Hołd Pruski Jana Matejki

Obraz Hołd Pruski Jana Matejki. Fotografia ze zbiorów Zamku Królewskiego na Wawelu. Zdjęcie: Anna Stankiewicz

Koncepcja i realizacja Sławomir Ostrowski.

Ułóż obraz z puzzli

Historycy o Hołdzie Pruskim

Jarosław Słoma o Hołdzie Pruskim i dokonaniach Albrechta Hohenzollera

Jak doszło do pokoju

O obrazie Hołd Pruski

Pierwsze księstwo luterańskie

Traktat Krakowski

Hołd Pruski Jana Matejki

Jan Matejko - oś czasu

Obraz Hołd Pruski Jana Matejki. Fotografia ze zbiorów Zamku Królewskiego na Wawelu. Zdjęcie: Anna Stankiewicz

Koncepcja i realizacja Sławomir Ostrowski.

Ułóż obraz z puzzli

Historycy o Hołdzie Pruskim

Jarosław Słoma o Hołdzie Pruskim i dokonaniach Albrechta Hohenzollera

Jak doszło do pokoju

O obrazie Hołd Pruski

Pierwsze księstwo luterańskie

Traktat Krakowski

Hołd Pruski Jana Matejki

Jan Matejko - oś czasu

Jan Matejko - oś czasu

1838

1852

1858

rozpoczął naukę w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie.

24 czerwca 1838 – urodził się w Krakowie.

ukończył szkołę i zaczął malować pierwsze znaczące dzieła.

1863

1864

1865

powstanie styczniowe – Matejko wspierał je duchowo i materialnie.

powstał obraz „Stańczyk”, symbol refleksji nad losem Polski.

„Kazanie Skargi” zdobyło nagrodę w Paryżu, przynosząc mu sławę.

1878

1883

1893

1 listopada 1893 – zmarł w Krakowie; pochowany na Cmentarzu Rakowickim.

został dyrektorem Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie.

ukończył „Hołd pruski”

Powrót do ekranu głównego

• 5
• 4
• oui

Brawo!

Ułóż obraz z puzzli

Królowa Bona i młoda Włoszka

Królowa Bona, która jako jedyna na widowni siedzi w fotelu, na obrazie sprawia wrażenie nieco nieobecnej, a jej wzrok skierowany wprost na widzów domaga się konfrontacji. W prawej ręce trzyma złote berło przypominające kształtem to, które Matejko otrzymał w 1878 r. od Rady Miasta Krakowa jako symbol "panowania w sztuce". Było to wyróżnienie wyjątkowe, którego nikt wcześniej nie otrzymał. Na uroczystość wręczenia berła nie zaproszono żony malarza, poczuła się tym obrażona. Aby zadowolić żonę Teodorę, Matejko uwiecznił ją jako Bonę, Królową Polski. Berło miało też symbolizować kobietę, która wywiera wpływ na politykę. Jej zdanie liczyło się w każdej kwestii, począwszy od wydarzeń politycznych, gospodarczych i skarbowych, a na kuchni skończywszy.

Zofia Mazowiecka

Córka Anny Mazowieckiej, która na obrazie stoi obok, po jej prawej stronie. Pod postacią Zofi Mazowieckiej Matejko namalował swoją córkę Helenę.

Górka

Łukasz Górka – kasztelan poznański

Pachołek

„Z ludzi, którzy stoją przed estradą i których do pół tylko widać, najbardziej zadziwiający jest pachołek z rózgą w ręku, z futrzaną czapką naciśniętą na uszy, który grozi ulicznikom, a śmiać się ma ochotę" Z publikacji "Matejko" (1897) Stanisław Tarnowski

Jarosław Słoma, historyk, w przeszłości wicemarszałek Województwa Warmińsko - Mazurskiego, obecnie radny Sejmiku i Przewodniczący Komisji ds. Mniejszości Narodowych i Etnicznych, przy makiecie pomnika upamiętniającego Hołd Pruski. Pomnik miałby stanąć przy Zamku Kapituły Warmińskiej w Olsztynie.

Jan Matejko (1838-1893)

Kliknij w obraz i przejdź do map Google, aby zobaczyć miejsce, gdzie odbył się Hołd Pruski

Jan Matejko urodził się 24 czerwca 1838 roku w Krakowie. Był jednym z najwybitniejszych polskich malarzy w historii. Ojciec był Czechem, zaś matka miała korzenie niemieckie. Matejko miał dziesięcioro rodzeństwa. W dzieciństwie podczas zabawy złamał nos, co spowodowało jego trwałą deformację. Matkę stracił w wieku siedmiu lat, a z surowym ojcem nie potrafił znaleźć kontaktu. Rodzinnej atmosfery szukał u zaprzyjaźnionych sąsiadów, gdzie poznał Teodozję Giebułtowską, swoją przyszłą żonę, osobę, za którą - ze względu na jej charakter - nikt nie przepadał, nikt z wyjątkiem Matejki. Jan Matejko miał talent plastyczny i wyrastał w duchu patriotyzmu, co wpłynęło na kształt jego dzieł. W wieku trzynastu lat rozpoczął naukę w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych. W wieku 24 lat namalował swój najsłynniejszy obraz „Stańczyk”. Dwa lata później stworzył „Kazanie Skargi”, zyskując ogromną sławę i stabilizację finansową.

Obrazy Matejki były prezentowane w całej Europie i zdobywały liczne nagrody. Matejko słynął z dbałości o szczegóły historyczne w swoich obrazach, spędzając wiele godzin na badaniach, by dokładnie odwzorować stroje, broń czy scenografię. Mimo sukcesów spotykał się z krytyką za nadmierną emocjonalność i dramatyzm w obrazach historycznych. Jednym z jego najbardziej znanych dzieł jest „Bitwa pod Grunwaldem”, monumentalny obraz przedstawiający kulminacyjny moment tej bitwy oraz prezentowany tu "Hołd Pruski" - obraz o rozmiarach — 3,88 na 7,85 m (30,4 m kw.). Obraz namalowany w latach 1880-82. Matejko był mentorem dla wielu młodych artystów i wspierał krakowskie środowisko artystyczne, fundując stypendia. Znany przede wszystkim jako malarz batalista, tworzył również portrety, w tym wiele autoportretów. Jan Matejko zmarł 1 listopada 1893 roku po pęknięciu wrzodu żołądka.

Jan Matejko - autoportret. Obraz powstały w 1892 r. na zamówienie kolekcjonera i mecenasa sztuki, hrabiego Ignacego Korwin-Milewskiego. Znajduje się w Muzeum Narodowym w Warszawie.

Albrecht Hohenzollern odebrał z rąk polskiego króla chorągiew z herbem Prus Książęcych, jako symbolu lenna. Oznakę zależności od polskiego króla i Polskiej Korony symbolizowała umieszczona na piersi czarnego pruskiego orła (dawny herb Zakonu Krzyżackiego) litera S (Sigismundus) po polsku Zygmunt, imię polskiego króla. Dodatkowo widniała też polska korona na jego szyi.

Janusz Mazowiecki

Ostatni książęta mazowieccy, bracia Stanisław i Janusz III, nie byli samodzielnymi władcami, lecz - jako lennicy - podlegali królowi polskiemu. Realne rządy (jako regentka) sprawowała ich matka, Anna (na obrazie na prawo od Janusza). Po śmierci matki w 1522 r. młodzi książęta krótko cieszyli się władzą. W 1524 r. zmarł niespodziewanie 24-letni Stanisław, dwa lata później, 25-letni Janusz III. Bracia nie byli żonaci i nie pozostawili potomstwa. Obaj zostali pochowani we wspólnym grobowcu w warszawskiej kolegiacie świętego Jana. Grobowiec przykrywa płyta z czerwonego marmuru z płaskorzeźbą przedstawiającą książąt leżących w pełnych zbrojach i w braterskim uścisku. Za otrucie Janusza w plotkach obwiniano królową Bonę, która wobec Mazowsza miała własne plany i której mogło zależeć na śmierci mazowieckich książąt. Król Zygmunt Stary powołał komisję do wyjaśnienia okoliczności śmierci księcia Janusza III. Medycy zbadali zwłoki księcia i nie znaleźli śladów działania trucizny.

Mówią niektórzy, że te figury na pierwszym planie, te, co z ziemi na estradę patrzą, przecięte w połowie, po pas tylko widziane, robią jakieś wrażenie niepokojące, drażniące, że psują złudzenie. Nie przeczę, że pomimo całej piękności niektórych z tych figur, byłoby zapewne lepiej, gdyby obraz był się dał ułożyć inaczej. Tylko pytanie, czy mógł dać się ułożyć inaczej. Po czem bylibyśmy bez tego poznali, że scena odbywa się na wyniesieniu? Gdyby nie ci ludzie, gdyby był tyłko jeden poziom, to hołd wyglądałby, jakby się odbywał na ziemi, co byłoby, mniejsza, że z historyczną prawdą, ale z okazałością i estetyczną potrzebą tej sceny niezgodne. Drugą kwestyą jest czerwone sukno. Ze zrobione jak być może najdoskonalej i najmisterniej, że jak ptaki Zeuxisa winogronami, tak możnaby się oszukać jego miąższością, jego fałdami i załamaniami, cieniami jakie na niem leżą, nawet tym drobnym meszkiem, który do słońca na każdem suknie widać, to wszystko prawda. Ale czy ta doskonałość nie jest poniekąd szkodą, czy nie za wiele przez to czerwonego w obrazie? czy figury i ich świetne stroje nie odbijałyby jeszcze lepiej od jakiego innego, nie tak jaskrawego kobierca? Ta uwaga może i ma słuszność za sobą. Zbytek świetności w kolorach, i zbytek bujności w fantazyi, a obfitości w pomysłach, jest w naturze Matejki. Z publikacji "Matejko" (1897) Stanisław Tarnowski

Konstanty, książę Ostrogski

hetman wielki litewski, znany z wojskowego talentu, którego pewność siebie symbolizuje charakterystyczny gest – podkręcanie wąsa. Jako księcia Konstantego Ostrogskiego Matejko ukazał Konstantego Saskiego (1822-1894) herbu Sas, byłego majora honwedów w kampanii węgierskiej 1848-1849 i długoletniego emigranta. W latach osiemdziesiątych XIX w., po osiedleniu się w Krakowie, Saski pracował jako urzędnik manipulacyjny magistratu; jego synem był Sylweriusz (1864-1954) - późniejszy uczeń Matejki oraz malarz scen religijnych i rodzajowych.

Piotr Opaliński

Piotr Opaliński - kasztelan gnieźnieński, postać stojąca przy następcy tronu Zygmuncie Auguście. Piotr Opaliński został ochmistrzem dworu 5 lat po Hołdzie Pruskim, więc jego obecność to prawdopodobnie tylko fantazja Matejki. Do portretu Opalińskiego pozował Józef Szujski, profesor historii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.

"Jest Opaliński. Czy był takim naprawdę, nie wiemy, ale tu tak wygląda, jakby tego małego królewicza uczył wszystkich tajemnic przeszłości i tłómaczył mu, czem teraźniejszość przyszłości niebezpieczeństwo gotuje. A co taka rola nauczyciela kosztuje, ile się gorżkich łez połknie, nim się powie jedno słowo prawdy, ile mozołu, żeby do niej dojść, ile smutku, kiedy się doszło, to pokazuje ta twarz umęczona wszystkiem co wie, wszystkiem co czuje, wszystkiem co przewiduje. On temu dziecku, które nie rozumie, wskazuje nieprzyjaciela i niebezpieczeństwo; a sam nie wie, czy dziecko zrozumie, czy pozna kiedyś, jak mu wskazanym będzie, tego wroga, którego nosi w sobie samym, w swoich skłonnościach i zwyczajach, czy to chłopię, w którym kiedyś będzie myśl, dusza i przyszłość Polski, czy potrafi i zechce znać siebie? Opaliński zna więcej i głębiej, rozumie lepiej od wszystkich tych jednodniowych polityków, co króla otaczają, i czuje więcej od nich, bo nietylko głowę, ale i duszę ma większą. Może on nieraz mówił im wszystko, co wie i co myśli, może i przed tą sekularyzacyą przestrzegał i przed niejednem dzisiejszem i dalszem niebezpieczeństwem - a przestrzegał na próżno, rzucał groch na ścianę, przepowiadał jak Kassandra, i Bóg wie jeszcze, jakie za to słyszał łajania. Nie dziwmy mu się, że taki znękany i wychudły, że taki schylony pod ciężarem swego rozumu, swojej miłości, swojej obawy, i marności swoich zabiegów." Z publikacji "Matejko" (1897) Stanisław Tarnowski

Józef Szujski, profesor historii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie sportretowany przez Jana Matejkę.

Bartłomiej Berecci czyli Jan Matejko jak żywy

Bartłomiej (Bartolommeo) Berrecci (1480-1537), włoski architekt i rzeźbiarz działający na dworze króla Zygmunta Starego, wykształcony we Florencji, do Polski przybył poprzez Węgry w 1516 r. Na obrazie Hołd Pruski Matejko namalował siebie jako Berecciego. Głównym dziełem Berecciego jest Kaplica Zygmuntowska przy katedrze krakowskiej (zrealizowana w latach 1519-1534) mająca duże znaczenie dla architektury polskiej jako pierwowzór wielu kaplic grobowych. Po śmierci Franciszka Florentczyka kontynuował budowę pałacu wawelskiego, kończąc krużganki w latach 1527-1555. W jego warsztacie wykonano wiele detali architektonicznych dla Wawelu oraz rzeźb nagrobnych, m.in. Zygmunta Starego, P. Tomickiego. Jego dzieła wywarły wielki wpływ na ukształtowanie się ówczesnej sztuki polskiej. Berecci stał się w Polsce bardzo bogaty, posiadał m.in. sześć kamienic w Krakowie i cegielnię za miastem. W 1537 r. został zamordowany na krakowskim rynku przez innego zazdrosnego włoskiego artystę i pochowany w Bazylice Bożego Ciała na Kazimierzu.

Bartłomiej Berecci

Jan Matejko. Zdjęcie koloryzowane przez Mikołaja Kaczmarka

Krużganki pałacu wawelskiego

Kaplica Zygmuntowska na Wawelu

Jadwiga Jagiellonka

monarsza córka z małżeństwa z Barbarą Zápolyą. Matejko sportretował tu swoją córkę Beatę.

Albrecht Hohenzollern

Ostatni wielki mistrz krzyżacki, pierwszy książę pruski, syn Fryderyka, ks. Ansbach i Zofii Jagiellonki, siostrzeniec Zygmunta I Starego. Z zagorzałego przeciwnika Polski stał się jednym z jej najwierniejszych sojuszników. Płaszcz krzyżacki zamienił na świecką koronę, a podległość papieżowi na wiarę luterańską. Jako wielki mistrz krzyżacki podjął próbę zrzucenia zwierzchnictwa polskiego w przymierzu z cesarzem Maksymilianem I i Wielkim Księstwem Moskiewskim. Pokonany przez Polskę w kampanii 1519–21. W 1525 r. przeprowadził sekularyzację państwa zakonnego, przyjął reformację i złożył w Krakowie hołd Zygmuntowi I Staremu jako lenny książę Prus. W 1563 r. uzyskał rozszerzenie prawa dziedziczenia lenna pruskiego na linię elektorską Hohenzollernów. Odznaczał się szerokimi zainteresowaniami. W 1544 r. założył uniwersytet w Królewcu, zajmował się sztuką wojenną, popierał działalność wydawniczą, dążył do rozwoju gospodarczego kraju. Utrzymywał kontakty z elitą polityczną i kulturalną Polski, marząc o następstwie w Polsce po Jagiellonach.

On tak klęczy przed królem wyprostowany, wyprężony, jak kapral, kiedy z raportem staje przed oficerem ; jedno kolano nie jest wysunięte przed drugie, grzbiet nie jest pochylony, jak byłby go ustawił każdy inny malarz wiedzący, że taki ruch dałby mu piękną linię. On klęczy oboma kolanami razem, kolana i golenie i stopy trzyma z sobą ściśle złączone, korpus i wyższa część nóg spada prostopadle i w kolanach robi kąt prosty z goleniem. Tę postawę regulaminową i sztywną zrobić na obrazie piękną, to musiała być trudność i sztuka wielka; ale żadna inna nie wyglądałaby tak malowniczo, żadna nie wskazywałaby tak wymownie tego ducha, tej tradycyi wojskowej dyscypliny, który jest charakterystycznem znamieniem ruchu i fizyognomii Prusaka. Korpus jest cokolwiek podany w tył; zdaje się, że coś tajemniczego odpycha księcia od króla. (...) Ten ruch w tył, tak delikatnie oznaczony, że mógłby ujść uwagi, nie wystarczyłby może sam do przekonania widza o takim charakterze księcia; ale pomaga do tego jego twarz. Z publikacji "Matejko" (1897) Stanisław Tarnowski

Albrecht Hohenzollern (1490-1568) jako książe pruski. Portret autorstwa Łukasza Cranacha Starszego. Domena publiczna

Fryderyk, książę Lignicki

45-letni książę Lignicki (Legnicki) i Brzeski, szwagier księcia Albrechta i księcia Jerzego, bierze udział w przysiędze lennej, dotykając chorągwi pruskiej. Druga żona Fryderyka, Zofia, była siostrą obu margrabiów (i siostrzenicą jego pierwszej żony). 8 kwietnia 1525 roku, z uwagi na bliskie koligacje rodzinne z Hohenzollernami, a także na przyjaźń Zygmunta I króla Polski, wybrano go testorem traktatu krakowskiego. Jego podpis i pieczęć znajdują się pod traktatem. Pod dokumentem są jeszcze podpisy księcia Jerzego, księcia Albrechta i króla Zygmunta. Wszyscy czterej są głównymi postaciami obrazu Matejki. "Za nim (klęczącym Albrechtem - przyp. autora) dwaj jego bracia, a w braku własnego potomstwa spadkobiercy jego praw, łączą się do jego przysięgi, symbolicznie dotykając chorągwi". Z publikacji "Matejko" (1897) Stanisław Tarnowski

Zygmunt August

Zygmunt August - podczas Hołdu Pruskiego miał pięć lat. Stoi na stołku, trzyma w rękach złoty łańcuch, który król za chwilę ma założyć wielkiemu mistrzowi. Następca tronu bawi się łańcuchem, co ma symbolizować zabawę losami Prus. Zygmunta Augusta przytrzymuje kasztelan gnieźnieński i jego ochmistrz, Piotr Opaliński. "On temu dziecku, które nie rozumie, wskazuje nieprzyjaciela i niebezpieczeństwo" - pisał Stanisław Tarnowski, biograf Matejki. Zygmunt II August urodził się 1 sierpnia 1520 r. w Krakowie jako pierwszy, i jak się później okazało, jedyny żyjący i urodzony w legalnym małżeńskim związku syn króla Zygmunta I Starego i jego drugiej żony Bony Sforzy, księżnej Bari. Od 1529 r. rezydował w Wilnie jako wielki książę Litwy. 20 lutego 1530r. arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski Jan Łaski, koronował go vivente rege (za życia króla) w katedrze wawelskiej na króla Polski. Był to jedyny przypadek w historii Polski, kiedy doszło do elekcji vivente rege. Król zagwarantował sobie jednak, że do końca życia bez żadnych przeszkód ze strony syna, będzie osobiście władał Królestwem Polskim. Od tego czasu Zygmunta I zaczęto nazywać Zygmuntem Starym, by łatwiej odróżnić go od Zygmunta II Augusta, którego nazywano „młodym królem”. Zmarł w 1572 w Knyszynie, jako ostatni polski monarcha z linii męskiej dynastii jagiellońskiej. Kolejnym królem polskim, wybranym przez sejm elekcyjny, był Henryk Walezy (panował w latach 1573–1574).

Jan Matejko (1838-1893)

Kliknij w obraz i przejdź do map Google, aby zobaczyć miejsce, gdzie odbył się Hołd Pruski

Jan Matejko urodził się 24 czerwca 1838 roku w Krakowie. Był jednym z najwybitniejszych polskich malarzy w historii. Ojciec był Czechem, zaś matka miała korzenie niemieckie. Matejko miał dziesięcioro rodzeństwa. W dzieciństwie podczas zabawy złamał nos, co spowodowało jego trwałą deformację. Matkę stracił w wieku siedmiu lat, a z surowym ojcem nie potrafił znaleźć kontaktu. Rodzinnej atmosfery szukał u zaprzyjaźnionych sąsiadów, gdzie poznał Teodozję Giebułtowską, swoją przyszłą żonę, osobę, za którą - ze względu na jej charakter - nikt nie przepadał, nikt z wyjątkiem Matejki. Jan Matejko miał talent plastyczny i wyrastał w duchu patriotyzmu, co wpłynęło na kształt jego dzieł. W wieku trzynastu lat rozpoczął naukę w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych. W wieku 24 lat namalował swój najsłynniejszy obraz „Stańczyk”. Dwa lata później stworzył „Kazanie Skargi”, zyskując ogromną sławę i stabilizację finansową.

Obrazy Matejki były prezentowane w całej Europie i zdobywały liczne nagrody. Matejko słynął z dbałości o szczegóły historyczne w swoich obrazach, spędzając wiele godzin na badaniach, by dokładnie odwzorować stroje, broń czy scenografię. Mimo sukcesów spotykał się z krytyką za nadmierną emocjonalność i dramatyzm w obrazach historycznych. Jednym z jego najbardziej znanych dzieł jest „Bitwa pod Grunwaldem”, monumentalny obraz przedstawiający kulminacyjny moment tej bitwy oraz prezentowany tu "Hołd Pruski" - obraz o rozmiarach — 3,88 na 7,85 m (30,4 m kw.). Obraz namalowany w latach 1880-82. Matejko był mentorem dla wielu młodych artystów i wspierał krakowskie środowisko artystyczne, fundując stypendia. Znany przede wszystkim jako malarz batalista, tworzył również portrety, w tym wiele autoportretów. Jan Matejko zmarł 1 listopada 1893 roku po pęknięciu wrzodu żołądka.

Jan Matejko - autoportret. Obraz powstały w 1892 r. na zamówienie kolekcjonera i mecenasa sztuki, hrabiego Ignacego Korwin-Milewskiego. Znajduje się w Muzeum Narodowym w Warszawie.

Jerzy, książę Auspach

Brat Albrechta Hohenzollerna klęczącego przed królem Polski. Miał wówczas 41 lat. W prawej ręce z szacunkiem unosi bogato zdobiony kapelusz, zaś lewą ręką dotyka chorągwi z herbem Prus Książęcych, jako symbolu lenna, akceptując w ten sposób Hołd Pruski. W Traktacie Krakowskim zawartym na dwa dni przed hołdem zapisano: "9. Winien pan margrabia Albrecht złożyć przysięgę Jego Królewskiej Mości i Królestwu Polskiemu, jako swemu przyrodzonemu i dziedzicznemu panu, oraz okazywać się na przyszłość posłusznym Jego Królewskiej Mości we wszystkim, jak z prawa należy księciu wasalnemu względem swego dziedzicznego pana. Powinien też margrabia Jerzy w imieniu własnym i swych braci dotknąć proporca chorągwi. Podobnie w przeciągu roku margrabiowie Kazimierz i Jan winni swymi opieczętowanymi listami uznać i przyjąć niniejszą umowę". "Jerzy był jak wiadomo wielki hulaka i wielki pijak, co się w twarzy jego bardzo maluje; ubrany na sposób niemiecki w niebieską szatę, ma on kapelusz z wielkiemi piórami, jak gdyby wyobrażając nawet ruchami swemi charakter zuchwałej lecz bardzo poziomej natury, trzyma on koniec pruskiej chorągwi. Brat jego Kazimierz w fioletowej szacie również z niemiecka uszytej, trzyma za drugi koniec tejże chorągwi w junackich ruchach" — Marian Gorzkowski (powiernik Matejki i kolekcjoner jego dzieł).

Andrzej Kreuzer

Dyplomata związany z Hohencollernami, późniejszy kanclerz pruski. Trzyma w ręku zwinięty wielki akt inwestytury. "... jest młody i piękny. Ma wielkie czarne oczy, nos i owal kształtny, cerę zlekka różową, i słodki miodowy uśmiech na ustach, złożonych jak do mówienia wierszy lub do całowania. To Schongeist, poeta, sentymentalny marzyciel; kiedy każe z ambony, niejedna piękna dusza szle ku niemu czułe westchnienia, a biada Lutrowi, jeżeli go Katarzyna Bora zobaczy. Ale w tym pięknym i czułym Niemcu, w którym jest i kaznodzieja protestancki, i uczony humanista, i aktor grywający Don Carlosa lub Maxa, jest i zmysłowa namiętność, i pod słodkim uśmiechem twarde serce i żelazna wola, pod ogniem oczów chłód i samolubstwo, i miłość własna i ambicya, a takim znowu wyobrazić sobie można niejednego z tych młodych doktorów, co zrzuciwszy sutannę, pojmowali żonę, uprawiali naukę, używali swobody, a oglądali się zawsze pilnie i troskliwie na swoją sławę, na swoje stanowisko, na swoją kieszeń”. Z publikacji "Matejko" (1897) Stanisław Tarnowski

Przecław Lanckoroński

Przecław Lanckoroński herbu Zadora, sławny rycerz kresowy, kawaler maltański. Pochodził z rodziny magnackiej. Był dworzaninem Aleksandra Jagiellończyka, a później jego brata Zygmunta I. Przecław był człowiekiem zamożnym, po ojcu dostał starostwo lanckorońskie, zaś w 1514 od króla otrzymał Serocko i Laskowice w powiecie lubelskim. Wsławił się dowodząc rotą jazdy strzelczej podczas wojny z zakonem krzyżackim w 1520 roku. Za swe zasługi otrzymał w 1520 roku prawo do wykupu starostwa chmielnickiego. Jako starosta Przecław zajmował się organizacją obrony Podola przed najazdami tatarskimi. W 1530 roku Lanckoroński odrestaurował miasto i zamek Chmielnik. Zmarł 10 czerwca 1531 roku w Krakowie nie mając żony ani dzieci.

Pierwsze państwo luterańskie

Tezy Marcina Lutra na wrotach kościoła zamkowego w Wittenberdze

Pomnik Marcina Lutra w Wittenberdze

Prof. Jacek Wijaczka z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu mówi o kontaktach Albrechta Hohenzollerna z Marcinem Lutrem i o powstaniu w Prusach pierwszego państwa luterańskiego. Prof. Jacek Wijaczka jest autorem książki "Traktat krakowski i Hołd Pruski z 1525 roku".

Dom Marcina Lutra w Wittenberdze. Albrecht Hohenzollern namawiał Lutra, aby przeprowadził się do Prus i zamieszkał w Królewcu.

Foto, audio: Sławomir Ostrowski

Traktat krakowski

Ostatnia strona Traktatu krakowskiego z podpisami króla Zygmunta I, Albrechta Hohenzollerna i negocjatorów: Fryderyka Legnickiego i Jerzego margrabiego brandenburskiego

Ostatnia strona Traktatu krakowskiego podpisanego 8 kwietnia 1525 r.

Pierwsza strona Traktatu krakowskiego

Traktat krakowski spisany łaciną na pergaminie z czterema pieczęciami na sznurkach jedwabnych przechowywany w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie. Podczas obchodów 500. rocznicy Hołdu Pruskiego Traktat został zaprezentowany na Zamku Kapituły Warmińskiej w Olsztynie. Więcej o traktacie dowiesz si ze strony Archiwum Akt Dawnych, gdzie znajdują się zeskanowane strony traktatu, zdjęcia pieczęci oraz polskie tłumaczenie porozumienia. LINK

Prof. Jacek Wijaczka z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu mówi o Traktacie krakowskim. Prof. Jacek Wijaczka jest autorem książki pt. "Traktat krakowski i Hołd Pruski z 1525 roku".

Krzysztof Szydłowiecki

Kanclerz wielki koronny, kasztelan krakowski. Trzyma w dłoni jabłko królewskie – jeden z insygniów władzy. Za panowania króla Zygmunta Starego kierował polityką zagraniczną Polski. Był zwolennikiem bezwzględnego trzymania się obozu habsburskiego, jednocześnie nastawionym zdecydowanie antyturecko. W 1515 r. wraz z biskupem Piotrem Tomickim wypracował ugodę z Habsburgami, zwieńczoną zjazdem trzech monarchów w Wiedniu w lipcu tego roku. Przeciwnik polityczny królowej Bony. Inicjator czteroletniego rozejmu z Albrechtem Hohenzollernem, podpisanego 5 kwietnia 1521 r. Był sygnatariuszem aktu traktatu krakowskiego w 1525 r.

Andrzej Kościelecki

Podskarbi wielki koronny i "sługa jakiś, trzymający mu półmisek z dukatami, czy z medalami, które podskarbi między lud ma rozrzucać".

"Ten Kościelecki, a po przeciwnej stronie obrazu Przecław Lanckoroński na koniu, to znowu dwa może przypadkowe, ale piękne przeciwieństwa, dwa kierunki i typy ówczesnego polskiego życia: jeden wojowniczy, uganiający za Tatarem, trochę surowy i szorstki, trochę jeszcze dziki, ale jędrny, zdrowy i rycerski — to kresowy wschód; drugi polerowany i cywilizowany, świetny i oświecony, ale dotknięty już i mniej zdrowemi wpływami cywilizacyi, to kres zachodni, to dwór królewski i dwory magnackie, już nie proste w sumieniu, już nie surowe w obyczaju, już przygotowane do przyjęcia różnych niebezpiecznych pokus. Przed Podskarbim, z półmiskiem, w którym Podskarbi pełną garścią czerpie dukaty, stoi jakiś jego sługa, w niebieskiem, zielono mieniącem się, pawiowego jakiegoś koloru ubraniu, z takąż siatką na głowie, z przepysznym rapierem u boku, i z głową tak malowaną, tak pełną charakteru, że stanowi godną do swego pana parę, a z nim razem jedną z najświetniejszych grup obrazu". Z publikacji "Matejko" (1897) Stanisław Tarnowski

Andrzej Tęczyński

wojewoda krakowski, trzyma rozwiniętą chorągiew królewską. Matejko najprawdopodobniej sportretował Tadeusza Popiela, swojego ucznia, malarza, współautora Panoramy Racławickiej. Popiel studiował w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych w latach 1876-1884, a w 1881 r. został przyjęty na Oddział Kompozycyjny, prowadzony przez mistrza. Edukację uzupełniał za granicą, w Wiedniu i Monachium.

Tadeusz Popiel

Paź trzymający płaszcz

Na obrazie drugi paź Albrechta Hohenzollerna trzyma książęcy płaszcz. Do postaci pozował początkujący uczeń mistrza – Konstanty Mańkowski (1861-1897). łodzieniec, ukończywszy naukę w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych (lata 1874-1880), kontynuował edukację w wiedeńskiej Akademii oraz w pracowni Hansa Makarta. Przebywał tam w latach 1880-1884. Malował portrety, pejzaże, sceny rodzajowe i religijne. W 1892 r. zaprojektował kurtynę dla Teatru Miejskiego w Krakowie.

Wąsaty szlachcic z córeczką

"Jakiś wąsaty szlachcic podnosi w górę małą córeczkę". Z publikacji "Matejko" (1897) Stanisław Tarnowski Matejko sportretował tu Mariana Gorzkowskiego (swojego powiernika, kolekcjonera jego dzieł) z córką Liną. Objaśnia jej kto bierze udział w hołdzie. Wspomniana wyżej Lina (1874 lub 1875-1929), przyszła żona krakowskiego dra medycyny Eugeniusza Borzęckiego, była modelką malarza przynajmniej jeszcze trzykrotnie. Uwiecznił ją jako dziecko („Joanna d’Arc”), Elżbietę Habsburżankę („Ślub Kazimierza Jagiellończyka z arcyksiężniczką Austrii Elżbietą”) i jedną z kobiet („Konstytucja 3 Maja”).

Traktat krakowski

Ostatnia strona Traktatu krakowskiego z podpisami króla Zygmunta I, Albrechta Hohenzollerna i negocjatorów: Fryderyka Legnickiego i Jerzego margrabiego brandenburskiego

Ostatnia strona Traktatu krakowskiego podpisanego 8 kwietnia 1525 r.

Pierwsza strona Traktatu krakowskiego

Prof. Jacek Wijaczka z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu mówi o Traktacie krakowskim. Prof. Jacek Wijaczka jest autorem książki pt. "Traktat krakowski i Hołd Pruski z 1525 roku".

Traktat krakowski spisany łaciną na pergaminie z czterema pieczęciami na sznurkach jedwabnych przechowywany w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie. Podczas obchodów 500. rocznicy Hołdu Pruskiego Traktat został zaprezentowany na Zamku Kapituły Warmińskiej w Olsztynie. Więcej o traktacie dowiesz si ze strony Archiwum Akt Dawnych, gdzie znajdują się zeskanowane strony traktatu, zdjęcia pieczęci oraz polskie tłumaczenie porozumienia. LINK

Fronton Sukiennic

Na górze fragment obrazu Matejki przedstawiający fronton Sukiennic, na którym zgromadzili się widzowie obserwujący Hołd Pruski na tzw Goldzie. Widok od strony ulicy Brackiej. W 1525 r. Sukiennice wyglądały inaczej, nie mogły mieć cech stylu renesansowego, bo te przybrały 30 lat później. Miejsce zwane Goldem - to niewielka część Rynku Głównego w Krakowie, położona między Wieżą Ratuszową, a wylotem ul. Brackiej. Nazwa pochodzi od staropolskiego słowa "golda", które oznacza "miejsce, gdzie sprawuje się hołdy". Po prawej współczesny Kraków i miejsce, gdzie odbywał się Hołd Pruski na mapach Google.

Hieronim Łaski

wojewoda sieradzki. W rękach trzyma obnażony miecz królewski. Do tej postaci pozował Matejce Władysław Wołodkowicz (1832-1889), pochodzący z osiadłej na Wołyniu rodziny herbu Radwan.

Piotr Kmita

Marszałek wielki koronny. Poseł małopolski na sejm piotrkowski 1503 roku. Walczył z Tatarami w bitwie pod Wiśniowcem i z Rosjanami w bitwie pod Orszą, w 1520 roku brał udział w wojnie z zakonem krzyżackim. W 1518 został marszałkiem nadwornym koronnym, w 1522 roku był posłem Polski na sejm Rzeszy w Norymberdze. W 1524 roku pobił wojska tureckie pod Trembowlą. W 1520 roku otrzymał od króla Zygmunta I prawo pobierania myta w Ustjanowej na utrzymanie drogi w należytym stanie. Był sygnatariuszem aktu traktatu krakowskiego w 1525 roku. Jeden z najbardziej zaufanych stronników królowej Bony Sforzy, wspierał jej plany powołania na Węgrzech stronnictwa narodowego przeciwko Habsburgom, potem ze szlachtą walczącą o przywileje, w końcu z Zygmuntem Augustem. Udał się na Węgry by wesprzeć Jana Zapolyę. Wszedł do tzw. triumwiratu przy Bonie, obok Piotra Gamrata i Andrzeja Krzyckiego.

"Kmita z marszałkowską laską, odwrócony twarzą do (domyślnego) tłumu na Rynku i pokazujący mu ręką, żeby się zachował cicho i spokojnie" Stanisław Tarnowski "Matejko" (1897)

W 1532 został dzięki Bonie kasztelanem sandomierskim, w 1533 starostą krakowskim. W 1535 dostał województwo sandomierskie, które w 1536 zamienił na krakowskie. W 1523 otrzymał od cesarza Karola V, tytuł hrabiego na Wiśniczu. W polityce wewnętrznej chociaż był stronnikiem Bony, jednakowoż stał się trybunem średniej szlachty. Toczył spór z Zygmuntem Augustem, sprzeciwiając się poślubieniu przez króla Barbary Radziwiłłówny. Na sejmie w r. 1550 dokonał zasadniczego zwrotu; stając po stronie władcy, a 24 sierpnia, uroczyście podejmował Zygmunta z Barbarą na zamku wiśnickim. Był mecenasem kultury. Wzbudzał podziw u współczesnych w całej Europie – Erazm z Rotterdamu dedykował mu swoje dzieła. Był zdecydowanym przeciwnikiem Reformacji, bogato uposażając wiele świątyń katolickich. Zmarł bezpotomnie 31 października 1553 r.

Paź z hełmem

Na obrazie paź Albrechta Hohenzollerna trzyma jego hełm. Malarz uwiecznił w tej postaci swojego starszego syna Tadeusza. Młodszy syn Jerzy, został sportretowany jako chłopiec obserwujący wydarzenie (u dołu obrazu). Paż na drugim planie trzymający płaszcz księcia to początkujący uczeń mistrza – Konstanty Mańkowski.

Mikołaj Firlej

hetman wielki koronny. Wybitny strateg. Opiera się o balustradę i z zatroskaniem gładzi brodę.

Hajdek

"Naprzód w głębi, obok Księcia Pruskiego a twarzą do widza wprost obrócony, stoi książęcy konsyliarz czy kanclerz, Heydek, pełen charakteru, ale może zbyt w cieniu trzymany". Z publikacji "Matejko" (1897) Stanisław Tarnowski Pod postacią Fryderyka von Heydecka, radcy Albrechta, Matejko ukazał przedstawiciela krakowskiego środowiska uniwersyteckiego - Józefa Łepkowskiego (1826-1897). Łepkowski był archeologiem i konserwatorem zabytków, profesorem pierwszej katedry archeologii na Uniwersytecie Jagiellońskim i rektorem tej uczelni, zasłużył się też jako twórca gabinetu archeologicznego Uniwersytetu. W latach 1877-1891 wykładał historię sztuki w Szkole Sztuk Pięknych, której rektorem był Jan Matejko. Angażował się również w prace restauracyjne w katedrze.

Jan Amor Tarnowski

późniejszy hetman wielki koronny i wojewoda ruski, uwieczniony w hełmie i z buławą. Matejko sportretował w tym przypadku swojego przyjaciela (obraz po prawej), profesora historii Stanisława Tarnowskiego (1837-1917) z Uniwersytetu Jagiellońskiego, który był rektorem uczelni oraz biografem artysty.

Portret Stanisława Tarnowskiego autorstwa Jana Matejki

Stary Krzyżak

"Za paziami stary Krzyżak z białą brodą i w białym, jeszcze zakonnym płaszczu, trzyma w ręku wielki miecz Mistrza, pendentami okręcony na znak, że już z pochwy nie wyjdzie, że Zakon się skończył." Z publikacji "Matejko" (1897) Stanisław Tarnowski

Jan Bonar (Bonner, Boner, Ponner)

Jan Boner – bankier, wielkorządca królewski. Zmarł dwa lata przed Hołdem Pruskim. Do tej postaci pozował Matejce Artur Bartels – rysownik, pionier polskiego komiksu, piosenkarz. Wychyla się w stronę publiczności i wzywa ją do porządku. Mieszczanin krakowski, bankier, wielkorządca krakowski, żupnik krakowski, szlachcic herbu Bonarowa, pochodzący z Landau w Palatynacie. Przybył do Krakowa w ślad za krewnym Sewerynem Bethmanem. Krakowskie prawo miejskie uzyskał w 1484 roku. Wybrany do rady miejskiej w roku 1496, zasiadał w niej przez prawie 30 lat. Do roku 1515 był ośmiokrotnie rajcą urzędującym, pełnił w tym czasie funkcję burmistrza. Był członkiem Komisji 6 Mężów. Za zasługi rada miejska nadała mu patronat nad kaplicą św. Ducha w kościele Mariackim. Dla tegoż kościoła ufundował stalle radzieckie. Prowadził interesy finansowe już z Janem Olbrachtem. Dzierżawił królewski Łobzów, żupy wielickie, czynsz od Gdańska, cło lubelskie. Był dostawcą królewskiego dworu, zaopatrywał w srebro królewską mennicę. Za czasów Zygmunta Starego był bankierem króla. W 1514 roku uzyskał tytuł burgrabiego zamku krakowskiego. Objął zarząd żup krakowskich, starostw Rabsztyn i Ojców. Doszedł do pozycji faktycznego państwowego podskarbiego. Jego zasługą było rozdzielenie skarbu królewskiego od państwowego. W roku 1522 został wielkorządcą krakowskim. Był właścicielem między innymi kamienicy przy Rynku (dzisiejszy nr 42). Ożenił się ze Szczęsną, córką Stanisława Morsztyna. Zmarł bezdzietnie 15 grudnia 1523 roku. Wykonawcami testamentu dysponującego wielkim majątkiem w Krakowie i Małopolsce, we Lwowie, Poznaniu, Olkuszu, Wrocławiu i Norymberdze stali się z woli króla Jost Ludwik Decjusz i bratanek zmarłego Seweryn.

Pierwsze państwo luterańskie

Tezy Marcina Lutra na wrotach kościoła zamkowego w Wittenberdze

Pomnik Marcina Lutra w Wittenberdze

Prof. Jacek Wijaczka z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu mówi o kontaktach Albrechta Hohenzollerna z Marcinem Lutrem i o powstaniu w Prusach pierwszego państwa luterańskiego. Prof. Jacek Wijaczka jest autorem książki "Traktat krakowski i Hołd Pruski z 1525 roku".

Dom Marcina Lutra w Wittenberdze. Albrecht Hohenzollern namawiał Lutra, aby przeprowadził się do Prus i zamieszkał w Królewcu.

Foto, audio: Sławomir Ostrowski

Olbracht Gasztold

wojewoda wileński oraz kanclerz Wielkiego Księstwa Litewskiego, który odegrał istotną rolę w kodyfikacji Statutu Litewskiego – co dodatkowo wzmacnia wizerunek Zygmunta jako prawodawcy.

Stańczyk - Jan Matejko

Stasiu Gąska, urodzony około 1480 roku przeszedł do historii jako Stańczyk. Swoimi ciętymi żartami bawił najpierw króla Jana Olbrachta, później Aleksandra Jagiellończyka, a następnie rozśmieszał Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta. Już renesansowi pisarze dostrzegali w Stasiu nie tylko dowcipnisia, ale także człowieka głębokiej refleksji. Na obrazie Hołd Pruski siedzący tyłem do wydarzenia, zadumany Stańczyk, w istocie to autoportret malarza. Matejko swego wizerunku użył także malując Bartłomieja Berrecciego w lewym dolnym rogu obrazu.

Czy po 500 latach od Hołdu Pruskiego Stańczyk mógłby się tak zachować, tzn. na znak protestu opuścić króla Zygmunta?

Trębacze

Mężczyzna w aksamitnym czerwonym czepcu to sportretowany przez Matejkę Józef Pollera (1831-1902) - syn Kaspra, właściciela hotelu „Pod Złotą Kotwicą”, przyjaciela rodziny Matejków. Jak napisano w jego nekrologu, zamieszczonym w Kalendarzu Krakowskim (1903 r.), „syn mieszczanina, otaczanego wysokim szacunkiem i słynącego z uprzejmości, humoru i niezwyczajnego dowcipu, odziedziczył po ojcu nieskalane imię, humor pogodny i równy i niezwykły dowcip, zawsze żartobliwy, a nigdy dokuczliwy”. Były kapitan armii austriackiej, a następnie urzędnik w Bibliotece Jagiellońskiej, był wysoko ceniony przez współczesnych. W tymże Kalendarzu napisano: „Była to jedna z postaci, która się jako typ dochowała z epoki rzeczypospolitej krakowskiej. Takie typy już niemal wyginęły. Przywiązany do całej przeszłości naszej rzeczypospolitej, ukochał wszystko, co krakowskie, i znal wszystko z osobistego pielęgnowania pamiątek”.

Anna księżna Mazowiecka

Księżna Mazowiecka Anna zmarła trzy lata przed hołdem. Matejko umieszczając ją na obrazie chciał w ten sposób ukazać związek Mazowsza z Polską. Dzielnicę tę przyłączono do Korony dopiero w 1529 roku. Księżną Mazowiecką jest na obrazie teściowa malarza, Paulina z Sikorskich Giebułtowska.

Jan Matejko (1838-1893)

Kliknij w obraz i przejdź do map Google, aby zobaczyć miejsce, gdzie odbył się Hołd Pruski

Jan Matejko urodził się 24 czerwca 1838 roku w Krakowie. Był jednym z najwybitniejszych polskich malarzy w historii. Ojciec był Czechem, zaś matka miała korzenie niemieckie. Matejko miał dziesięcioro rodzeństwa. W dzieciństwie podczas zabawy złamał nos, co spowodowało jego trwałą deformację. Matkę stracił w wieku siedmiu lat, a z surowym ojcem nie potrafił znaleźć kontaktu. Rodzinnej atmosfery szukał u zaprzyjaźnionych sąsiadów, gdzie poznał Teodozję Giebułtowską, swoją przyszłą żonę, osobę, za którą - ze względu na jej charakter - nikt nie przepadał, nikt z wyjątkiem Matejki. Jan Matejko miał talent plastyczny i wyrastał w duchu patriotyzmu, co wpłynęło na kształt jego dzieł. W wieku trzynastu lat rozpoczął naukę w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych. W wieku 24 lat namalował swój najsłynniejszy obraz „Stańczyk”. Dwa lata później stworzył „Kazanie Skargi”, zyskując ogromną sławę i stabilizację finansową.

Obrazy Matejki były prezentowane w całej Europie i zdobywały liczne nagrody. Matejko słynął z dbałości o szczegóły historyczne w swoich obrazach, spędzając wiele godzin na badaniach, by dokładnie odwzorować stroje, broń czy scenografię. Mimo sukcesów spotykał się z krytyką za nadmierną emocjonalność i dramatyzm w obrazach historycznych. Jednym z jego najbardziej znanych dzieł jest „Bitwa pod Grunwaldem”, monumentalny obraz przedstawiający kulminacyjny moment tej bitwy oraz prezentowany tu "Hołd Pruski" - obraz o rozmiarach — 3,88 na 7,85 m (30,4 m kw.). Obraz namalowany w latach 1880-82. Matejko był mentorem dla wielu młodych artystów i wspierał krakowskie środowisko artystyczne, fundując stypendia. Znany przede wszystkim jako malarz batalista, tworzył również portrety, w tym wiele autoportretów. Jan Matejko zmarł 1 listopada 1893 roku po pęknięciu wrzodu żołądka.

Jan Matejko - autoportret. Obraz powstały w 1892 r. na zamówienie kolekcjonera i mecenasa sztuki, hrabiego Ignacego Korwin-Milewskiego. Znajduje się w Muzeum Narodowym w Warszawie.

Maurycy Ferber

Komtur krzyżacki, od kwietnia 1523 r. biskup warmiński (ur. 1471 w Gdańsku, zm. 1 lipca 1537 w Lidzbarku Warmińskim). Podjął zdecydowaną walkę z szerzącym się luteranizmem w diecezji. W ordynacji krajowej z 22 września 1526 r. uznał katolicyzm za jedyną religię na terenie diecezji, nakazał opuszczenie jej terenów przez innowierców w ciągu miesiąca, zakazał rozpowszechniania i przechowywania pism luterańskich; prawa obywatelskie oraz prawa kupna nieruchomości przysługiwały wyłącznie katolikom. Ordynacja ta stanowiła m.in. odpowiedź na sekularyzację Prus Książęcych pod kierunkiem Albrechta, dawnego wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego. Maurycy Ferber to sportretowany przez Matejkę ksiądz Edward Serchseń (1822-1899). Ksiądz Serscheń był przez wiele lat proboszczem kościoła św. Józefa w Podgórzu, dziekanem wielickim oraz honorowym obywatelem miasta Podgórza; piastował stanowisko radcy Kurii Metropolitalnej w Krakowie, wykłada! także w seminarium duchownym.

Król Zygmunt I Stary

Czy Zygmunt księcia podejrzywa? Czy mu nie wierzy? Gdyby tak było, nie przyjmowałby jego hołdu. Zygmunt myśli, że zrobił dobrze! ale nie jest tego pewnym. On wątpi: w jego twarzy spokojnej jest zamyślenie, w którem dalibóg nie trudno wyczytać pytania: „Czy nie zrobiłem źle? czy mi tego ludzie, cesarz i Papież nie wezmą za złe? czy kiedyś nie będzie z tego jakiej szkody?” W oczach, któremi Zygmunt patrzy w księcia, jakby go chciał przejrzeć na wylot, w tej ręce wyprężonej, sztywnej, która oddając chorągiew zdaje się mówić: „Dałem, postanowiłem, chcę, ale co mnie to kosztuje i co się z własną myślą pasowałem, to tylko ja jeden wiem“ — wyraźne jest, co ten król myśli i czuje. Jest on poważny, jest godny, jest rozumny i myślący; a że spokojny, naturalny i trzymający siebie samego na wodzy, to właśnie dobrze, tego wymagała chwila, tego wymagał jego królewski urząd, i tego szczęśliwy instynkt, smak i mądra wyobraźnia malarza. A jak ten król wymalowany! jak siedzi, jak trzyma mszał na kolanach, jak ma koronę wsadzoną na głowę! jak jest ubrany, od krzyżyka na koronie aż do podeszwy swoich czerwonych ciżmów: jaką ma suknię w złote kwiaty, jakiego tonu i mieniącego połysku pod tą suknią rękawy, jaki na tem wszystkiem złoty płaszcz! Z publikacji "Matejko" (1897) Stanisław Tarnowski

Zygmunt Stary ma rysy księdza Wincentego Smoczyńskiego, przyjaciela Matejki. Ksiądz Smoczyński (1842 - 1903) był proboszczem przy kościele św. Katarzyny w Tenczynku i niekwestionowanym znawcą Rzymu, wybitnym organizatorem i przewodnikiem pielgrzymek Polaków do Stolicy Piotrowej.

Zygmunt I Stary (1467-1548), król Polski i wielki książę Litwy. Panował 41 lat. Portret warsztatu Lucasa Cranacha Młodszego z ok. 1555 r.

Zygmunt I Stary na rysunku Jana Matejki z cyklu poczet królów i książąt polskich

Polska chorągiew

"Chorągiew polska zabiera może za wiele miejsca, zbyt szeroko roztacza się w powietrzu, a ruch i wyraz chorążego nie jest nam zupełnie zrozumiały Czy on wyciąga ręce, a głowę i wzrok podnosi do góry, bo mu wiatr silny może wyrwać chorągiew, czy z exaltacya chce mówić: „Patrzcie, jak ten Orzeł wzleciał wysoko i szeroko skrzydła rozpostarł?“ Jedyna to figura, która, zdaniem naszem, ma postawę cokolwiek teatralną, a typ raczej późniejszego Polaka z XVII wieku; wygląda bardziej na żołnierza Czarnieckiego lub Sobieskiego, aniżeli na żołnierza Ostrogskiego." Z publikacji "Matejko" (1897) Stanisław Tarnowski

Jan Matejko (1838-1893)

Kliknij w obraz i przejdź do map Google, aby zobaczyć miejsce, gdzie odbył się Hołd Pruski

Jan Matejko urodził się 24 czerwca 1838 roku w Krakowie. Był jednym z najwybitniejszych polskich malarzy w historii. Ojciec był Czechem, zaś matka miała korzenie niemieckie. Matejko miał dziesięcioro rodzeństwa. W dzieciństwie podczas zabawy złamał nos, co spowodowało jego trwałą deformację. Matkę stracił w wieku siedmiu lat, a z surowym ojcem nie potrafił znaleźć kontaktu. Rodzinnej atmosfery szukał u zaprzyjaźnionych sąsiadów, gdzie poznał Teodozję Giebułtowską, swoją przyszłą żonę, osobę, za którą - ze względu na jej charakter - nikt nie przepadał, nikt z wyjątkiem Matejki. Jan Matejko miał talent plastyczny i wyrastał w duchu patriotyzmu, co wpłynęło na kształt jego dzieł. W wieku trzynastu lat rozpoczął naukę w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych. W wieku 24 lat namalował swój najsłynniejszy obraz „Stańczyk”. Dwa lata później stworzył „Kazanie Skargi”, zyskując ogromną sławę i stabilizację finansową.

Obrazy Matejki były prezentowane w całej Europie i zdobywały liczne nagrody. Matejko słynął z dbałości o szczegóły historyczne w swoich obrazach, spędzając wiele godzin na badaniach, by dokładnie odwzorować stroje, broń czy scenografię. Mimo sukcesów spotykał się z krytyką za nadmierną emocjonalność i dramatyzm w obrazach historycznych. Jednym z jego najbardziej znanych dzieł jest „Bitwa pod Grunwaldem”, monumentalny obraz przedstawiający kulminacyjny moment tej bitwy oraz prezentowany tu "Hołd Pruski" - obraz o rozmiarach — 3,88 na 7,85 m (30,4 m kw.). Obraz namalowany w latach 1880-82. Matejko był mentorem dla wielu młodych artystów i wspierał krakowskie środowisko artystyczne, fundując stypendia. Znany przede wszystkim jako malarz batalista, tworzył również portrety, w tym wiele autoportretów. Jan Matejko zmarł 1 listopada 1893 roku po pęknięciu wrzodu żołądka.

Jan Matejko - autoportret. Obraz powstały w 1892 r. na zamówienie kolekcjonera i mecenasa sztuki, hrabiego Ignacego Korwin-Milewskiego. Znajduje się w Muzeum Narodowym w Warszawie.

Albrecht Hohenzollern

"Albrecht nie jest brzydkim, pospolitym, wstrętnym, jak pierwszy lepszy typowy Prusak jasnorudy, z arrogancyą wypisaną na czerwonej twarzy i grubych rysach; włosy ma ciemne, twarz ściągłą i szlachetną, postawę dostojną. Tak wygląda świetnie na rycerza i książęcia, że nietylko napatrzeć mu się nie można, ale nie przypatrzywszy mu się dobrze, możnaby go znaleść sympatycznym. I za tę piękność, za tę względem niego uprzejmość, należy się wielka wdzięczność artyście. Łatwo było Księciu Pruskiemu dać powierzchowność brzydką a wyraz nikczemny; ale jeżeli widząc go takim, bylibyśmy mieli pewną złośliwą a małą przyjemność, to z takiego szlachetnego pojęcia i przedstawienia możemy być dumni. Bo to znak, że w naszej sprawiedliwej nienawiści niema nic małego, że drobne dokuczenie nie jest dla nas zemstą, że w dziele poważnem i wielkiem nie chodziło o łatwą karykaturę, ale o to, by zdobyć się na rzecz trudniejszą, na estetyczny ideał Prusaka. (...) Twarz to bardzo piękna, z poważnym, skupionym wyrazem. Ten wyraz nie jest ani twardy, ani wyzywający, ani ironiczny; na pierwszy rzut oka mógłby nawet zdawać się poczciwym i szlachetnym. Tylko spojrzenia tych oczów złapać i spotkać nie można; one boją się wzroku widza, jak wzroku króla, i przysłonięte powiekami z religijnego niby skupienia w uroczystej chwili, nie patrzą same i w siebie patrzeć nie dają, z obawy, żeby przypadkiem nie wydały zdrady. On jest tak piękny, pojęty tak głęboko a tak estetycznie, wykonany tak cudownie, że w całem historycznem malarstwie świata są może figury równe, ale lepsza nie wiem gdzieby była". Z publikacji "Matejko" (1897) Stanisław Tarnowski

Płaszcz księcia Albrechta

Płaszcz za to nie jest zakonny, ale już książęcy zupełnie: biały wprawdzie jak płaszcze krzyżackie, ale złotem tkany, gronostajem podbity, trzymany na ramionach łańcuchem, podciągniętym pod kołnierz a spiętym pod szyją, tak się ciągnie długo, tak spływa pompatycznie w najwspanialszych fałdach, tak harmonijnie łączy dwie białości aksamitu i gronostaja i tak rozwiązuje wielką trudność tego połączenia i tej różnicy, że w sam ten płaszcz możnaby wpatrywać się bez końca i przypominać sobie, że z podobnem wrażeniem podziwu i rozkoszy patrzało się kiedyś na złotą suknię Wenecyi albo Europy, z taką na niektóre figury Veroneza.“ Stanisław Tarnowski "Matejko" (1897)

Seweryn Berthman

Seweryn Berthman - jeden z najbogatszych kupców krakowskich, rajca miejski. Matejko pod postacią kupca uwiecznił swojego przyjaciela, uznanego już wówczas malarza Izydora Jabłońskiego-Pawłowicza (1835-1905). W 1912 r. we Lwowie wydano książkę Izydora Jabłońskiego-Pawłowicza pt. "Wspomnienia o Janie Matejce".

Izydor Jabłoński-Pawłowicz, zdjęcie z książki pt. "Wspomnienia o Janie Matejce".

Obraz pn. Chrystus w sieni u Piłata Izydora Jabłońskiego-Pawłowicza. Reprodukcja obrazu z albumu pt. Wystawa obrazów w Pałacu Spizkim w Krakowie 1873

Piotr Tomicki, biskup krakowski

podkanclerzy wielki koronny, trzymający pastorał. W 1524 r. objął godność biskupa krakowskiego, a także nuncjusza apostolskiego. Doprowadził do ugody między królem a Albrechtem Hohenzollernem. Piotr Tomicki należał do najważniejszych przedstawicieli polskiego renesansu. Studiował we Włoszech utrzymywał kontakty ze światłymi umysłami Europy, w tym z Erazmem z Rotterdamu. Był mecenasem wielu artystów. Na Akademii Krakowskiej utworzył Katedrę Prawa Rzymskiego oraz wprowadził nauczanie greki i hebrajskiego. Do tej postaci pozował Matejce ksiądz kanonik Ignacy Polkowski, który był dyrektorem archiwum katedralnego, a także kanonikiem kapituły katedralnej oraz podkustoszem katedry w Krakowie.

"Tomicki przypomina trochę profil Erazma na sławnym portrecie Holbeina". Z publikacji "Matejko" (1897) Stanisław Tarnowski

Jarosław Słoma, historyk, w przeszłości wicemarszałek Województwa Warmińsko - Mazurskiego, obecnie radny Sejmiku i Przewodniczący Komisji ds. Mniejszości Narodowych i Etnicznych, przy makiecie pomnika upamiętniającego Hołd Pruski. Pomnik miałby stanąć przy Zamku Kapituły Warmińskiej w Olsztynie.

Jan Łaski, arcybiskup gnieźnieński

"Żałujemy nieco, że ksiądz, który za nim stoi, nosi nazwisko prymasa Łaskiego. Naprzód ten, przeciwnik główny tej polityki, która właśnie swój smutny tryumf odnosi, jeżeli tu był, to patrzał na swoją przegraną ze smutkiem i oburzeniem; powtóre, jako prymas, powinienby być bardziej na przodzie. A kiedy on, nie bardzo wiedzieć co tu robi, to nadarmo szuka się innego, który przy tym akcie i w tem otoczeniu byłby tak na swojem miejscu, że aż się za nim tęskni. Krzycki, siostrzeniec Tomickiego, polityk tej samej szkoły, charakter tego samego rodzaju, Krzycki, apologista sekularyzacyi Prus w eleganckiej łacińskiej wierszowanej epistole, Krzycki być tu miał prawo! - i gdyby nie wiek inny, radzibyśmy wmawiać w siebie, że ten ksiądz za Tomickim, to on, a nie Łaski". Z publikacji "Matejko" (1897) Stanisław Tarnowski

Jan Matejko (1838-1893)

Kliknij w obraz i przejdź do map Google, aby zobaczyć miejsce, gdzie odbył się Hołd Pruski

Jan Matejko urodził się 24 czerwca 1838 roku w Krakowie. Był jednym z najwybitniejszych polskich malarzy w historii. Ojciec był Czechem, zaś matka miała korzenie niemieckie. Matejko miał dziesięcioro rodzeństwa. W dzieciństwie podczas zabawy złamał nos, co spowodowało jego trwałą deformację. Matkę stracił w wieku siedmiu lat, a z surowym ojcem nie potrafił znaleźć kontaktu. Rodzinnej atmosfery szukał u zaprzyjaźnionych sąsiadów, gdzie poznał Teodozję Giebułtowską, swoją przyszłą żonę, osobę, za którą - ze względu na jej charakter - nikt nie przepadał, nikt z wyjątkiem Matejki. Jan Matejko miał talent plastyczny i wyrastał w duchu patriotyzmu, co wpłynęło na kształt jego dzieł. W wieku trzynastu lat rozpoczął naukę w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych. W wieku 24 lat namalował swój najsłynniejszy obraz „Stańczyk”. Dwa lata później stworzył „Kazanie Skargi”, zyskując ogromną sławę i stabilizację finansową.

Obrazy Matejki były prezentowane w całej Europie i zdobywały liczne nagrody. Matejko słynął z dbałości o szczegóły historyczne w swoich obrazach, spędzając wiele godzin na badaniach, by dokładnie odwzorować stroje, broń czy scenografię. Mimo sukcesów spotykał się z krytyką za nadmierną emocjonalność i dramatyzm w obrazach historycznych. Jednym z jego najbardziej znanych dzieł jest „Bitwa pod Grunwaldem”, monumentalny obraz przedstawiający kulminacyjny moment tej bitwy oraz prezentowany tu "Hołd Pruski" - obraz o rozmiarach — 3,88 na 7,85 m (30,4 m kw.). Obraz namalowany w latach 1880-82. Matejko był mentorem dla wielu młodych artystów i wspierał krakowskie środowisko artystyczne, fundując stypendia. Znany przede wszystkim jako malarz batalista, tworzył również portrety, w tym wiele autoportretów. Jan Matejko zmarł 1 listopada 1893 roku po pęknięciu wrzodu żołądka.

Jan Matejko - autoportret. Obraz powstały w 1892 r. na zamówienie kolekcjonera i mecenasa sztuki, hrabiego Ignacego Korwin-Milewskiego. Znajduje się w Muzeum Narodowym w Warszawie.

Jan Matejko (1838-1893)

Kliknij w obraz i przejdź do map Google, aby zobaczyć miejsce, gdzie odbył się Hołd Pruski

Jan Matejko urodził się 24 czerwca 1838 roku w Krakowie. Był jednym z najwybitniejszych polskich malarzy w historii. Ojciec był Czechem, zaś matka miała korzenie niemieckie. Matejko miał dziesięcioro rodzeństwa. W dzieciństwie podczas zabawy złamał nos, co spowodowało jego trwałą deformację. Matkę stracił w wieku siedmiu lat, a z surowym ojcem nie potrafił znaleźć kontaktu. Rodzinnej atmosfery szukał u zaprzyjaźnionych sąsiadów, gdzie poznał Teodozję Giebułtowską, swoją przyszłą żonę, osobę, za którą - ze względu na jej charakter - nikt nie przepadał, nikt z wyjątkiem Matejki. Jan Matejko miał talent plastyczny i wyrastał w duchu patriotyzmu, co wpłynęło na kształt jego dzieł. W wieku trzynastu lat rozpoczął naukę w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych. W wieku 24 lat namalował swój najsłynniejszy obraz „Stańczyk”. Dwa lata później stworzył „Kazanie Skargi”, zyskując ogromną sławę i stabilizację finansową.

Obrazy Matejki były prezentowane w całej Europie i zdobywały liczne nagrody. Matejko słynął z dbałości o szczegóły historyczne w swoich obrazach, spędzając wiele godzin na badaniach, by dokładnie odwzorować stroje, broń czy scenografię. Mimo sukcesów spotykał się z krytyką za nadmierną emocjonalność i dramatyzm w obrazach historycznych. Jednym z jego najbardziej znanych dzieł jest „Bitwa pod Grunwaldem”, monumentalny obraz przedstawiający kulminacyjny moment tej bitwy oraz prezentowany tu "Hołd Pruski" - obraz o rozmiarach — 3,88 na 7,85 m (30,4 m kw.). Obraz namalowany w latach 1880-82. Matejko był mentorem dla wielu młodych artystów i wspierał krakowskie środowisko artystyczne, fundując stypendia. Znany przede wszystkim jako malarz batalista, tworzył również portrety, w tym wiele autoportretów. Jan Matejko zmarł 1 listopada 1893 roku po pęknięciu wrzodu żołądka.

Jan Matejko - autoportret. Obraz powstały w 1892 r. na zamówienie kolekcjonera i mecenasa sztuki, hrabiego Ignacego Korwin-Milewskiego. Znajduje się w Muzeum Narodowym w Warszawie.