5. IV.4

Temat: Liść – wytwórnia pokarmu

Cel zajęć: Poznasz budowę liścia, jego funkcję oraz rodzaje przekształceń

NaCoBeZU z podstawy programowej:

Uczeń:

• rozpoznaje organ zwany liściem
• określa funkcje liścia
• opisuje modyfikacje liści jako adaptacje roślin do życia w określonych środowiskach,

Dojrzałe liście większości roślin mają dużo CHLOROFILU, dlatego są intensywnie zielone

Jesienią, gdy chlorofil ulega rozkładowi, możesz zobaczyć, że liście zawierają także inne barwniki

Rośliny posiadają chlorofil i inne barwniki Problem badawczy: Rozdzielanie barwników roślinnych Hipoteza: Rośliny zawierają różne barwniki

Na pierwszy rzut oka każdy stwierdzi, że trawa jest zielona. Ale czy faktycznie zawiera ona w sobie tylko zielony barwnik? Przekonajcie się! Do przeprowadzenia eksperymentu potrzebne będą: trawa (lub inna badana zielona roślina), zlewka (szklany pojemnik), aceton (może być w postaci zmywacza do paznokci), ołówek, bibuła biała, zszywacz, tłuczek i moździerz (do rozgniecenia trawy) łyżeczka. Co z tym zrobić?

Aby sprawdzić na własną rękę czy w liściach są różne barwniki przeprowadź doświadczenie nazywane chromatografią. Chromatografia to metoda służąca do rozdzielania i badania składu mieszanin. Nazwa chromatografia pochodzi z języka greckiego: chroma = barwa + graphein = pisać. Istnieją różne sposoby prowadzenia chromatografii – najłatwiejszą do wykonania w domu jest chromatografia bibułowa.

Do tej części doświadczenia będą Ci potrzebne:

• nożyczki, wysoka szklanka, bibuła, spinacze biurowe (lub taśma klejąca) i długopis lub ołówek.

• Przygotuj zatem paski bibuły. Pasek bibuły powinien być tak długi, żeby sięgał prawie do dna twojej szklanki
• Przymocuj go do długopisu lub ołówka - jeśli nie masz takich spinaczy – nic straconego – równie dobrze sprawdzi się zwykła taśma klejąca.

• Teraz połóż ołówek na szklance. Pasek bibuły powinien kończyć się tuż nad dnem. Po odmierzeniu długości paska bibuły wyjmij całą konstrukcję ze szklanki i połóż obok

• Wlej do szklanki niewielką ilość płynu (ok 1 cm). Może to być etanol, może być także izopropanol lub aceton (czyli zmywacz do paznokci na bazie acetonu).
• Teraz nałóż po kropli przygotowanych wcześniej ekstraktów na dół bibuły –ok. 1,5 – 2 cm od dolnej krawędzi. I wstaw bibułę do szklanki. Postaraj się zachować spory odstęp między kroplami (albo po prostu wytnij wąskie paski bibuły, każdy na jedną kroplę). Po paru minutach zobaczysz, że bibuła nasiąka, a jednocześnie barwniki wędrują do góry.

Główne funkcje liścia

WYTWARZANIE SUBSTANCJI POKARMOWYCH PODCZAS FOTOSYNTEZY

WYMIANA GAZOWA, CZYLI TRANSPORT DWUTLENKU WĘGLA I TLENU MIĘDZY ROŚLINĄ A JEJ OTOCZENIEM

PAROWANIE WODY Z ROŚLINY

Budowa liścia

Liście mają różną budowę Ich rozmiary i kształty zależą od gatunku rośliny, jej wieku, a nawet – środowiska jej życia

Większość roślin ma liście ogonkowe

Liście zbudowane są z BLASZKI LIŚCIOWEJ, OGONKA LIŚCIOWEGO oraz NASADY LIŚCIA

Blaszka liściowa jest PŁASKA I CIENKA Dzięki temu liść może pochłaniać duże ilości światła potrzebnego do fotosyntezy

Ogonek liściowy USTAWIA BLASZKĘ LIŚCIOWĄ w taki sposób, aby dotarło do niej jak najwięcej promieni słonecznych

Nasada liścia ŁĄCZY liść z łodygą

szczyt

brzeg

unerwienie - nerw główny

blaszka

unerwienie - nerw boczny

ogonek

nasada

Większość roślin ma liście ogonkowe

Niektóre rośliny mają liście BEZ OGONKA LIŚCIOWEGO

Takie liście nazywamy liśćmi siedzącymi

Ze względu na liczbę blaszek liściowych wyróżniamy liście pojedyncze oraz liście złożone

LIŚCIE POJEDYNCZE mają JEDNĄ BLASZKĘ LIŚCIOWĄ

LIŚCIE ZŁOŻONE składają się z KILKU BLASZEK LIŚCIOWYCH osadzonych na wspólnym ogonku

Wśród pojedynczych są różne rodzaje kształtów blaszki

liść dłoniasto - klapowy

liść pierzasto - klapowy

liść jajowaty

liść sercowaty

liść rombowaty

liść trójkątny

liść lancetowaty

Z uwagi na układ blaszek w LIŚCIU ZŁOŻONYM wyróżnia się różne kształty

liść dłoniastozłożony

liść pierzastozłożony

Ważną cechą umożliwiającą rozpoznanie liścia jest BRZEG LIŚCIA

brzeg cały

brzeg piłowany

brzeg ząbkowany

Każda roślina posiada charakterystyczny kształt liścia, po którym można ja rozpoznać

Kształt liści niektórych roślin zależy od warunków środowiska, w jakich żyją Strzałka wodna wykształca trzy rodzaje liści:

• TAŚMOWATE – CAŁKOWICIE ZANURZONE W WODZIE,
• OWALNE PŁYWAJĄCE NA POWIERZCHNI WODY
• STRZAŁKOWATE – NADWODNE

Jak wg. ciebie rozmieszczone są w tych liściach aparaty szparkowe?

Dzwonek okrągłolistny wykształca liście podłużne gdy rośnie w miejscach nasłonecznionych, a okrągłe, kiedy rośnie w cieniu

• taśmowate – brak aparatów szparkowych
• owalne – w górnej skórce liścia
• strzałkowate – w dolnej skórce liścia

Rodzaje NERWACJI LIŚCIA

pierzasta – np. buk

dłoniasta np. klon

równoległa np. babka i trawa

Sposoby OSADZENIA LIŚCI na łodydze Sposób osadzenia liści na łodydze wynika z przystosowania roślin do pobierania światła, ochrony przed nadmiernym promieniowaniem słonecznym, gwałtownym deszczem czy wiatrem - SKRĘTOLEGŁE UŁOŻENIE LIŚCI

NAPRZECIWLEGŁE UŁOŻENIE LIŚCI

OKÓŁKOWE UŁOŻENIE LIŚCI

Jak wygląda liść od środka?

Zewnętrzną warstwą liścia jest skórka pędu, w której znajdują się aparaty szparkowe - u większości roślin są one usytuowane po spodniej stronie blaszki liściowej

Wnętrze liścia jest wypełnione tkanką miękiszową Jej komórki zawierają liczne chloroplasty, w których zachodzi fotosynteza

Między komórkami miękiszu znajdują się pasma drewna i łyka, docierające tu z łodygi Są one otoczone tkanką wzmacniającą

Przekształcenia liści

U niektórych roślin liście ulegają przekształceniom, dzięki czemu mogą pełnić dodatkowe funkcje

LIŚCIE CZEPNE - wąsy

występują na przykład u grochu i fasoli lub ogórka

Są one niezwykle giętkie, mogą więc owijać się dookoła podpór Dzięki temu pęd rośliny pnie się do góry – mogą powstawać też z innych części rosliny

LIŚCIE SPICHRZOWE

Magazynują substancje pokarmowe (cebula zwyczajna, tulipan i krokus) lub wodę (aloes i agawa)

Liście spichrzowe są one duże i mięsiste, ponieważ gromadzą substancje pokarmowe lub wodę potrzebne roślinie do przetrwania zimy lub suszy

Liść asymilacyjny

Łodyga

Liście asymilacyjne Nadziemna część rośliny Pełnią funkcje odżywcze (przeprowadzają fotosyntezę)

LIŚCIE CIERNIE

występują u wielu roślin żyjących w suchych środowiskach, na przykład u kaktusów

Ciernie są one twarde, sztywne i ostre Dzięki temu odstraszają zwierzęta roślinożerne i skutecznie ograniczają parowanie wody W takim wypadku fotosynteza zachodzi w łodygach zielonych

LIŚCIE PUŁAPKOWE

występują u roślin mięsożernych, na przykład u dzbanecznika i rosiczki – (ale są to nadal organizmy samożywne)

Liście pułapkowe umożliwiają one chwytanie i trawienie drobnych zwierząt, głównie owadów, które stają się dla rośliny ŹRÓDŁEM AZOTU dlatego rosiczka może żyć na glebach ubogich w pierwiastki - szczególnie w azot

• Liść rosiczki jest pokryty włoskami gruczołowymi
• Gruczoły wydzielają słodką substancję (słodki zapach), która wabi owady
• Płyn ten jest lepki
• Roślina wydziela enzymy, które trawią wnętrze owada – pozostaje tylko chitynowy oskórek

LIŚCIE WABIĄCE

Zwabiają owady do zapylania kwiatów występują między innymi u poinsecji –

Liście mogą uczestniczyć w rozmnażaniu bezpłciowym (wegetatywnym)

Doświadczenie Wykazanie, że rośliny wydalają wodę Co będzie potrzebne?

• roślina w doniczce podlana obficie kilka godzin wcześniej
• woreczek foliowy
• sznurek

Instrukcja

1. Kilka pędów rośliny przykryj woreczkiem foliowym
2. Zawiąż woreczek u nasady pędów
3. Resztę pędów rośliny pozostaw nieprzykrytą
4. Odstaw roślinę na kilka godzin i obserwuj zmiany pojawiające się na

wewnętrznej powierzchni woreczka

Podsumowanie Jeśli w wewnątrz woreczka pojawiły się krople wody, możemy wnioskować, że roślina wydala ją podczas transpiracji

Podsumowanie wiadomości

Gratuluję dotrwałeś/aś do końca…

Do przygotowania filmu/prezentacji/grafonotki/quizu wykorzystałam:

• zasoby Internetu (giphy.pl, gfycat.pl)
• treści i zdjęcia oraz fragmenty tekstów pochodzące z podręczników różnych wydawnictw (Nowa Era, MAC i inne)

Dziękuję za uwagę