Kijkwijzer differentiatie in geschiedenis

Variëren in antwoordopties

Laat leerlingen hun antwoord beargumenteren vanuit twee verschillende domeinen, waarbij ze zelf kiezen welke domeinen ze bespreken. Kies hierbij voor vragen waarbij voor alle domeinen een stuk van de redenering kan opgebouwd worden.

Enkele voorbeeldvragen:

• Welke factor was volgens jou doorslaggevend voor het succes van het Romeinse Rijk? Kies een domein en argumenteer.
• In welke mate was de Franse Revolutie een keerpunt in de geschiedenis? Onderbouw je antwoord vanuit één domein.

Differentiatie in geschiedenis

In deze interactieve kijkwijzer maken we de algemene kijkwijzer rond differentiatie concreet voor het vak geschiedenis. Deze kijkwijzer bestaat uit 2 pagina's. Je kan met behulp van de pijltjes op je scherm navigeren van p. 1 naar p. 2 en terug.

We beseffen dat differentiëren in het vak geschiedenis uitdagend is door het beperkte aantal lestijden. Ondanks de moeilijkheden biedt het vak ook kansen tot differentiëren. Maar wees ook bescheiden: weeg goed af wanneer (een vorm van) differentiatie zinvol en haalbaar is.

Richtingspecifieke keuzes

Hou bij de selectie van je thema’s rekening met de richting waarin leerlingen zitten. Sta in een wetenschappelijke richting wat langer stil bij de ontwikkeling van bepaalde uitvindingen en in sociale richtingen bij het dagelijks leven van de mensen.

Wanneer je bijvoorbeeld in een lessenreeks over de Renaissance stilstaat bij de figuur Leonardo da Vinci kan je in de wetenschappelijke richting wat meer tijd spenderen aan zijn uitvindingen. In een richting moderne talen ga je aan de slag met de geschriften van da Vinci en onderzoek je hoe hij taal en beeld combineerde om kennis over te dragen.

Leerfiches

Gebruik werkvormen van de leerfiches in je les en expliciteer hoe leerlingen dit zelf kunnen inzetten bij het studeren. Je kan de leerfiches downloaden via dit tekstvak.

Online lesvideo's

Bied online lesvideo's aan die leerlingen bij het studeren kunnen (opnieuw) bekijken. Zo kunnen leerlingen die auditief studeren de leerstof nog eens beluisteren.

Als je digitaal vaardig genoeg bent kan je zelf je lesvideo's maken, bijvoorbeeld met behulp van PowerPoint. Je kan ook gebruik maken van bestaande video's die je via Youtube kan terugvinden. Belangrijk is dat je de video's eerst zelf hebt bekeken voor je ze deelt met je leerlingen.

Werken met keuzedoelen

In de leerplannen staan ook enkele keuzedoelen. Het kan zijn dat een keuzedoel haalbaar is en soms zelfs de nodige uitdaging biedt voor sommige leerlingen, maar dat dit niet zo is voor andere leerlingen. Ook binnen een klasgroep kan je keuzedoelen gedifferentieerd aanbieden.

Een goed voorbeeld is het doel rond representativiteit van bronnen in functie van een historische vraag. In de eerste graad en in de domeingebonden doorstroom is dit een keuzedoel. Ga met sterke leerlingen aan de slag met dit begrip om hen uit te dagen.

Differentiëren in verwerking

Na een les met veel abstracte termen (bijvoorbeeld politieke stromingen) geef je leerlingen de keuze: een leestekst met de basis van elke term om samen te vatten (en dus te herhalen) of een vergelijkingsopdracht tussen de termen.

Breed evalueren met behulp van actualiteit

Stap 2: Lees het artikel grondig. Stap 3: Situeer het onderwerp van het artikel in het referentiekader.Stap 4: Maak een beknopte presentatie (PowerPoint, Prezi e.a.). Jouw presentatie neemt maximum 5 minuten in beslag:- Slide 1: titel artikel + link- Slide 2: Situering in het referentiekader (tijd, ruimte, maatschappelijke domein(en)- Slide 3: 5 kernwoorden over de inhoud van het artikel- Slide 4: IllustratieStap 5: Presenteer jouw artikel

Historische fenomenen, gebeurtenissen en personen komen regelmatig aan bod in de actualiteit. Ga in de actualiteit op zoek naar een artikel met een historisch aspect en stel dit kort voor aan de klasgroep bij aanvang van de les. Stap 1: Ga voor deze opdracht op zoek naar een (kranten)artikel dat gaat over een historisch fenomeen, een gebeurtenis of persoon. Je mag een artikel selecteren uit: De Morgen, De Standaard, Le Soir, Le Monde, BBC News, VRT nieuws .

Variëren in abstractieniveau: een voorbeeld

Casusvergelijking Franse en Russische revolutie

Groep 1 (instructie-afhankelijke leerlingen): Vat kort samen wat je weet over de Franse en de Russische revolutie. Leg aan de hand van de Franse en Russische revolutie uit wat de kenmerken van een revolutie zijn. Maak een schema van beide revoluties met als elementen: tijd waarin ze plaats vonden (jaartallen + periode), belangrijkste oorzaken? , welke groepen stonden tegenover elkaar?, wat zijn de gevolgen van de revolutie nadien voor elke groep?, welke blijvende gevolgen hebben deze revoluties gehad? Groep 2 (instructiegevoeldige leerlingen): Maak een schema van beide revoluties met als elementen (cf. supra). Vergelijk de Franse en Russische revolutie. Achter de ideeën van welke revolutie kan je je scharen en waarom? Groep 3 (instructie-onafhankelijke leerlingen: Vergelijk de Franse en Russische revolutie. Achter de ideeën van welke revolutie kan je je scharen en waarom? Kan je, aan de hand van de Franse en Russische revolutie, enigszins voorspellen hoe de Arabische Lente zal aflopen?

Variëren in product

Geef leerlingen de keuze hoe ze een verwerkingsopdracht over een thema of een uitstap maken. Zo kunnen ze een dagboek schrijven, een podcast maken, een krant schrijven,…Voorzie hierbij duidelijke evaluatiecriteria en bezorg deze aan je leerlingen.

Lokale geschiedenis

In elke buurt zijn verwijzingen te vinden naar het lokale verleden, zoals standbeelden, straatnaambordjes, monumenten,… Maak gebruik van lokale verwijzingen naar het verleden in de buurt van de woonplaats van je leerlingen. Hier liggen mooie kansen om te werken rond beeldvorming over het verleden.

Je kan ook gebruik maken van lokale beeldbanken, die vaak via internet beschikbaar zijn, waarmee leerlingen op zoek gaan naar bijvoorbeeld de gevolgen van de industriële revolutie in hun buurt, de eerste of tweede wereldoorlog in hun buurt,…

Instructie

Geef leerlingen de keuze tussen mondelinge instructie of een geschreven stappenplan bij bijvoorbeeld een bronoefening.

Samenwerking met collega's

Als je het geluk hebt een parallelcollega te hebben, vraag dan om - waar mogelijk - jullie lessen op hetzelfde moment te zetten in lokalen naast elkaar. Op die manier kunnen jullie samen differentiëren op niveau, interesse van leerlingen, leerstijl van leerlingen,…

Variëren in moeilijkheidsgraad

Als je op een evaluatie een vraag op 2 niveau's stelt is het mogelijk dat leerlingen met de moeilijke variant meer punten kunnen behalen dan met de makkelijke. Leerlingen kiezen zelf welke variant ze oplossen, maar moeten weten hoeveel punten ze kunnen verdienen met de keuze.Een aandachtspunt hierbij is dat elke leerling in totaal moet kunnen slagen voor de evaluatie, ook als hij de makkelijke versie kiest. Daarnaast is de keuze die de leerling maakt een goed vertrekpunt voor een feedbackgesprek met de leerling.

Gebruik schrijfkaders

Een schrijfkader kan voor geschiedenis bijvoorbeeld deze vorm aannemen.

Gebruik stappenplannen

Bronnenanalyse en het gebruik van kaarten zijn erg dankbare thema's om met de vakgroep een stappenplan uit te werken waarmee je leerlingen al dan niet kan ondersteunen. De knoppen hieronder tonen enkele voorbeelden van stappenplannen om met historische vragen aan de slag te gaan.

Maak gebruik van formatieve evaluaties

Formatieve evaluaties dienen om het leren van leerlingen te optimaliseren. Door formatieve evaluaties tijdens de les kan je vaststellen welke ondersteuning leerlingen wel en niet nodig hebben.

Je kan bijvoorbeeld aan het einde van een lesdeel een meerkeuzevraag geven. Leerlingen tonen het aantal vingers van hun antwoord (antwoord 1, 2 of 3). In een klas die eerder onveilig voelt of als iedereen het antwoord van de snelste leerling gewoon overneemt geef je hen eerst denktijd. Daarna laat je iedereen zijn ogen sluiten en het aantal vingers opsteken van hun antwoord. Zo zie jij snel welke leerlingen al mee zijn en welke nog niet.

Variëren in tijd met behulp van een instructievideo

Bied leerinhouden aan voor de start van de les met behulp van een instructievideo (al dan niet begeleid door een korte opdracht). Leerlingen bekijken deze video zo vaak als ze zelf nodig hebben.

In deze video kan je heel goede tips terugvinden voor het maken van een goede instructievideo.

Groepsverdeling

Online zijn er heel wat tools terug te vinden om op een willekeurige manier groepen te verdelen. Een voorbeeld kan je hieronder vinden.

Voor sommige groepen kunnen ook beurstokjes een goed idee zijn.

Variëren in tempo

Maak gebruik van online leerpaden of webquests waarbij leerlingen op hun eigen tempo de leerstof doorlopen.

Inspiratie in de leerplannen

De kenmerken van de samenlevingen staan in de leerplannen per domein opgelijst. Je kan deze kenmerken gebruiken als basis om te differentiëren.

Je kan bijvoorbeeld sommige leerlingen laten werken rond geloof bij de Romeinen, anderen rond architectuur en nog anderen bestuderen de vrijetijdsbesteding van de Romeinen.

Gebruik voorbeelden

Het kan zinvol zijn om (sommige) leerlingen voorbeelden aan te bieden van goede antwoorden of samenvattingen. De focus ligt dan niet op de inhoud van het antwoord of de samenvatting, maar op de opbouw hiervan.

Bijvoorbeeld: Je wil je leerlingen gegevens laten afleiden uit cartoons rond het Midden-Oosten/afbeeldingen [uit de romaanse kunst/gotiek]. Omdat je weet dat de leerlingen dit vroeger al gedaan hebben, toets je hun voorkennis. Uit de toets blijkt dat enkele leerlingen de cartoon[de afbeelding] zowel inhoudelijk als kritisch goed beheersen, enkele leerlingen bakken er gewoon niets van en de grootste (midden)groep heeft nog duidelijk hulp (leerinhouden of kritische methode) nodig. Aan de zwakste leerlingen geeft de leerkracht nog eens de leerinhouden en de essentie van de historische methode en laat hen dezelfde en enkele andere cartoons [afbeeldingen] opnieuw doen. De grootste groep volgt ofwel de uitleg over de leerinhouden of de uitleg over de historische methode en gaat dan zelf aan de slag aan de hand van nieuwe cartoons [afbeeldingen]. De drie leerlingen die beide invalshoeken al beheersten, krijgen al onmiddellijk andere en moeilijker cartoons [afbeeldingen].

Instructievideo's

Maak een instructievideo bij een opdracht. Leerlingen die willen kunnen deze bekijken en zo de opdracht uitgelegd krijgen. Je kan deze instructievideo ook delen zodat leerlingen hem thuis, bij het maken van de opdracht, opnieuw kunnen bekijken.

Variëren in bron

Geef twee verschillende bronnen om een redenering mee op te bouwen. Leerlingen kiezen één van deze bronnen. Je kan kiezen voor een makkelijkere en moeilijkere bron, of voor een visuele en een tekstuele bron.