MARTXOAK 3 - Olaia Montoya Larrea

2023-2024 HORTZ PROTESI 1. OLAIA MONTOYA LARREA

LORPENAK

Bizitza ondoren

ALDARRIKAPENAK

Langileen borroka

Gure memorian

*Miércoles de Ceniza*

Martxoak 3, Gasteiz

MARTXOAK 3

LAN eta BIZI BALDINTZAK

Bizitza 1976an

Hirian eta herrialdean ahazten ez den eguna

Francoren heriotzak, 1975ean, Espainiako trantsizioaren hasiera ekarri zuen, Juna Carlos I.ak erreleboa hartu eta aldaketa politikoari ekin zion. 1976an, Gasteizen, trantsizio politikoa Espainian, tokiko baldintza ekonomikoak eta une hartan sortu ziren gizarte- eta kultura-mugimenduak izan ziren ezaugarri nagusiak; lan-tentsioak, soldata hobetzeko eskaerak eta eskubide eta baldintza bidezkoagoen aldeko borroka, aldaketa politiko eta sozialaren testuinguruan. Grebak ugaritu egin ziren Gasteizen urtarriletik. Elizak ziren bilerak eta asanbladak egiteko leku seguru bakarra, garai hartan askatasunak murriztu eta zapaldu baitziren. Lan-baldintzak herrialdeko egoera ekonomiko eta sozialaren araberakoak ziren. Espainia nazioarteko isolamendutik irteten ari zen, eta industrializazioa martxan zegoen, nahiz eta desberdintasun ekonomiko eta sozial handiak zeuden oraindik. Bizi-baldintzei dagokienez, 1976an, Gasteiz uneko aldaketak islatzen zituen hiria zen. Etxebizitza txikia zen, eta langile-auzoetan bizi ohi zen edo hiriko alde zaharrean pilatuta. Oinarrizko zerbitzuak, hala nola osasuna eta hezkuntza, eskuratzeko aukera mugatua izan zitekeen populazioaren sektore batzuentzat.

3 de Marzo (Miércoles de Ceniza)

Bi hilabeteko langile-borrokaren ondoren, hitzarmena lortzeko eta frankismoaren sindikalismo bertikalari aurre egiteko, martxoaren 3an Gasteizen bere tragediarik handiena bizi izan zuen. Tentsioa handituz zihoan egun batetik bestera, eta martxoaren 3an greba orokorrerako deialdia egin zen, arratsaldeko lauretan San Frantzisko elizan, Zaramaga auzoan. Milaka pertsona bildu ziren han, eta hainbesteraino izan zen Arabako enpresetako langile guztiak ez zirela Elizan sartzen. Lehenago greba batzuk egin ziren, baina hau desberdina izan zen. Poliziak, eta Miranda de Ebroko Erreserba Konpainiak, eliza inguratu zuten. Poliziaren irratiko grabazioak izan ziren testigantzarik gogorrenak, eta haietan entzun daiteke nola egin zen agindu argia: “Hay que sacarlos como sea”. Manifestariek probokaziorik aurkeztu ez zuten arren, poliziak gas lakrimogenoa bota zuen eliza barruan. Segundo batzuetan dena aldatu zen, langileak kanpotik zetozen tiroak entzuten hasi ziren eta jendea korrika irteten hasi zen, babesteko aterpe baten bila. Poliziak tiro egin zuen kontzentrazioa desegin zen arte. Zoritxarrez, bost gorpu bizitzarik gabe geratu ziren eta ehun pertsona baino gehiago zaurituta zeuden. Gasteizko kaleak ez ziren berdinak izan, eta tentsio izugarria zegoen. Bi egun geroago, martxoaren 5ean, Gasteizko Katedral Berrian hileta ospatu zen, jendea kalera atera zen hildakoak babesteko. *Interesgarria

PEDRO MARÍA MARTÍNEZ

27 urte

FRANCISCO AZNAR

17 urte

JOSÉ CASTILLO

32 urte

ROMUALDO BARROSO

19 urte

BIENVENIDO PEREDA

30 urte

• Lanaldia murriztea: lanaldi malguagoa eta hobeto bizitzeko baldintzak bilatzen zituzten. 40-42 ordu astean, hilabete bat oporretan eta ordu erdi ogitartekoa jateko.
• Laneko segurtasuna hobetzea: lan baldintza seguruagoak eta babes egokiak nahi zituzten, laneko istripuak eta gaixotasunak saihesteko.
• Negoziazio kolektiborako eskubidea: langileek beren lan-baldintzei eragiten zieten erabakietan hitza eta botoa izatea eskatzen zuten, enplegatzaileekiko negoziazio kolektiboaren bidez.
• Askatasun sindikalarekiko eskubidea: sindikatuetan antolatzeko eta elkartzeko askatasuna inolako ondoriorik gabe erabiltzeko eskubidea nahi zuten.

• Soldata-igoera: inflazioarekin eta gero eta bizi-kostu handiagoa zela soldata-igoerak bilatzen zituzten. 5.000 pezetatik 6.000ra pasatzea. Aurreko urtean, bizi-maila %17 igo zen. Langileen erosteko ahalmena oso txikia zen.

Mobilizazioen helburua hitzarmen kolektiboak negoziatzea zen.

- Soldata igoera bidezkoagoak eta lanaldia murriztea lortu zen. Horren aldeko borroka lehentasun bihurtu zen. - Istripuak prebenitzeko eta langileen osasuna babesteko neurriak ezarri ziren.

• Trantsizioa prozesuan zegoen arren, gertaera horrek aldaketa politikoa azkartu zuen. Adolfo Suarezek hartu zuen Gobernuko presidente kargua.

Eragina izan zuen Espainiako langile-mugimenduaren historian eta herrialdearen kontzientzia sozial eta politikoan.

• Poliziaren errepresioaren bestialitatea, greban zehar, oroimen kolektiboan markatzen dut. Langileak eta gizartea, oro har, kontzienteago bihurtu ziren botere-gehiegikeriez eta lan-eskubideen alde borrokatzeko beharraz
• Sarraskiak haserrea eta elkartasuna eragin zituen. Sindikatuek, ikasleek eta beste talde batzuek fronte komun batean bat egin zuten indarkeria salatzeko eta justizia eskatzeko.
• Tragediaren ondoren, langileen eskariak ugaritu egin ziren. Martxoaren 3an gertatutakoak langileek beren eskubideen alde borrokatzeko zuten balorea indartu zuen.
• Greban aldarrikatu zituzten gauza batzuk aldatzea lortu zuten.

Martxoaren 3a indarkeriaren eta errepresioaren ondorioak gogorarazten ditu. Garrantzitsua da langile horien borroka gogoratzea eta ohoratzea, etorkizun hobea bilatzen zuten eta, haiei esker, gure bizi-baldintzak apur bat hobeagoak dira. Tragedia horren ondorioz, pertsonek ikusi genuen benetan zer den garrantzitsua, eta zerbait aldarrikatu nahi bada, denok batera borrokatu behar dugula.

Hausnarketa