Заманынан озған заңғар ақын

ӨМІРБАЯНЫ

Нұрлан Мырқасымұлы Оразалин 1947 жылы 13 маусымда Алматы облысы, Ұйғыр ауданы, Үлкен Дихан (қазіргі Көкбастау) ауылында дүниеге келген. Мектепті 1965 жылы күміс медальмен бітіріп, сол жылы Қазақтың С.М.Киров атындағы Мемлекеттік университетінің (қазіргі әл-Фараби атындағы Ұлттық университеттің) филология факультетіне оқуға түсті. Еңбек жолын 1970 жылы «Қазақстан пионері» (қазіргі «Ұлан») газетінде әдеби қызметкер болып бастады. 1972–1984 жылдар аралығында Қазақстан Республикасы Мәдениет министрлігінің репертуарлық-редакциялық коллегиясында редактор, аға редактор, бас редактор қызметтерін атқарды. 1984–1986 жылдары Республикалық қуыршақ театрының директоры болды. 1986 жылы Қазақстан театр қайраткерлері одағының Бірінші құрылтайында Одақ Басқармасының бірінші хатшысы болып сайланды. 1986 жылы Мәскеу қаласында өткен КСРО театр қайраткерлері Одағының құрылтайында Басқарма құрамына енді. 1990 жылы баламалы негізде өткен Республика Жоғарғы Кеңесі сайлауында ел сеніміне ие болып, 1990–1994 жылдар аралығында Қазақ КСР Жоғары Кеңесі ХII шақырылымының депутаты болды; Ұлт саясаты, мәдениет пен тілді дамыту жөніндегі Комитет төрағасының орынбасары қызметін атқарды. 1991–1992 жылдары КСРО Жоғарғы Кеңесінің Жоғарғы палатасында ғылым, білім және мәдениет Комитеті төрағасының орынбасары, 1993–1996 жылдар аралығында «Егемен Қазақстан» газетінің Бас редакторы қызметтерін атқарды. 1993–1998 жж. аралығында Қазақстан Республикасы Президенті жанындағы Ұлттық кеңестің мүшесі. 1996 жылы Қазақстан Жазушылары одағы басқармасының бірінші хатшысы болып сайланды. Алғашқы өлеңдері «Жас керуен» (1969), «Көктем тынысы» (1975) ұжымдық жинақтарына енген. «Беймаза көңіл», «Көктем көші», «Жетінші құрлық», «Адамзатқа аманат», «Құралайдың салқыны», «Ғасырмен қоштасу», «Сырнайлы шақ», «Жүрекжарды», «Жасыл от» («Зеленый огонь» орыс тілінде), «Қоздағы шоқ» атты жыр жинақтары мен үш томдық таңдамалы жыр кітабы, «Азаттық айдыны» атты көркем публицистикалық-эссе толғаулар кітабы, «Қырғын» атты драмалық шығармалар жинағы жарық көрді. Оқырман қауымның жүрегін тербеп, ойын баураған, өз мінезі, өз үнімен дараланған жыр дүниесі ақын есімін қазіргі қазақ поэзиясының алдыңғы сапына алып шықты. Сондай-ақ өміріміздің қат-қабат қырлары мен сырларын талдауға, тануға ден қоятын «Шырақ жанған түн», «Тас киіктер», «Аққұс туралы аңыз» («Бойтұмар»), «Қарымта», «Қилы заман», (М.Әуезов шығармасының ізімен жазылған), «Бастықтың бір күні», «Қарақазан ғасыр», «Көктемнің соңғы кеші» тәрізді драмалық шығармалары көп жылдар бойы Қазақстан театрларында табыспен жүріп, теле-радио спектакльдерінің арқауына айналды. «Аққұс туралы аңыз» қойылымы Ресей, Корей, Үнді жерлерінде өткен Халықаралық театр байқауларының жүлдегері атанды. «Қилы заман» пьесасы М.Әуезовтың 100 жылдығына орай өткен театр фестивлінде «Ең үздік инсценировка» жүлдесіне ие болды.

ЗАМАНЫНАН ОЗҒАН ЗАҢҒАР АҚЫН

ОЙ-ПІКІРЛЕР

Қазіргі қазақ поэзиясы мен драматургиясының жетістіктерін Нұрлан Оразалин есімінсіз елестету қиын. Абай, Мағжан, Мұқағали шыққан жыр аспанының биігіне көтеріліп, өткен ғасырдың басында ұлы Мұхтар Әуезов қызыл жезге шекігендей қызуқанды диалогтарға құрылатын сөз өнерін жаңа жанрлық бітіммен көріктендіру арқылы, ол тәуелсіздік дәуірдегі әдебиетті қалыптастырып келе жатқан қаламгер қауымның көшбасшылар қатарына қосылды. Оның шығармашылығы туралы арнайы зерттеулер жарық көрмесе де, бірқыдыру парықты толғамдар әдебиеттану бағында жапырағын жайған. Белгісіз мұң, қоңыр мұң – Н.Оразалин поэзиясындағы адамгершілік ар мен сана аясындағы толассыз тартыстың таңбалық өрнегі. Ол өзіне, өз маңайы, туған еліне қарай отырып, жаһандық ақиқатқа тән тарихи тағлымы мол құбылыстар жайлы толғанады. Осы мұң – ұят пен азаматтық жауапкершіліктің сақшысы. Бұл мұң қазақ халқының ұлттық қасиет, қадірін ұлықтаумен көгеріп, жасарады. Оның арғы тамыры ақыл мен парасат, мейірім кәусарынан шырын тартады. Бақытжан МАЙТАНОВ, профессор Н.Оразалин тәуелсіздік алған қазақ елінің саналы, саңлақ азаматтарының бірі, шығармашылық тұлға ретінде «Ғасырмен қоштасу» заматтарын жан-тәнімен сезініп, күллі ғалам мен құдіретті уақыт алдындағы парыз бен қарызын саралап, күрделі зияткерлік үдерісті бастан кешті. Оның туған халқына қатысты азаттық жайлы қиялы бұрнағы туындыларында да қолына қару ұстай алмай, булығып жүретін. «Оның бір жырдан екінші бір жырға көшіп отыратын ли­рикалық кейіпкерінің жан-дүниесіндегі толқыныстар ауыл-аймақ, керек десеңіз, кейде ұлт пен ұлыс шекарасынан шығып, жалпы адамзаттық толғаныстар кеңістігіне көтеріледі», «Нұрлан үшін «қараңғы түн де», «аруақтарға мекен болған көк аспан да», «кеудесін қысқан Дәуірдің қасиетті толғағы да», бәрі-бәрі «жүрегін жұлқыған тәңір сөзіндей» елестейді. Ақын үшін ескі обалар кешегі «ғұндар мен сақтардан қалып қойған оқылмаған кітаптай» көрінеді» Шыңғыс Айтматов

ШЫҒАРМАШЫЛЫҒЫ

Нұрлан Оразалин қаламынан ондаған көркем дүниелер туды. Ер жылдарда "Беймаза көңіл", "Көктем көші", "Жетінші құрлық", "Азаматқа аманат", "Қүралайдың салқыны", "Ғасырмен қоштасу", "Сырнайлы шақ" атты жыр жинақтары мен "Азаматтық айдыны" атты көркем публицистикалық-эссе толғаулар кітабы жарық көрді. Сондай-ақ Нұрлан Оразалиннің қаламынан туған "Шырақжанған тун", "Тас киіктер", "Аққүс туралы аңыз" ("Бойтүмар"), "Қарымта", "Қилы заман", (М.Әуезовтың аттас шығармасының ізімен жазылған), "Бастықтың бір күні", "Қарақазан ғасыр", "Көктемнің соңғы кеші" тәрізді драмалық шығармалары көп жылдар бойы Қазақстан театрларында табыспен жүріп, теле-радио спектакльдерінің арқауына айналды. Нұрлан Оразалин орыс жазушысы Г.Свиридовтың "Жанкешті сапар" романын, үнді классигі Р.Тагордың "Пошта", қалмақдраматургі А.Балақаевтың" Ана жүрегі", әзірбайжан драматургі Р.Гейдардың "Бір ендіктің тынысы", неміс драматургы Х.Каллаудың "Зәйтүн толы қүмыра", белорус драматургы А.Петрашкевичтің "Дабыл" пьесаларын қазақшаға аударды. "Шырақ жанған тун", "Аққүс туралы аңыз" пьесалары орыс, қырғыз тілдеріне аударылып, өлеңдері орыс, украин, болгар, түрік, молдаван, қырғыз, өзбек тілдеріне тәржімаланды. Ақынның "Шырақ жанған түн", "Аққүс туралы аңыз" пьесалары орыс, украин, молдаван, қырғыз, өзбек тілдеріне тәржімаланды. Нұрлан Оразалин еліміздің саяси, мәдени, өміріне қоян-қолтықараласып келеді. Стамбүл қаласындағы Еуразия Қорының түрақты мүшесі, Қор қасынан шығатын "ДА" ("Диалог Авразия") журналының алқа мүшесі. Ол, сондай-ақ, Мәскеу қаласындағы Жазушылар Үйымдарының Халықаралық Қауымдастығы төрағасының орынбасары, Халықаралық Әдеби Қордың теңтөрағасы, Орта Азия халықтары Мәдени Ассамблеясының Вице-Президенті. Нұрлан үшін "Қараңғы түн де", "Аруақтарға мекен болған көк аспан да", "Кеудесін қысқан Дәуірдің қасіретті толғағы да", бәрі-бәрі "Жүрегін жұлқыған Тәңір сөзіндей" елестейді. Ақын үшін оқшау ескі обалар кешегі "ғұндар мен сақтардан қалып қойған оқылмаған кітаптай" көрінеді".

МАРАПАТТАРЫ

2017 - ІІІ дәрежелі Барыс ордені 2010 - Парасат ордені 2005 - Құрмет ордені 2002 - "Ғасырмен қоштасу" өлендер жинағы үшін, Қазақстанның мемлекеттік сыйлығы берілді. 1998 - Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері құрметті атағы берілді. Алматы қаласының құрметті азаматы Алматы облысының құрметті азаматы ҚР көптеген мерекелік медалдарымен және президенттің алғыс хаттарымен марапатталған. 2022 - І дәрежелі Барыс ордені

КІТАПТАРЫ

МАҚАЛАЛАР

Ыбыраев, М. Ақын жүрегінде алқынған арман [Мәтін] / М. Ыбыраев // Түркістан. - 2017. - 8 маусым (№ 23).- 9 б.. ISSN<br> Шаштайұлы, Ж. Ұлт биiгiн ұлықтап [Мәтін] / Ж. Шаштайұлы // Жетiсу. - 2017. - 10 маусым (№ 64).- 4 б.. ISSN<br> Оразалин, Н. Қазақ әдебиетінің бастауы [Мәтін] / Н. Оразалин // Абай. - 2011. - № 1. - 17-20 б. ISSN<br>

ФОТОГАЛЕРЕЯ

Виртуалды көрмесі

БӨЛІМДЕРІ

Ақын, драматург, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері Нұрлан Оразалин қазақ әдебиетінің дамуына үлес қосқан айтулы тұлғалардың бірі. Шығармалары алыс, жақын шетел тілдеріне аударылып, лайықты бағасын алуда. Кезінде Мұқағали ағасымен де араласқан. Алып ақынның ғибраттарын тыңдады. Шапағатын көрді. Қолынан дәм татты. Ол күндердің бәрі естелікке айналса да, жанына бүгінгідей жақын ақынның өмірі мен шығармашылығын сіздерге виртуалды көрме ретінді ұсынып отырмыз! Көрмеде берілген ақпарат оқырмандарға пайдалы болады деген сенімдеміз!

Great work!

Excellent

Needs improvement

Needs improvement

Great work!

Great work!

Great work!

Иесі - халық, киесі - елдің рухы [Мәтін]: баяндамалар, сұхбаттар / Н. М. Оразалин,; [құраст.: К. Құныпияұлы, Қ. Жұмашева, К. Айтжұманұлы] - Алматы: Ан Арыс, 2014 . - 407 б., суретті. - ҚР Мәдениет және спорт министрлігі "Әдебиеттің әлеуметтік маңызды түрлерін басып шығару" бағдарламасы бойынша шығарылған; Қазақстан Жазушылар Одағына 80 жыл; Қуаныш Сұлтанов қоры - 2000+1000 дана . – 978-601-7337-83-4 (мұқ.): 955 тг. 36 тн.

Құралайдың салқыны [Мәтін] : өлеңдер мен дастан / Н. Оразалин, - Алматы : Атамұра, 1997 . - 312 б. - Хамит Ерғалиев қоры - 5000 дана . – 5-7667-4651-2 (мұқ.) : 200 тг.

Жетінші құрлық [Text] : өлеңдер / Оразалин, Нұрлан, - Алматы : Жазушы, 1988 . - 125, [1] б., портр. . - 2000 дана . – 5-605-00081-0 : 100 тг.

Көкжал дәуір = Время волчица [Текст] : таңдамалы жырлар / Н. Оразалин, - Алматы : Ан Арыс, 2019 . - 578 б. - ҚР Мәдениет және спорт министрлігінің Тіл саясаты комитеті "Мәдениет және өнер саласындағы бәсекелестікті жоғарылату, қазақстандық мәдени мұраны сақтау, зерделеу мен насихаттау және мұрағат ісінің іске асырылу тиімділігін арттыру" бағдарламасы "Әдебиеттің маңызды түрлерін сатып алу, басып шығару және тарату" кіші бағдарламасы бойынша жарық көрді; - Мәтін қазақ, орыс тілд. - 5500 дана . – 978-601-7828-98-1 (мұқ.) : 1414. 29 тг.

Тәңірім мен тамырым [Мәтін] : пьеса, драмалық дастан, өлеңдер мен толғаулар / Н. Оразалин, - Алматы : Ан-Арыс, 2016 . - 335 б., сурет. .– (Қарқара 100. - ҚР Тәуелсіздігінің 25 жылдығына, 1916 жылғы Қазақстандағы Ұлт-азаттық көтерілісінің 100 жылдығына арналады - 1000 дана . – 978-601-7828-10-3 (мұқ.) : 40 тг.