina, tradycja, religia, silna władza, która gwarantuje porządek,  sprzeciw wobec szybkich zmian społecznych, politycznych (rewolucji itp.), dopuszczano jedynie zmiany na drodze ewolucyjnej,  dążono do utrzymania istniejącego ładu; zwolennicy władzy absolutnej i struktury stanowej,  Kościół jest instytucją, która umacnia władzę monarszą,  uznawali nierówności społeczne za rzecz naturalną. d) Zwolennikami konserwatyzmu była brytyjska partia torysów.

ruch robotniczy

Początki ruchu robotniczego:  w Wielkiej Brytanii organizowanie strajków, podczas których robotnicy odmawiali wykonywania pracy; strajki były tłumione przez policję i wojsko;  ruch luddystów – niszczycieli maszyn, na czele którego stał Nedd Ludd. Jego zwolennicy byli głównie drobnymi rzemieślnikami, którzy stracili pracę na skutek powstania fabryk. Utożsamiali oni utratę pracy z pojawieniem się maszyn dlatego występowali oni przeciwko maszynom niszcząc je i podpalając nowe fabryki;  powstania robotnicze wybuchały w różnych krajach Europy, były to powstania tkaczy, flisaków czy woźniców;  w Wielkiej Brytanii stopniowo uchwalano prawa dotyczące zatrudniania robotników: - zakazano zatrudniania dzieci w kopalniach, - wprowadzano maksymalny limit godzin pracy dzieci, - 1824 – uchwalono prawo robotników do zrzeszania się i tworzenia organizacji robotniczych, które stały się zalążkiem późniejszych związków zawodowych, - w latach 1825 – 1832 – związki zawodowe zaczęły się łączyć,  1833 r. Robert Owen utworzył Organizację Związków Zawodowych, której członkowie domagali się: - wprowadzenia powszechnego prawa wyborczego (zniesienia cenzusu majątkowego), - przeprowadzania corocznych wyborów, - skrócenia dnia pracy do 8 godzin,

socjalizm utopijny

Problem z socjalizmem polega na tym, że ostatecznie kończą ci się cudze pieniądze. Margaret Thatcher

Socjalizm utopijny – powstał w pierwszej połowie XIX w. Jego twórcy chcieli stworzyć model idealnego społeczeństwa, w którym podział wytwarzanych dóbr byłby sprawiedliwy, a nawet równy. To idealne, utopijne społeczeństwo składałoby się z ludzi równych sobie, nie byłoby w nim bogatych i biednych. Ludzie mieli pracować dla dobra ogółu. a) Saintsimonizm – Henryk Saint-Simon (1760 – 1825) Uważał, że ludzkość przechodzi kryzys społeczny, którego przejawem jest stan rewolucji. Stan ten trzeba zakończyć przez stworzenie nowego społeczeństwa zarządzanego przez ludzi pracy (chłopi, rękodzielnicy, robotnicy, fabrykanci, kupcy, bankierzy, technicy). Władzę dyktatorską w państwie powinni mieć naukowcy i artyści. Uważał, że dzięki rozwojowi i tępieniu próżniactwa rozwinie się bogactwo ogólne, nie będzie biedaków. Następcy Sanit – Simona = Saintsimoniści domagali się:  zniesienia dziedziczenia dóbr,  uspołecznienia środków produkcji,  urządzenia społeczeństwa wg formuły „każdemu stosownie według jego zdolności, każdej zdolności stosownie do jej dzieła”.

b) Furieryzm – Charles Fourier (1772 – 1837) Uważał, że należy tworzyć zrzeszeń produkcyjnych (spółdzielni) – tzw. falanstery, z których ma się w przyszłości składać całe społeczeństwo. Każde zrzeszenie miało skupiać do 2 tysięcy osób o podobnych i uzupełniających się zdolnościach i upodobaniach; ich dochody miały być dzielone według wkładu pracy, talentu i kapitału; głosił konieczność zachowania własności prywatnej. Ludwik Blanc (1811 – 1882) Chciał wprowadzenia nowej organizacji pracy. Każdy człowiek musi otrzymać własne narzędzie pracy, odpowiednie wykształcenie i możliwość zarobkowania. W tym celu państwo powinno 4 tworzyć wielkie zakłady pracy, wówczas zniknęłyby przedsiębiorstwa prywatne i dałoby się regulować produkcję i konsumpcję. Louis August Blanqui (1805 – 1881) Uważał, że burżuazję i klasę rządzącą trzeba zmusić do komunistycznej przebudowy społeczeństwa na drodze rewolucji. c) Proudhonizm – Pierre Joseph Proudhon Uważał on, że wielka własność zdobyta poprzez wyzysk jest kradzieżą. Uznawał „posiadanie” jeśli jest związane z pracą. Uznawał drobną własność ziemską za konieczność. Popierał drobnych producentów indywidualnych lub zrzeszonych w stowarzyszeniach. Odrzucał on instytucję państwa, sądząc, że najszczęśliwsze jest społeczeństwo, które żyje w stanie anarchii (bez rządu lecz rozbite na autonomiczne gminy).

b) Furieryzm – Charles Fourier (1772 – 1837) Uważał, że należy tworzyć zrzeszeń produkcyjnych (spółdzielni) – tzw. falanstery, z których ma się w przyszłości składać całe społeczeństwo. Każde zrzeszenie miało skupiać do 2 tysięcy osób o podobnych i uzupełniających się zdolnościach i upodobaniach; ich dochody miały być dzielone według wkładu pracy, talentu i kapitału; głosił konieczność zachowania własności prywatnej. Ludwik Blanc (1811 – 1882) Chciał wprowadzenia nowej organizacji pracy. Każdy człowiek musi otrzymać własne narzędzie pracy, odpowiednie wykształcenie i możliwość zarobkowania. W tym celu państwo powinno 4 tworzyć wielkie zakłady pracy, wówczas zniknęłyby przedsiębiorstwa prywatne i dałoby się regulować produkcję i konsumpcję. Louis August Blanqui (1805 – 1881) Uważał, że burżuazję i klasę rządzącą trzeba zmusić do komunistycznej przebudowy społeczeństwa na drodze rewolucji. c) Proudhonizm – Pierre Joseph Proudhon Uważał on, że wielka własność zdobyta poprzez wyzysk jest kradzieżą. Uznawał „posiadanie” jeśli jest związane z pracą. Uznawał drobną własność ziemską za konieczność. Popierał drobnych producentów indywidualnych lub zrzeszonych w stowarzyszeniach. Odrzucał on instytucję państwa, sądząc, że najszczęśliwsze jest społeczeństwo, które żyje w stanie anarchii (bez rządu lecz rozbite na autonomiczne gminy).

d) Robert Owen (1771 – 1851) Chciał by wszyscy korzystali z osiągnięć rewolucji przemysłowej. Głosił hasła:  zmniejszenia dnia pracy do 8 godzin,  nadania powszechnych praw wyborczych,  tworzenia przez robotników organizacji zawodowych i spółdzielni. Stworzył model idealnej wspólnoty produkcyjnej zrzeszającej do 1200 pracowników, z których każdy miał realizować określone zadania na rzecz zbiorowości. W 1833 r. założył Ogólnokrajowy Związek Związków Zawodowych w Wielkiej Brytanii. e) Czartyści – Wiliam Lovett (188 – 1877), George Julian Harney (1817-1897) Nazwa pochodzi od programu Londyńskiego Stowarzyszenia Robotników z 1837 r. Program ten w formie petycji przedstawiono Izbie Gmin pod nazwą „Karta Ludu” (People`s Charter) – stąd nazwa. Program:  zniesienie cenzusu majątkowego w wyborach,  wprowadzenie powszechnego prawa wyborczego,  coroczne, tajne wybory do parlamentu,  pensje dla posłów, by mogli nimi zostawać również ludzie o niższych dochodach,  równe okręgi wyborcze. Postulaty te praktycznie stały się programem politycznym całego ruchu robotniczego w Anglii. Petycja ta została jednak dwukrotnie odrzucona przez Izbę Gmin. Czartyści zapoczątkowali pierwszą partię polityczną robotników (statut, członkowie, komitet wykonawczy). Dzięki nim wywalczono:  zakaz pracy dzieci w niektórych gałęziach przemysłu,  ograniczenie dnia pracy kobiet i dzieci,  zaczęły się zwiększać płace robotników,  polepszały się warunki pracy,  w 1833 r. powołano pierwsze inspekcje fabryczne, które kontrolowały stan sanitarny i bezpieczeństwo pracy,  ograniczono czas pracy do 10,5 godziny dziennie,  rozwinęło się szkolnictwo powszechne,  1846 r. zniesiono cła importowe na zboże co obniżyło ceny żywności  rozwinął się ruch spółdzielczy.

KOMUNIZM

– radykalny odłam socjalizmu, którego twórcami byli Karol Marks (1818 – 1883) i Fryderyk Engels (1820 – 1895). Był nazywany również socjalizmem naukowym lub marksizmem. 5 W 1847 r. w Londynie Związek Sprawiedliwych zmienił nazwę na Związek Komunistów. Program związku opracowali Marks i Engels. Był to opublikowany w 1848 r. „Manifest komunistyczny”:

 społeczeństwa podlegają ciągłym zmianom,  społeczeństwo dzieli się na klasy, które ciągle rywalizują ze sobą o władzę. W społeczeństwie XIX w. wyróżniamy klasę właścicieli środków produkcji (kapitalistów) i proletariat – pracowników najemnych, robotników,  właściciele środków produkcji – ziemi, fabryk, narzędzi pracy, kapitału – mają władzę i podporządkowują sobie proletariat i wyzyskują go,  właściciel warsztatu pracy nie płaci wystarczająco robotnikowi za jego pracę zatrzymując olbrzymią część zysku. Jest to powód antagonizmu między proletariatem a burżuazją. Konkurencja między burżuazją jest przyczyną konfliktów międzynarodowych,  kapitalizm musi ustąpić miejsca systemowi, w którym środki produkcji przestaną być własnością prywatną, a staną się własnością całego społeczeństwa. Może to nastąpić tylko na drodze rewolucji społecznej , w której proletariat obali burżuazję i sięgnie po władzę. Rewolucja ta jest nieunikniona,  władzę proletariatu nazwano dyktaturą proletariatu. Podczas tej dyktatury przeprowadzi się konieczne zmiany ekonomiczne, społeczne i polityczne, których skutkiem będzie przejście do komunizmu – najlepszego systemu społecznego; powstanie bezklasowe społeczeństwo

• delegaci z różnych państw - Wielkiej Brytanii, Niemiec, Francji, Włoch, Szwajcarii i ziem polskich zakładają Międzynarodowe Stowarzyszenie Robotników
• "wyzwolenie klasy robotniczej powinno być dziełem samej klasy robotniczej"
• działała do 1876 roku - toczyły się w niej ostre spory ideowe, konflikt między sojusznikami Marksa a anarchistami Bakunina
• po wojnie francusko-niemieckiej władze przenoszą siedzibę z Paryża do Nowego Jorku i tracą znaczenie

- 1864 POWSTANIE MIĘDZYNARODÓWKI

• 26 MARCA 1871 WYBORY DO KOMUNY PARYSKIEJ, GŁOSUJE 230 TYS. MIESZKAŃCÓW PARYŻA
• APEL DO WSZYSTKICH REGIONÓW O UTWORZENIE KOMUN
• PRÓBA BUDOWY NOWEGO USTROJU
• MARKS I ENGELS WIDZIELI W NIEJ PIERWSZĄ REWOLUCJĘ PROLETARIACKĄ
• KOMUNA TRWAŁA ZALEDWIE 2 MIESIĄCE, UTOPIONA W MORZU KRWI PRZEZ WERSALCZYKÓW, ZWOLENNIKÓW DAWNEGO USTROJU

- 1871 KOMUNA PARYSKA

NACJONALIZM

a) proces ujednolicenia pod względem kulturowym i etnicznym społeczeństw wielu krajów. Sprzyjały temu:  obowiązkowa służba wojskowa, która wymuszała znajomość języka państwowego  upowszechnienie szkolnictwa, b) pojawiło się poczucie odrębności od innych społeczeństw , c) uważano, że wspólne pochodzenie, kultura, język i historia składają się na najważniejszą więź społeczną. Uznano je za czynniki narodowotwórcze, d) uznano, że każdy naród powinien mieć własne państwo, e) napięcia na tle narodowym najpierw pojawiły się na Półwyspie Apenińskim (państwa włoskie) i w Niemczech, f) w Europie Środkowo – Wschodniej został zapoczątkowany proces poczucia odrębności narodowej wśród grup etnicznych zamieszkujących kraje wieloetniczne takie jak Rosja, Imperium Osmańskie, Cesarstwo Austriackie czy Niemcy.