Copy - Podstawowe cechy dziedziczenia

Podstawowe prawa dziedziczenia

Cel lekcji: Dowiem się na czym polega dziedziczenie cech.

Masz oczy po babci a nos po dziadku !

Ale jestes podobna do mamy !

Co to jest dziedziczenie? Dziedziczenie to proces przekazywania cech z rodziców na potomstwo np. kolor oczu, wzrost, a także niektóre predyspozycje zdrowotne.

Jakie cechy odziedziczyłam/odziedziczyłem po: mamie tacie dziadkach ?

Geny i chromosomy Geny to jednostki dziedziczności, które zawierają informację o cechach organizmu. Chromosomy to struktury w jądrze komórkowym, które zawierają geny. Każdy człowiek ma 23 pary chromosomów (w sumie 46). Geny występują parami – jeden gen pochodzi od matki, a drugi od ojca.

Allele i ich rodzaje Allele to różne wersje tego samego genu, które mogą wpływać na daną cechę. Każdy gen występuje w postaci dwóch alleli: Allele dominujące – oznaczane dużą literą, np. "A". Wystarczy jeden allel dominujący, aby cecha się ujawniła. Allele recesywne – oznaczane małą literą, np. "a". Cechy recesywne pojawiają się tylko wtedy, gdy oba allele są recesywne.

Genotyp i fenotyp Genotyp to zestaw genów, który dziedziczymy (np. AA, Aa, aa). Fenotyp to widoczny efekt genotypu, czyli nasze cechy zewnętrzne, np. kolor włosów, grupę krwi.

Geny mogą mieć różne wersje (allele). Przykładowo gen kodujący kolor oczu ma 3 wersje: brązową, niebieską i zielona. Jest to jednak cały czas ten sam gen. To trochę tak, jak z przepisem na spaghetti: są jego różne wersje (jedni dodają do sosu pieczarek, inni paprykę), ale nadal to przepis na spaghetti. :-)

Allele mają różną "siłę". Jedne są "silne" ("pakerzy") - te nazywamy dominującymi i oznaczamy dużymi literami AA. Inne są "słabe" ("chudzielce") - te nazywamy ustępującymi lub recesywnymi i zapisujemy zawsze małymi literami aa. Wyobraźmy to sobie:

W naszym genomie oba allele każdego z genów się spotykają i zaczyna się walka to, który wygra (uwidoczni się w fenotypie - czyli w dużym uproszczeniu w naszym ciele). I teraz:

Sytuacja nr 1 - Jeżeli paker (allel dominujący) będzie walczył z chudzielcem (allel recesywny) większe szanse na wygraną ma paker, więc to on uwidoczni się w fenotypie. Biedny chudzielec nie ma żadnych szans, aby się "pokazać". Taki układ genów nazywamy heterozygotycznym, a organizm, który go ma - heterozygotą.Sytuacja nr 2 - W walce dwóch pakerów wygrać może tylko paker i to on się uwidoczni. Taki układ występuje u homozygot dominujących. Czasem mimo walk żaden z pakerów nie może pokonać drugiego. Wtedy muszą się podzielić chwałą i obaj się uwidoczniają. Takie zjawisko nazywamy kodominacją.Sytuacja nr 3 - Walkę dwóch chudzielców wygrać może tylko chudzielec. Taki układ występuje u homozygot recesywnych i jest jedyną szansą alleli recesywnych na uwidocznienie się w fenotypie.