Motywy literackie

Otwórz drzwi!

wejdź do światamotywów literackich!

START

Przygotowała: Agnieszka Łazarek

ÓSMOKLASITO! W ramach przygotowania do egzaminu codziennie otwórz jedne drzwi, za którymi kryją się motywy literackie.

Środa

Piątek

Wtorek

Poniedziałek

Czwartek

Motyw domu w literaturze

* * *

Dom traktowany jest jako miejsce zamieszkania, w którym znajdujemy rodzinne ciepło i zrozumienie bliskich, zawsze będzie zajmował wyjątkowe miejsce w życiu człowieka. W literaturze bywa raczej utożsamiany nie tyle z konkretnym budynkiem, ile z wyobrażoną przestrzenią związaną z rodziną, dzieciństwem, wychowaniem, poczuciem bezpieczeństwa.

Motyw domu można też rozszerzyć na małe ojczyzny czy ojczyznę jako dom wspólny dla danej społeczności, którą oprócz terytorium łączą także tradycje i obyczaje. Z szerszej perspektywy domem wszystkich ludzi jest Ziemia.

Jan Kochanowski "Na dom w Czarnolesie"

Dom jako ostoja spokoju, dostatku i jedna z najważniejszych wartości w życiu człowieka

Osoba mówiąca we fraszce jest szczęśliwa, bo ma swoje miejsce na ziemi - dom w ukochanym kraju. Prosi Boga o zdrowie i uczciwe życie.

Adam Mickiewicz "Pan Tadeusz"

Dom, do którego się wraca, który jest ostoją tradycji i patriotyzmu

Dom w Soplicowie jest dla Tadeusza wspomnieniem dzieciństwa i miejscem, które go ukształtowało. Bohater jest mocno związany z rodziną i utożsamia się z wartościami, w których został wychowany.

Stefan Żeromski "Syzyfowe prace"

Dom, który się opuszcza

Powieść przedstawia moment, w którym bohater musi rozstać się z domem rodzinnym i wyjechać do szkoły. Nie jest to łatwe, gdyż opuszczenie domu wiąże się z utratą bezpieczeństwa.

Melchior Wańkowicz "Ziele na kraterze"

Utwór przedstawia obraz domu, w którym panuje atmosfera ciepła i miłości. Relacje w rodzinie opisane są z humorem, a wartości, które są ważne dla rodziny (nauka, tradycje, patriotyzm) przedstawiane są bez patosu i wzniosłości.

Dom pełen ciepła

Dom, który się traci

Skawiński stracił dom w wyniku zawieruchy dziejowej. Wielokronie próbował tworzyć go od początku w różnych miejscach. Wysiłki okazały się daremne i pozostał "bezdomnym".

Henryk Sienkiewicz "Latarnik"

Mieszkańcy Warszawy tracą domy nie tylko w sensie dosłownym w wyniku odwetu okupanta za zryw powstańczy. Giną ich bliscy i to jest najboleśniejsza strata.

Miron Białoszewski "Pamiętnik z powstania warszawskiego"

Ignacy Krasicki "Żona modna"

Karykaturalny obraz domu

Satyra przedstawia dom, który jest tworzony na pokaz.Osoby w nim mieszkające są sobie obce.

Motyw szkoły w literaturze

Szkoła to nie tylko miejsce, w którym uczniowie mają zdobywać wiedzę z konkretnych dziedzin. To także jedna z ważniejszych przestrzeni, w której człowiek podlega procesom wychowania, nawiązuje pierwsze relacje towarzyskie i uczy się funkcjonowania w społeczeństwie. W literaturze motyw szkoły często łączy się z motywem dorastania i zdobywania doświadczeń. Szkoła może być zarówno miejscem rozwoju własnych zainteresowań i nauki radzenia sobie w dorosłym życiu, jak i zniewolenia przez sztywne reguły i systemy.

Szkoła, która zniewala

Stefan Żeromski "Syzyfowe prace"

..

Rusyfikacja młodzieży polskiej w szkole pod zaborami. System edukacyjny stosowany przez zaborcę ma na celu ukształtowanie świadomości młodych Polaków w taki sposób, aby zaakceptowali sytuację polityczną. W szkole stosowane są nagrody za pożądane zachowania i kary za "nieprawomyślność".

Szkoła w ukryciu

Aleksander Kamiński "Kamienie na szaniec"

..

Nauka na tajnych kompletach - zdobywanie wykształcenia w sytuacji zagrożenia. Młodzi ludzie i nauczyciele narażają życie, uczestnicząc w tajnym nauczaniu.

Różne oblicza szkoły

Melchior Wańkowicz "Tędy i owędy"

..

Pełne wyzwań, przygód i humorystycznych sytuacji życie szkolne autora reportażu. Będąc nie najlepszym uczniem, stosował różne sposoby, aby przejść z klasy do klasy. Jak na ironię, sam pewnego dnia został nauczycielem.

Szkoła z tradycjami

Nancy Kleinbaum "Stowarzyszenie umarłych poetów"

..

Nauka w elitarnej akademii i surowe zasady tam panujące. Bycie uczniem takiej szkoły powinno być zaszczytem. Jednak bohaterowie książki nie godzą się na archaiczne zasady panujące w Akademii. Świadomie je łamią, a nawet ośmieszają.

Motywprzyjaźni w literaturze

WPROWADZENIE

Przyjaciel to osoba, z którą łączy nas silna więź emocjonalna. Przyjaciele darzą się wzajemną przyjaźnią i zaufaniem, lubią spędzać ze sobą czas i są gotowi do wzajemnej pomocy w trudnych sytuacjach. Opisy prawdziwych przyjaźni wydają się w literaturze rzadsze niż miłości. Być może jednak wynika to z tego, że przyjaźń jest mniej spektakularna, ale z punktu widzenia więzi społecznych równie istotna.

w literaturze przyjaźń jest tym, co pomaga przetrwać trudne chwile, daje poczucie przynależności do grupy i każe działać zgodnie z jej zasadami, ale często też pojawia się między różnymi od siebie bohaterami, ukazując potrzebę wzajemnego zrozumienia i troski

oparcie w przyjaźni

Stefan Żeromski "Syzyfowe prace"

Młodzi bohaterowie jednoczą siły w działaniach przeciw systemowi rusyfikacji. W trudnych sytuacjach są dla siebie wsparciem. Marcin Borowicz Wstawia się za andrzejem radkiem, który został wyrzucony ze szkoły. Ten z kolei jest wsparciem dla marcina, gdy przeżywa on wyjazd biruty.

Nancy Kleinbaum "Stowarzyszenie umarłych poetów"

Spotkania chłopców należących do Stowarzyszenia przyczyniają się do zacieśnienia więzi koleżeńskich. Nierozumiani przez dorosłych, wspierają się w swoich wyborach i działaniach. Knox, Neil, Pitts, Meeks i Todd przekraczają surowe zasady akademii i spotykają się potajemnie w grocie. Czytanie poezji i dyskusje na filozoficzne i życiowe tematy pogłębiają więź łączącą chłopców.

Przyjaźń w trudnej rzeczywistości

aleksander kamiński"Kamienie na szaniec"

arkady fiedler "Dywizjon 303"

Przyjaźń i solidarność koleżeńska w trudnych latach okupacji ma szczególny wymiar. Chłopcy organizują odbicie "Rudego", chociaż są świadomi, że ich akcja może być okupiona ofiarami. "Zośka" nie może się otrząsnąć po śmierci "Rudego" i "Alka". W przypadku bohaterów książki sprawdza się powiedzenie o przyjaźni aż po grób. Tylko tutaj ma ono wymiar tragiczny.

Walka powietrzna wymaga szczególnej odpowiedzialności za współtowarzyszy. Polscy piloci sprawdzają się w akcjach bojowych jako żołnierze odważni i skłonni do poświęceń za kolegów.

przyjaźń dziecka z dorosłym

Eric-Emmanuel Schmitt "Oskar i pani róża"

Ernest hemingway "Stary człowiek i morze"

Manolin nie opuszcza Santaigo, mimo że starzec jest uważany za pechowca. Chłopec dba o przyjaciela. Przynosi mu jedzenie i rozmawia z nim.

Róża jest przyjaciółką i oparciem dla umierającego Oskara w sytuacji, gdy rodzice nie rozmawiają z chłopcem o jego śmiertelnej chorobie.

odkrywanie przyjaźni

Antoine de saint-Exupery "Mały Książę"

Spotkanie Małego Księcia z Lisem uświadamia mu, czym jest przyjaźń. Jej podstawą jest stworzenie więzi.Przwdziwej przyjaźni nie można kupić.

Motyw dorastaniaw literaturze

Dorastanie w literaturze ukazane jest jako proces świadczący o stopniowym wychodzeniu z beztroskiego, zazwyczaj szczęśliwego i bezrefleksyjnego okresu dzieciństwa, a wkraczaniu w dorosłość. Związane z nim jest odkrywanie przez bohatera swojej indywidualnej tożsamości, nabywanie zdolności do podejmowania trudnych decyzji i dokonywanie ważnych życiowych wyborów, branie odpowiedzialności za swoje emocje i działania.

Szczególnym rodzajem dorastania jest konieczność osiągania dojrzałości nagle na skutek wydarzeń historycznych lub tragedii osobistych. Motyw dorastania tak chętnie wykorzystują twórcy literaccy z uwagi na to, że pozwala on pokazać jak kształtuje się postawa, charakter i osobowość człowieka.

Dorastanie Tadeusza do odpowiedzialnej miłości i walki za ojczyznę. Początkowe zauroczenia Tadeusza Telimeną ustępuje głębszej miłości do Zosi. Młody Soplica rozumie też konieczność walki o wolność ojczyzny, która spoczywa na młodym pokoleniu.

Dorastanie do roli mężczyzny

Adam Mickiewicz"Pan Tadeusz"

Marcin Borowicz z uległego ucznia podporządkowanego zaborcy stał się świadomym swej przynależności narodowej człowiekiem. Zaczął uczestniczyć w tajnych spotkaniach uczniów, podczas których czytane były polskie książki i poznawana była historia Polski.

Odkrywanie tożsamości narodowej

Stefan Żeromski "Syzyfowe prace"

Bohaterowie utworu zmuszeni byli szybciej dorosnąć, aby zmierzyć się z tragiczną rzeczywistością. Ich młodzieńcze plany i marzenia przekreśliła wojna. Codziennie stykali się z niebezpieczeństwem i ryzykiem śmierci oraz musieli walczyć o byt.

Dorastanie w obliczu wojny

Aleksander Kamiński"Kamienie na szaniec"

Mały Książę, zdobywając doświadczenia, dojrzewa do przeżywania prawdziwych, głębokich uczuć. Dzięki spotkaniu z Lisem uświadomił sobie, czym jest przyjaźń i odpowiedzialność.

Dojrzewanie do uczuć

Antoine de Saint-Exupery "Mały Książę"

Bohater dorasta, wyciągając wnioski z wydarzeń i porażek. Życie bohatera nie jest pasmem sukcesów. Dzięki sprytowi, pomysłowości, a nieraz także pomyślemu zbiegowi okoliczności, wychodzi cało ze szkolnych i towarzyskich opresji.

Zdobywanie "życiowej mądrości"

Melchior Wańkowicz "Tędy i owędy"

Oskar chce jak najwięcej doświadczyć podczas dwunastu dni, które mu pozostały. Pragnie przede wszystkim przeżyć miłość. Zakochał się w Peggy Blue i mimo że jego ukochana opuściła szpital, miał poczucie spełnienia.

Przyspieszone dorastanie

Eric-Emmanuel Schmitt "Oskar i pani Róża"

Motyw buntu w literaturze

Bunt dotyczy zazwyczaj jednostki albo mniejszej grupy ludzi. Buntować się można przeciwko zastanym zasadom, prawom i porządkom, które uznaje się za niesprawiedliwe, krzywdzące lub ograniczające wolność. Pisarze często sami są jednostkami niepokornymi, odrębnymi, poszukującymi odpowiedzi, a niekoniecznie łatwych rozwiązań.

Bunt przeciw wartościom

Henryk Sienkiewicz "Quo vadis"

Petroniusz buntuje się przeciw Neronowi. Rozumie, że wystąpienie przeciw cesarzowi jest wyrokiem śmierci. Dlatego popełnia samobójstwo. Winicjusz w imię miłości do Ligii buntuje się przeciw dotychczasowemu życiu. Przyjęcie przez niego nowych wartości kończy się dla obojga zakochanych szczęśliwie. Udaje im się uciec przed gniewem Nerona.

Bunt w imię wolności

Adam Mickiewicz "Reduta Ordona"

Adam Mickiewicz "Pan Tadeusz"

Bunt powstańców walczących z "Moskali nawałem". Wolność jest dla broniących reduty wartością nadrzędną. Walczą, chociaż zdają sobie sprawę, że przegrają z ogromną siłą wroga.

Bunt Jacka Soplicy przeciw Stolnikowi Horeszce za upokorzenie go. Trgiczny zbieg okoliczności spowodował, że Stolnik ginie z rąk Jacka. Bunt księdza Robaka i szlachty polskiej przeciw zaborcy. Interwencja wojska rosyjskiego podczas zajazdu Hrabiego na Sopliców doprowadziła do walki zbrojnej zainicjowanej przez księdza Robaka. Dwie zwaśnione strony zjednoczyły swoje siły przeciw Moskalom.

Arkady Fiedler "Dywizjon 303"

Bunt polskich pilotów wobec okupanta niemieckiego. Żołnierze nie mogą walczyć w okupowanej ojczyźnie. Swój bunt wobec okupanta wyrażają walką na frontach sojuszników.

BUNT W IMIĘ WOLNOŚCI

Aleksander Kamiński"Kamienie na szaniec"

Bunt młodych wobec okupanta i wobec nieludzkiej rzeczywistości. Młodzi ludzie nie godzą się na rzeczywistość okupacyjną. Nie mogą otwarcie stawić czoła wrogowi, więc prowadzą działalność konspiracyjną (zrywanie niemieckich flag i wieszanie polskich, rysowanie polskich symboli na murach itp.) i dywersyjną. W imię wolności narażają swoje życie.

BUNT PRZECIW OGRANICZENIOM

Stefan Żeromski"Syzyfowe prace"

Uczniowie gimnazjum w Klerykowie w zaborze rosyjskim buntują się przeciw rusyfikacji i zasadom panującym w szkole. Narażają się na wydalenie ze szkoły za potajemne spotkania. Bernard Zygier nie ugina się jednak mimo groźby kar za nieprzestrzeganie zasad.