jesus

Ejiptoko esklabotza

Lanik eta ogibiderik ez zutela eta, Israelgo zenbait leinuk Egiptora aldatu behar izan zuten. Han esklabo-lanetan bizi izan ziren faraoiaren esanetara. Egipton gogor hartu zituzten eta zapaldurik egon ziren denbora luzez. Piramideen eraikuntzarako eskulanetan erabiliak izan zirela ere uste da.1600-1400k.a

Jereusalengo suntsiketa

Judu asko beren lurraldera itzuli ziren eta herria ekonomia, erlijio eta moral aldetik berrantolatzeari ekin zioten. Baina erbestea bizi ez zuten Israelgo biztanleek eta Israelen finkatu ziren samariarrek ez zuten begi onez ikusi berrantolaketa hura eta giro latz eta zaila sortu zen.

Iparraldeko erresuma asiriara esberturaturik

Lehen hiriburua Tirsa izan zen, baina denbora joan ahala, Samariak ordezkatu zuen. K.a. 721ean asiriarrek hiriburua hartu eta Ninivera (Asiria) deportatu zituzten hango biztanleak. Haien ordez, jatorri asiarreko kolonoak kokatu ziren bertan eta, denbora joan ahala, ebanjelioek aipatzen diguten samariarren sorrera bideratu zuten.

TEMPLUA

Lehen hiriburua Tirsa izan zen, baina denbora joan ahala, Samariak ordezkatu zuen. K.a. 721ean asiriarrek hiriburua hartu eta Ninivera (Asiria) deportatu zituzten hango biztanleak. Haien ordez, jatorri asiarreko kolonoak kokatu ziren bertan eta, denbora joan ahala, ebanjelioek aipatzen diguten samariarren sorrera bideratu zuten.

JOSUE

Consectetur adipiscing elit

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua. Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit, sed do eiusmod.

• Lorem ipsum dolor sit amet.
• Consectetur adipiscing elit.
• Sed do eiusmod tempor incididunt ut.

Lorem ipsum dolor sit

HEGOALDEKO PROFETA

Egoera honen erdian, Jainkoaren fedeari bizirik eusteko adore ematen zioten profetek herriari. Profeten bitartez egon zen Jainkoa bere herriarekin. Hona profeta horietako batzuk: Jeremias, Isaias, Sofonias eta Ezekiel.

ISAAK

Israel herriaren historiak beste aitalehen batzuen bidez jarraitu zuen aldi honetan: Isaak, Jakob,19001800k.a Jose...

Iparraldeko erresumaren suntsiketa

Idazlari-talde batek, garai honetan, idatzirik jarri zituen Israel herriaren historia, tradizioak eta bizipenak. Hegoaldeko Erresumako biztanleek bizi zituzten berberak, bestalde: Itsaso Gorria igarotzea, Jainkoaren laguntza… Idazki hauek tradizio elohimdarrekoak dira, hala deitua Jainkoari Elohim deitzen diotelako. Tradizio hau E letraz adierazten da.

Israeldarrak azkatuak

Jaio eta bizi garen lurrak bere eragina du gure izaeran. Hori horrela, norbait ezagutu nahi badugu iturburura jo beharra daukagu: hau da, bere lurra, kultura, sendia, beste herrien eta kulturen eragina,… ezagutu. Horrek guztiak pertsona bera ezagutzen, balioesten eta errespetatzen lagunduko digu.

ERREGENIK HANDIENA

Erresuma hau hamar leinuk osatzen zuten, Jeroboan buru zutela. Erresuma indartsuena zen, baina baita zatituena ere. 19 errege izan zituen agintean eta horietako inor ez zen Dabiden ondorengoa.

Pazkoa

Judaismoak Pazkoan Moisesen eskutik Israel herria Egiptoren morrontzatik askatu izana ospatzen du. Egun horretan juduek legami gabeko ogia, bildots errea eta barazki gordinak jaten dituzte eta sinagogatan otoitzaldi bereziak egiten dira. Urteetan zehar judaismoaren batasuna bermatzeko ezinbesteko jaia izan da.

IPARRALDEKO ERREZUMA

Erresuma hau hamar leinuk osatzen zuten, Jeroboan buru zutela. Erresuma indartsuena zen, baina baita zatituena ere. 19 errege izan zituen agintean eta horietako inor ez zen Dabiden ondorengoa.

IPARRALDEKO PROFETAK

Erresuma honetan zabaldu zuten mezua Elias, Eliseo, Amos eta Oseas profetek. Profeta horiek herriari lagundu zioten fedeari eta itxaropenari eusten, eta aldi berean bihotz berritzera bultzatzen zuten.

LEHENENGO ERREGEA

Saulek eta Dabidek eraikitako Erresumak 70 urtez bakarrik iraun zuen bat eginik. Salomonen erregealdiko azkenaldian gertatu ziren zuzengabekeriek eta honen seme Roboanen gobernu txarrak herriaren haserrea piztu zuten eta zatiketa eragin. Zatiketa hau zisma —hau da, haustura— izenez ezagutzen da.

EGOALDEKO ERRESUMA

Hegoaldeko Erresuma bi leinuk osatzen zuten. Hango erregeak Dabiden oinordekoak ziren. Itunaren eskualdatzaile eta promesaren herriaren ondorengotzat hartuak ziren, horrenbestez. Hiriburua Jerusalem zen. Hiri hau eta Templua batik bat, herri judu osoaren izpiritualitatearen gune nagusi bihurtu ziren.

Jakob eta 12 semeak

Consectetur adipiscing elit

Isaaken seme Jakob Jainkoak bedeinkatu zuen eta Abrahami egin zion agintzaria berretsi zion. Jakoben hamabi semeetatik sortu ziren Israelgo hamabi leinuak.

Abraham urtik atera

Jesusen arbaso zaharrena Abraham izan zen. Honexekin hasten da Israelen historia. Abraham abeltzain erdi-nomaden leinu edo tribu bateko kidea zen. K.A. 2000.urtean.

Ejiptorako bidaia

Lanik eta ogibiderik ez zutela eta, Israelgo zenbait leinuk Egiptora aldatu behar izan zuten. Han esklabo-lanetan bizi izan ziren faraoiaren esanetara. Egipton gogor hartu zituzten eta zapaldurik egon ziren denbora luzez. Piramideen eraikuntzarako eskulanetan erabiliak izan zirela ere uste da.1700-1600k.a

EPAILEAK

IBehin Kanaanen finkatu eta gero, israeldarren leinuek autonomia handia izan zuten; alabaina, fede jai batzuk ospatzeko eta etsaiengandik zaintzeko elkartzen ziren. Une horretan sortu ziren epaileak. Leinuen buru jarri eta denen borrokak zuzendu zituzten liderrak ziren. Horien bidez, israeldarrek berriro nabari zuten Jainkoa beren artean zegoela, laguntzen eta onik ateratzen zituen Jainkoa..

moises

Une honetan sortu zen Moises, bere herria egiptoarren morrontzatik askatzeko Jainkoak aukeratu zuen gizona.

Israeldarren itsulera

538an, Ziro, Pertsiako erregea, Babiloniaz jabetu zen. Hala hasi zen Israelen historiako aldi berri bat: askatasun eta berreraikuntzaren aldia, alegia. Zirok askatasuna eman zien juduei, Nabukodonosorrek kendutako aberastasunak itzuli zizkien eta herrialdea eraberritzeko laguntza luzatu zien.

egoaldeko erresuma babilioniara erbesteraturik

Judu asko beren lurraldera itzuli ziren eta herria ekonomia, erlijio eta moral aldetik berrantolatzeari ekin zioten. Baina erbestea bizi ez zuten Israelgo biztanleek eta Israelen finkatu ziren samariarrek ez zuten begi onez ikusi berrantolaketa hura eta giro latz eta zaila sortu zen.

Templuaren berriskuntza

Hala ere, aldi honetan berreraiki ziren Jerusalemgo Tenplua eta harresiak eta berriro ezarri zen Jahveren gurtza. Horiez gain, hurrengo mendeetan herri juduaren bizibidea arautuko zituen oinarriak ezarriz joan ziren

Alejrandro magno

Alejandro Handia buru zutela, greziarrek pertsiarrak menderatu zituzten Issos-eko guduan K.a. 333an. Garaipen horrek inperio grekoaren zabalkundea ekarri zuen Ekialde Hurbilean eta Israel, ondorioz, inperio horren zati bihurtu zen. Alejandro Handiaren heriotzaren ondoren, haren ondorengoek —eta Siriako Antioko IV.a erregeak bereziki— gogor erreprimitu zituzten eragin grekoaren aurkako taldeak. Lehenbizi, juduek era baketsuan aurre egin zioten, baina azkenean, makabearren matxinadak eztanda egin zuen, Judas Makabearra buru zela.

Esdras eta Nehemias Hiria Berreraiki

Erromatarrek juduekiko izan zuten jarrera kontraesanez betea egon zen: eraman onez hartzen zituzten juduen pentsamolde eta ohiturak; ez, ordea, ulertzen. Komunikabide- eta zerbitzu-sare egokia jaso zuten hirien artean, baina une berean, zerga handiak ezarri zituzten. Apaiz Nagusia eta Sanedrina (juduen Biltzar Nagusia) gobernari erromatarraren menpe zeuden.

Juda makaberia

Makabearren erreboltaren ondoren, juduek askatasuna berreskuratu zuten. Baina gizartearen baitan barne-borrokak agerrarazi zituen gain-beheraldia hasi zen harrezkero.

bigarren templuaren suntziketa

Horrek guztiak jite estremistako talde politiko-erlijiosoen sorrera bultza-tu zuen erromatarren aurka. Taldeok bi altxamendu hasi eta zuzendu zituzten erromatarren aurka, K.o. 70. eta 135. urteetan. Matxinada hauek ez zuten arrakastarik izan eta, ondorioz, erromatarrek oso era ankerrean erreprimitu zuten judu herria, Jerusalemgo Tenplua ere birrindu zutelarik.

Pompeyo

Horretaz baliatu ziren erromatarrak, eta Ponpeio jenerala Jerusalemez jabetu zen K.a. 63an. Harrezkero Israel Siriako erromatar probintziaren atal bat izan zen.

Jesus

Historia honetan eta geografia honen erdian jaio zen Jesus Nazaretekoa. Herri judua atzerriko herrialdeen agindupean egon ohi da; herri gehienen antzera, oinazea eta samina bizi izan ditu. Baina ezeren gainetik, bere kultur eta erlijio-nortasuna gordetzen ahalegindu da; zailtasunen erdian, itxaropenari eutsi dio. Herri judua —oso fede handikoa— zain dago oraindik, erabateko salbamena ekarriko dion Mesias noiz etorriko. Mesias hori, kristauentzat, Jesus Nazaretekoa da.