Fonetyka - powtórzenie wiadomości- kl. 8

powtórzenie wiadomości.

start

Przygotowała: Anna Stasiak

Prezentacja przygotowana w oparciu o materiały wydawnictwa WSiP,pochodzące z podręcznika "Gramatyka i stylistyka" dla kl.8 autorstwa Zofii Czarnieckiej - Rodzik.

Fonetyka z gr. phonetikos ‘brzmieniowy, głosowy’

Czym jest

Głoska i litera

Sylaba

Funkcja głoski i

Zasady przenoszenia wyrazów

Za drzwiami ukryte są ćwiczenia - rozwiążcie je.

Zastanówmy się, w jaki sposób powstaje mowa. Mówimy najczęściej w czasie wydechu. Na skutek drgań powietrza wydostającego się z płuc powstają głoski. Nie wystarczy jednak wzięcie głębokiego wdechu, a następnie wykonanie wydechu, aby powstał dźwięk mowy. Musimy jeszcze uruchomić zespół organów nazywanych narządami mowy. Przyjrzyjcie się rysunkowi.

Narządy mowy

Klasyfikacja głosek

Za drzwiami ukryte są ćwiczenia - rozwiążcie je.

z, w, dz, b, g, d

dźwięcznych

przedostające się z płuc powietrze natrafia na przeszkodę, wprowadza wiązadła w drżenie i powstaje głoska dźwięczna.

bezdźwięcznych

s, f, c, p, k, t

rozsunięte

bez przeszkód przedostaje się do jamy gardłowej.

Upodobnienia fonetyczne

[łafka], ale ławka

[butka], ale budka

ława

buda

Upodobnienia fonetyczne

wewnątrzwyrazowe

międzywyrazowe(zawsze wsteczne)

postępowe

wsteczne

Upodobnienie pod względem dźwięczności to zatem zmiana cechy głoski pod wpływem mocniejszej głoski sąsiedniej.

w zależności od kierunku przebiegu

Pod względem dźwięczności wyróżniamy

udźwięcznienia

ubezdźwięcznienia

Gdy upodobnienie zachodzi w obrębie jednego wyrazu, mamy do czynienia z upodobnieniem wewnątrzwyrazowym.

Podczas szybkiej wymowy sąsiadujących ze sobą wyrazów między końcową spółgłoską pierwszego wyrazu a spółgłoską rozpoczynającą wyraz następny mogą powstać upodobnienia międzywyrazowe, które są zawsze wsteczne.Na przykład w wyrażeniu jak dobrze głoska d może udźwięcznić głoskę k i wtedy wymawiamy [jag dobrze] – występuje udźwięcznienie międzywyrazowe wsteczne.W wielu regionach Polski także samogłoska rozpoczynająca drugi wyraz może nadać dźwięczność spółgłosce kończącej wyraz poprzedni (ponieważ wszystkie samogłoski są dźwięczne). Na przykład ktoś umie w szybkim mówieniu możemy wymówić [ktoź um’e].

Upodobnienia postępowe (do przodu), np. trzask – ubezdźwięcznienie wewnątrzwyrazowe postępowe głoski rz pod wpływem t. W wyrazie przerwa głoska p ubezdźwięczniła głoskę rz, stąd wymowa [pszerwa] – w wyrazie zaszło ubezdźwięcznienie wewnątrzwyrazowe postępowe.

Upodobnienia wsteczne (do tyłu), np. odpowiedź – ubezdźwięcznienie wewnątrzwyrazowe wsteczne głoski d pod wpływem p; liczba – udźwięcznienie wewnątrzwyrazowe wsteczne głoski cz pod wpływem b. W wyrazie mrówka głoska k ubezdźwięczniła głoskę w i wymawiamy [mrufka] – występuje ubezdźwięcznienie wewnątrzwyrazowe wsteczne.

Udźwięcznienia (głoskę bezdźwięczną wymawiamy dźwięcznie pod wpływem sąsiedniej głoski dźwięcznej), np. w wyrazie prośba głoska b nadaje dźwięczność głosce ś i wymawiamy [proźba], podobnie wyraz liczba wymawiamy [l’idżba], wyraz także wymawiamy [tagże];

Ubezdźwięcznienia (głoskę dźwięczną wymawiamy bezdźwięcznie pod wpływem sąsiedniej głoski bezdźwięcznej), np. w wyrazie krzak głoska k „zabiera” dźwięczność głosce rz i wymawiamy [kszak]. Większość spółgłosek dźwięcznych na końcu wyrazu (w wygłosie) wymawia się bezdźwięcznie, np. łeb wymawiamy [łep], miód wymawiamy [m’ut]. Takie zjawisko fonetyczne nazywamy ubezdźwięcznieniem w wygłosie. Nie dotyczy ono spółgłosek m, n, r, l, ł (ponieważ nie mają one bezdźwięcznych odpowiedników).

Za drzwiami ukryte są ćwiczenia - rozwiążcie je.

Uproszczenie grupy spółgłoskowej

Akcent wyrazowy

Akcent to mocniejsze wymówienie jednej z sylab w wyrazie. W języku polskim akcent jest stały i pada na ogół na przedostatnią sylabę, np. pro-gram, nie-po-kój, A-lek-san-dra, u-rze-czy-wist-nie-nie.Istnieje jednak w polszczyźnie duża grupa wyrazów akcentowanych inaczej.

Wyrazy nieposiadające własnego akcentu

Istnieją wyrazy, które nie mają samodzielnego akcentu i łączą się w całość akcentową z wyrazem sąsiednim, np. pod wie-czór, nie wie-dzia-łem, na przy-kład. Takie połączenie wyrazu nieakcentowanego z wyrazem akcentowanym jest wymawiane jak jeden wyraz.Do wyrazów nieposiadających samodzielnego akcentu należą:

Poprawne akcentowanie jest bardzo istotnym elementem kultury wypowiedzi i – co za tym idzie – świadczy o kulturze językowej mówiącego.