5. IV.4

Cel zajęć: Poznasz budowę liścia, jego funkcję oraz rodzaje przekształceń

Temat: Liść – wytwórnia pokarmu

Uczeń:

• rozpoznaje organ zwany liściem
• określa funkcje liścia
• opisuje modyfikacje liści jako adaptacje roślin do życia w określonych środowiskach,

NaCoBeZU z podstawy programowej:

Dojrzałe liście większości roślin mają dużo CHLOROFILU, dlatego są intensywnie zielone

Jesienią, gdy chlorofil ulega rozkładowi, możesz zobaczyć, że liście zawierają także inne barwniki

Rośliny posiadają chlorofil i inne barwniki Problem badawczy: Rozdzielanie barwników roślinnych Hipoteza: Rośliny zawierają różne barwniki

Na pierwszy rzut oka każdy stwierdzi, że trawa jest zielona. Ale czy faktycznie zawiera ona w sobie tylko zielony barwnik? Przekonajcie się! Do przeprowadzenia eksperymentu potrzebne będą: trawa (lub inna badana zielona roślina), zlewka (szklany pojemnik), aceton (może być w postaci zmywacza do paznokci), ołówek, bibuła biała, zszywacz, tłuczek i moździerz (do rozgniecenia trawy) łyżeczka. Co z tym zrobić?

• Wlej do szklanki niewielką ilość płynu (ok 1 cm). Może to być etanol, może być także izopropanol lub aceton (czyli zmywacz do paznokci na bazie acetonu).
• Teraz nałóż po kropli przygotowanych wcześniej ekstraktów na dół bibuły –ok. 1,5 – 2 cm od dolnej krawędzi. I wstaw bibułę do szklanki. Postaraj się zachować spory odstęp między kroplami (albo po prostu wytnij wąskie paski bibuły, każdy na jedną kroplę). Po paru minutach zobaczysz, że bibuła nasiąka, a jednocześnie barwniki wędrują do góry.

• Teraz połóż ołówek na szklance. Pasek bibuły powinien kończyć się tuż nad dnem. Po odmierzeniu długości paska bibuły wyjmij całą konstrukcję ze szklanki i połóż obok

• Przygotuj zatem paski bibuły. Pasek bibuły powinien być tak długi, żeby sięgał prawie do dna twojej szklanki
• Przymocuj go do długopisu lub ołówka - jeśli nie masz takich spinaczy – nic straconego – równie dobrze sprawdzi się zwykła taśma klejąca.

Do tej części doświadczenia będą Ci potrzebne:

• nożyczki, wysoka szklanka, bibuła, spinacze biurowe (lub taśma klejąca) i długopis lub ołówek.

Aby sprawdzić na własną rękę czy w liściach są różne barwniki przeprowadź doświadczenie nazywane chromatografią. Chromatografia to metoda służąca do rozdzielania i badania składu mieszanin. Nazwa chromatografia pochodzi z języka greckiego: chroma = barwa + graphein = pisać. Istnieją różne sposoby prowadzenia chromatografii – najłatwiejszą do wykonania w domu jest chromatografia bibułowa.

WYTWARZANIE SUBSTANCJI POKARMOWYCH PODCZAS FOTOSYNTEZY

Główne funkcje liścia

WYMIANA GAZOWA, CZYLI TRANSPORT DWUTLENKU WĘGLA I TLENU MIĘDZY ROŚLINĄ A JEJ OTOCZENIEM

PAROWANIE WODY Z ROŚLINY

Liście mają różną budowę Ich rozmiary i kształty zależą od gatunku rośliny, jej wieku, a nawet – środowiska jej życia

Budowa liścia

Większość roślin ma liście ogonkowe

Liście zbudowane są z BLASZKI LIŚCIOWEJ, OGONKA LIŚCIOWEGO oraz NASADY LIŚCIA

Blaszka liściowa jest PŁASKA I CIENKA Dzięki temu liść może pochłaniać duże ilości światła potrzebnego do fotosyntezy

Ogonek liściowy USTAWIA BLASZKĘ LIŚCIOWĄ w taki sposób, aby dotarło do niej jak najwięcej promieni słonecznych

Nasada liścia ŁĄCZY liść z łodygą

blaszka

unerwienie - nerw boczny

nasada

ogonek

unerwienie - nerw główny

brzeg

szczyt

Większość roślin ma liście ogonkowe

Takie liście nazywamy liśćmi siedzącymi

Niektóre rośliny mają liście BEZ OGONKA LIŚCIOWEGO

Ze względu na liczbę blaszek liściowych wyróżniamy liście pojedyncze oraz liście złożone

LIŚCIE POJEDYNCZE mają JEDNĄ BLASZKĘ LIŚCIOWĄ

LIŚCIE ZŁOŻONE składają się z KILKU BLASZEK LIŚCIOWYCH osadzonych na wspólnym ogonku

liść dłoniasto - klapowy

Wśród pojedynczych są różne rodzaje kształtów blaszki

liść pierzasto - klapowy

liść jajowaty

liść sercowaty

liść rombowaty

liść trójkątny

liść lancetowaty

liść dłoniastozłożony

Z uwagi na układ blaszek w LIŚCIU ZŁOŻONYM wyróżnia się różne kształty

liść pierzastozłożony

brzeg cały

Ważną cechą umożliwiającą rozpoznanie liścia jest BRZEG LIŚCIA

brzeg piłowany

Każda roślina posiada charakterystyczny kształt liścia, po którym można ja rozpoznać

brzeg ząbkowany

• taśmowate – brak aparatów szparkowych
• owalne – w górnej skórce liścia
• strzałkowate – w dolnej skórce liścia

Jak wg. ciebie rozmieszczone są w tych liściach aparaty szparkowe?

Dzwonek okrągłolistny wykształca liście podłużne gdy rośnie w miejscach nasłonecznionych, a okrągłe, kiedy rośnie w cieniu

Kształt liści niektórych roślin zależy od warunków środowiska, w jakich żyją Strzałka wodna wykształca trzy rodzaje liści:

• TAŚMOWATE – CAŁKOWICIE ZANURZONE W WODZIE,
• OWALNE PŁYWAJĄCE NA POWIERZCHNI WODY
• STRZAŁKOWATE – NADWODNE

pierzasta – np. buk

Rodzaje NERWACJI LIŚCIA

dłoniasta np. klon

równoległa np. babka i trawa

Sposoby OSADZENIA LIŚCI na łodydze Sposób osadzenia liści na łodydze wynika z przystosowania roślin do pobierania światła, ochrony przed nadmiernym promieniowaniem słonecznym, gwałtownym deszczem czy wiatrem - SKRĘTOLEGŁE UŁOŻENIE LIŚCI

NAPRZECIWLEGŁE UŁOŻENIE LIŚCI

OKÓŁKOWE UŁOŻENIE LIŚCI

Zewnętrzną warstwą liścia jest skórka pędu, w której znajdują się aparaty szparkowe - u większości roślin są one usytuowane po spodniej stronie blaszki liściowej

Jak wygląda liść od środka?

Wnętrze liścia jest wypełnione tkanką miękiszową Jej komórki zawierają liczne chloroplasty, w których zachodzi fotosynteza

Między komórkami miękiszu znajdują się pasma drewna i łyka, docierające tu z łodygi Są one otoczone tkanką wzmacniającą

U niektórych roślin liście ulegają przekształceniom, dzięki czemu mogą pełnić dodatkowe funkcje

Przekształcenia liści

występują na przykład u grochu i fasoli lub ogórka

LIŚCIE CZEPNE - wąsy

Są one niezwykle giętkie, mogą więc owijać się dookoła podpór Dzięki temu pęd rośliny pnie się do góry – mogą powstawać też z innych części rosliny

Magazynują substancje pokarmowe (cebula zwyczajna, tulipan i krokus) lub wodę (aloes i agawa)

LIŚCIE SPICHRZOWE

Liście asymilacyjne Nadziemna część rośliny Pełnią funkcje odżywcze (przeprowadzają fotosyntezę)

Łodyga

Liść asymilacyjny

Liście spichrzowe są one duże i mięsiste, ponieważ gromadzą substancje pokarmowe lub wodę potrzebne roślinie do przetrwania zimy lub suszy

występują u wielu roślin żyjących w suchych środowiskach, na przykład u kaktusów

LIŚCIE CIERNIE

Ciernie są one twarde, sztywne i ostre Dzięki temu odstraszają zwierzęta roślinożerne i skutecznie ograniczają parowanie wody W takim wypadku fotosynteza zachodzi w łodygach zielonych

występują u roślin mięsożernych, na przykład u dzbanecznika i rosiczki – (ale są to nadal organizmy samożywne)

LIŚCIE PUŁAPKOWE

• Liść rosiczki jest pokryty włoskami gruczołowymi
• Gruczoły wydzielają słodką substancję (słodki zapach), która wabi owady
• Płyn ten jest lepki
• Roślina wydziela enzymy, które trawią wnętrze owada – pozostaje tylko chitynowy oskórek

Liście pułapkowe umożliwiają one chwytanie i trawienie drobnych zwierząt, głównie owadów, które stają się dla rośliny ŹRÓDŁEM AZOTU dlatego rosiczka może żyć na glebach ubogich w pierwiastki - szczególnie w azot

Zwabiają owady do zapylania kwiatów występują między innymi u poinsecji –

LIŚCIE WABIĄCE

Liście mogą uczestniczyć w rozmnażaniu bezpłciowym (wegetatywnym)

Podsumowanie Jeśli w wewnątrz woreczka pojawiły się krople wody, możemy wnioskować, że roślina wydala ją podczas transpiracji

Doświadczenie Wykazanie, że rośliny wydalają wodę Co będzie potrzebne?

• roślina w doniczce podlana obficie kilka godzin wcześniej
• woreczek foliowy
• sznurek

1. Kilka pędów rośliny przykryj woreczkiem foliowym
2. Zawiąż woreczek u nasady pędów
3. Resztę pędów rośliny pozostaw nieprzykrytą
4. Odstaw roślinę na kilka godzin i obserwuj zmiany pojawiające się na

Dziękuję za uwagę

Do przygotowania filmu/prezentacji/grafonotki/quizu wykorzystałam:

• zasoby Internetu (giphy.pl, gfycat.pl)
• treści i zdjęcia oraz fragmenty tekstów pochodzące z podręczników różnych wydawnictw (Nowa Era, MAC i inne)

Podsumowanie wiadomości

Gratuluję dotrwałeś/aś do końca…