ćwiczenia usprawniające percepcję słuchową

Ćwiczenia usprawniające percepcję słuchową

Słuch fonematyczny, czyli zdolność różnicowania dźwięków mowy (fonemów) oraz słuch fonetyczny, czyli umiejętność identyfikacji i wymawiania poszczególnych dźwięków, składają się na słuch mowny. Dojrzałość słuchu mownego oraz procesów analizy i syntezy słuchowej wyrazów decyduje o tym, czy dziecko będzie mogło osiągnąć powodzenie w nauce czytania i pisania. Szczegółowe cele ćwiczeń percepcji słuchowej to usprawnienie:

• koncentracji na bodźcach słuchowych;
• umiejętności różnicowania dźwięków i ich lokalizacji w czasie i przestrzeni;
• analizy i syntezy słuchowej;
• prawidłowej artykulacji;
• pamięci słuchowej ;
• koordynacji słuchowo-wzrokowej i słuchowo-ruchowej;

Ćwiczenia dotyczące tych umiejętności powinny być prowadzone w formie zabawowej i nie trwać zbyt długo, ponieważ dla dzieci z zaburzeniami analizatora słuchowego są bardzo męczące.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Rozpoznawanie barwy dźwiękowej na różnych instrumentach. Potrzebne są instrumenty, z których można wydobyć dźwięk o tej samej wysokości, ale różniący się barwą (np. flet prosty, ksylofon dziecięcy, gitara). Prowadzący gra na nich dźwięk o tej samej wysokości, np. dźwięk C (Do), a dziecko słuchając, obserwuje instrumenty, z których dźwięki te pochodzą,. Następnie prowadzący poleca dziecku, aby zamknęło oczy i wydobywa te same dźwięki na jednym z instrumentów. Zadaniem dziecka jest wskazanie, z którego instrumentu pochodzą usłyszane dźwięki. Ćwiczenie-zabawę powtarza się tak długo, aż wszystkie instrumenty zostaną rozpoznane na podstawie barwy słyszanego dźwięku. Ćwiczenie można urozmaicić w ten sposób, że instrumentom przyporządkowane są wcześniej przygotowane np. kolorowe kartoniki. Dziecko wskazuje kartonik w zależności od instrumentu, z którego pochodzi dźwięk.

Rozpoznawanie przedmiotów na podstawie barwy dźwięku. Prowadzący uderza drewnianą pałeczką (ołówkiem) w różne przedmioty (np. metalowy kubek, szklanka, pęk kluczy, drewniany klocek itp.), prosząc uprzednio dziecko, aby obserwowało je i wsłuchiwało się w dźwięki jakie wydają. Następnie dziecko ma odgadnąć z zamkniętymi oczami, o które przedmioty prowadzący ponownie uderza. Ćwiczenie można urozmaicić przyporządkowując przedmiotom przygotowane uprzednio wycięte figury geometryczne. Prowadzący, uderzając np. o szklankę, pokazuje jednocześnie figurę kwadratu, uderzając o metalowy kubek, pokazuje prostokąt itd. Następnie poleca dziecku, aby odwróciło się i unosiło w górę tą figurę geometryczną, która "pasuje" do słyszanego w danej chwili dźwięku. Zaletą ćwiczenia jest jego wielofunkcyjność, ponieważ ćwiczy u dziecka jednocześnie percepcję słuchową i wzrokową oraz koordynację słuchowo-ruchową i wzrokowo-ruchową

Ćwiczenia wrażliwości słuchowej (koncentracji na bodźcu słuchowym, różnicowaniu dźwięków, pamięci słuchowej).

• Wysłuchiwanie i różnicowanie dźwięków dochodzących z najbliższego otoczenia i ich lokalizacja (szmery, szelesty, stuknięcia, odgłosy kroków, pojazdów itp.).
• Dziecko rozpoznaje dźwięki (nagrane, odtwarzane z Internetu) np. zgniatanego papieru, drewnianego klocka spadającego na posadzkę, śmiechu dziecka, jadących samochodów, plusku wody; glosy ptaków np. kury, gęsi, indyka, wrony, sroki, wróbla, innych zwierząt: psa, kota, krowy, konia, świni, owcy itd.

Ćwiczenia koordynacji słuchowo-ruchowej i orientacji kierunkowej. Prowadzący wydaje dziecku polecenia np. podnieś prawą rękę - lewą rękę; prawą ręką pokaż prawe ucho, oko, nogę; lewą ręką dotknij prawego ucha itp. Odtwarzanie struktur dźwiękowych wg wzorów.

• Prowadzący rozkłada klocki w dowolnym układzie, np. (..), (. ..), (.. ..) (...), (.. .. ..). Mały odstęp oznacza krótką przerwę czasową, duży odstęp - dłuższą przerwę czasową. Następnie stuka ołówkiem według przedstawionego układu. Dziecko odtwarza stukanie wzorując się na układzie klocków i stukaniu prowadzącego.
• Dziecko odtwarza wystukiwanie różnych struktur. Wzorem są wystukiwnia prowadzącego (bez ułożonych klocków).
• Prowadzący wystukuje układ. Dziecko układa z klocków usłyszaną strukturę.

Reagowanie na wyraz zaczynający się na określoną głoskę.Prowadzący mówi wyrazy dowolne prosząc uprzednio dziecko o reagowanie (klaśnięcie, podniesienie ręki) na umówioną głoskę, np. "k". Segregowanie obrazków wg pierwszej głoski.

• Dziecko wyszukuje na polecenie obrazek zaczynający się na „g" a kończący na „a" itp.
• Prowadzący rozkłada zestaw obrazków np. 15, w tym po 5 obrazków zaczynających się na różne głoski, np. o, a, i lub k, t, ch. Dziecko grupuje je wg głoski początkowej nazywając je.

Wyodrębnianie słów na początku, w środku i na końcu zdania. Prowadzący głośno i wyraźnie mówi zdanie składające się z dwóch i więcej słów. Następnie prosi dziecko, aby powtórzyło je kilka razy. Po chwili pyta: jakie słowo słychać na początku zdania, jakie w środku i na końcu? Dzieci mówią usłyszane słowa zgodnie z poleceniem prowadzącego.

Różnicowanie słuchowe wyrazów przy pomocy rozsypanki obrazkowej. Prowadzący rozkłada obrazki z rysunkami rzeczy, zwierząt:

• o podobnym brzmieniu np. bucik – budzik, bąk - pąk, myszka – miska, młot - płot, rak - mak, sanki - pisanki, osa - kosa, kółka - jaskółka, łódka - kłódka, buty – budy, góra – kura, narty - karty itp.;
• różniących się jedną wewnętrzną głoską, np. lis - las, dym - dom, półka - piłka, wagon - wazon, syrenka - sarenka, bat - but, baran - banan, szczur - sznur, pajac - pałac, laska - lalka itp.;
• różniących się końcową głoską lub o różnych przedrostkach, np. koń kot, pan paw, koń - kosz, wóz wór, kret - krem, róg - rów, lis - list, ryba - rybak, ręka - rękaw, słoń - słońce, ul - ulica, cukier - cukierek itp.

Głośno i wyraźnie wymawia nazwę tego co przedstawia obrazek i prosi dziecko o jego wskazanie.

Wyodrębnianie słów na początku, w środku i na końcu zdania. Prowadzący głośno i wyraźnie mówi zdanie składające się z dwóch i więcej słów. Następnie prosi dziecko, aby powtórzyło je kilka razy. Po chwili pyta: jakie słowo słychać na początku zdania, jakie w środku i na końcu?.

Przestrzenne przedstawianie wyrazów w zdaniu. Dziecko wymawia kolejne wyrazy ze zdania podanego uprzednio przez prowadzącego i jednocześnie odcina fragmenty z przygotowanego paska papieru, układając je poziomo od strony lewej do prawej. Stara się dostosować długości odcinanych elementów do długości wymawianego wyrazu (dłuższy wyraz - dłuższy fragment odciętego paska).

Wyodrębnianie sylab na początku, na końcu i w środku słowa. Prowadzący mówi słowa składające się z kilku sylab. Dziecko po wysłuchaniu wyodrębnia sylaby na początku, na końcu i w środku słów. Jeżeli dziecko umie już czytać, ćwiczenie to można przeprowadzić, posługując się rozsypanką sylabową. Prowadzący wypowiada słowa, a dziecko układa wyrazy z sylab. Następnie pyta: jaką sylabę słyszysz na początku słowa? Jaką na końcu? Jaką w środku? Po wyodrębnieniu przez dziecko określonych sylab, prowadzący zmienia tok postępowania -wypowiada sylaby, a dziecko określa ich lokalizacje, w wyrazach. Na zakończenie dziecko może zapisać ułożone wyrazy (przepisuje lub pisze z pamięci).