Odmiana prosta i uprzejma

Odmiana prosta i uprzejma

Czasownik:

Uwagi:

• (A) Końcówkę ますdołączamy: a) do formy na -i U-Verbs (よむーよみます）;do formy tematu (bez -ru) RU-Verbs (ねるーねます）; przy czasownikach 3 grupy do form: くるーき＋ます、するーし＋ます. Potem już odmiana końcówki uprzejmej nie sprawia trudności.

• Uwaga na wyjątki - po formie słownikowej wyglądają na RU-Verbs, ale odmieniają się jak U-Verbs (-R- zostaje w odmianie) かえるーかえります 'wracać do domu'. Inne: 切る（きる）'kroić', 知る（しる）'wiedzieć', 要る（いる）'potrzebować'.

(B) Forma twierdząca prosta czasu teraźniejszego to forma słownikowa: のむ、たべる、くる、する。

• (C) Końcówki przeczące proste (ない、なかった) dodajemy do: a) formy na -a U-Verbs (いそぐーいそがない、いそがなかった）Uwaga! przy tym na czasowniki, które mają -u po samogłosce - w formie na -a wchodzi -w- (np. あうーあわなかった 'spotkać się', いうーいわない 'mówić', くうーくわない 'żreć'; b) do tematu RU-Verbs (みるーみない、たべるーたべなかった）; przy czasownikach 3 grupy mamy: くるーこない、こなかった、するーしない、しなかった
• uwaga na wyjątki: かえるーかえらない、しるーしらない、きるーきらない、いるーいらない itd.
• czasownik ある 'być/mieć o nieżywotnych' ma negacje proste: ない、なかった。

• (D) końcówkę formy twierdzącej czasu przeszłego prostego (た lub だ) dodajemy do: a) formy na -i U-Verbs (tylko przy U-Verbs kończących się na -su はなすーはなした、かすーかした 'pożyczyć od kogoś') przy innych U-Verbs obowiązują reguły: 1) -nu, -bu, -mu > -nda, 2) -u, -tsu, -ru > -tta, 3) -ku > -ita, 4) -gu > -ida, 5) jedyny wyjątek 行く（いく）ーいった 'iść, pojechać' (のむーのんだ、とるーとった、かくーかいた、およぐーおよいだ）; b) do tematu RU-Verbs (たべるーたべた）; c) przy czasownikach 3 grupy: くるーきた、するーした. Uwaga na wyjątki: しるーしった。

Ważne! Dla uprzejmej negacji w powszechnym użyciu w j. mówionym są formy hybrydowe = formy proste + spójka です（ないです、こなかったです）.

i-Przymiotnik:

Uwagi:

• (A) い jest końcówką i-przymiotnika, więc forma twierdząca czasu teraźniejszego prostego to znów de facto forma słownikowa, w pozostałych podmieniamy to い na inne końcówki （たかい、たかかった、たかくない、たかくなかった）
• uwaga! na przymiotniki o podwójnym (wymawianym długo) いい na końcu, tylko ostatnie -i to końcówka (かわいいーかわいくない、おいしいーおいしかった 'smaczny')
• uwaga! na podobne przymiotniki: おおきいーおおきくない 'duży', おおいーおおくない 'czegoś jest dużo'
• przymiotnik いい 'dobry' ma w pozostałych formach temat yo- (いい、よかった、よくない、よくなかった）- tak samo zachowują się przymiotniki pochodne od いい：かっこういいーかっこうよかった
• w najdłuższym i-przymiotniku japońskim あたたかい w wymowie atata- skraca się do atta- w formach zależnych (ale w piśmie nie!) więc wymawiajcie: あたたかい、あったかくない、あったかかった、あったかくなかった

• Odmianę uprzejmą uzyskujemy przez dodanie do powyższych form prostych spójki です w niezmiennej postaci, czyli np. ふるいです、ふるかったです、ふるくないです、ふるくなかったです。
• Uwaga! dla uprzejmych form negacji istnieją alternatywne (starsze, choć wciąż w użyciu) formy, tworzone za pomocą końcówek: くありません (czas teraźniejszy)、くありませんでした (czas przeszły), czyli: くらくないです＝くらくありません、くらくなかったです＝くらくありませんでした。 W przypadku odmiany prostej mamy tylko po jednej formie negacji dla każdego czasu.

na-Przymiotnik:

Uwagi:

Odmiana na-przymiotnika polega na odmianie spójki, którą doczepiamy do przymiotnika (z samym przymiotnikiem się nic nie dzieje).

• (A) w języku mówionym (obojętnie, czy w stylu uprzejmym, czy prostym) では > じゃ (jedna z wielu form skróconych dla mówionej japońszczyzny), ale zostaje zwykle w pełnej formie w języku pisanym (zwłaszcza w prasie), stąd np. すきではない＝すきじゃない、きらいではありません＝きらいじゃありません itd.
• dla uprzejmych form negacji istnieją w użyciu alternatywne formy hybrydowe (jak przy czasownikach), częstsze u młodych ludzi - powstałe wskutek dodania do form prostych です：しんせつじゃありません＝しんせつじゃないです、しんせつじゃありませんでした＝しんせつじゃなかったです 'sympatyczny'. Dla form prostych mamy tylko po jednej formie negacji dla każdego czasu.

• Przykład odmiany: (prosta) 元気（げんき）だ、元気だった、元気じゃない、元気じゃなかった。(uprzejma) 元気です、元気でした、元気じゃないです、元気じゃなかったです。

To tyle, jeśli mówimy o podstawach odmiany po japońsku. Natomiast, przy wszystkich złożonych formach gramatycznych, gdzie następuje po sobie kilka końcówek, musicie pamiętać o podstawowej zasadzie: odmienia się tylko ostatnia końcówka. Może ona mieć odmianę czasownikową, przymiotnikową lub być spójką i to wszystko, co trzeba wiedzieć. Np. ～ている aspekt ciągły, aktualnie coś robię: よんでいる、よんでない、よんでた、よんでなかった odmiana czasownikowa ～たい 'chcę coś zrobić': かきたい、かきたくなかった odmiana przymiotnikowa ～はずだ 'powinno coś się stać': あめがふるはずだ、はずじゃなかった odmiana jak spójka. To tylko dla zilustrowania zjawiska :) KONIEC infografiki.

Copyright by: Krzysztof Olszewski Licencja Creative commons CC-BY-NC-SA 4.0