Ane Cruz HISTORIA

Inguru genially

Ane Cruz Parra Inguru

Paleolitoa

Paliolitoaren ezaugarri batzuk

Aroaren hasieran landarez, ehizatutako animalia txikiz eta hilda aurkitutakoez elikatzen zire. Aurerago,animali handiak ehizatzen hasi ziren, baina haziak, sustrailak etab. Biltzeari ez zioten inoiz utzi.

Hasieran, sua mantentzen bakarrik zekiten; Gero, sua egiten ikasi zuten. Kobazuloa epel mantentzeko egurra jasotzea ezinbestekoa zuten..

Harizko karrakailua erabiliz ontzen zuten ehizatutako animalien larrua, gero arropak, kapin dendak etab. Egiteko.

Paleolitoaren ezaugarri batzuk

Aro honen amaieran hezurrezko jostorrantzak erabiltzen zituzten arropak jasotzeko.

Hari edo lokarri gisa ileak eta ehizatutako animalien tendoiak erabiltzen zituzten

Harrapakinen atzetik ibiltzen ziren nomadak ziren. Suharrizko eta hezurrezko lanabesekin: Arpoak, Lantzak... Horiek, denboraren poderioz, hobetzen joan ziren.

Paleolitoaren ezaugarri batzuk

Ehizatzen edo inguruan zituzten animalien marrazkiak egiten zituzten pigmentuen bidez edo harria bera grabatuz.

Sua da garaia honetakoa aurkikuntzarik garrantzitsuena, bizimodua erabat aldatu baitzuen: kobazuloak argiztatzen zituzten, animalien erasoetatik babestu...

Ehiztariek ziren eta, ehizatzeko lanabesak egiteaz gain, aizto funtzio betetzen zuten harriak lantzen zituzten beste harriekin kolpeak emanez.

Metal aroa

Metal aroaren ezaugarre batzuk

Arrantzarako txalupak, amuak, sareak... erabiltzen zituzten. Txalupak egiteko, zuhaitzaren enbor asoa husten zuten.

Gizartearen amairak, klima epeltzea eta hezetasuna handitzea eragiten zuen. Horrek paisaian aldaketak eragiten zituen.Klima hotzeko animalia handiek ( mamuta... ) iparraldera jo zuten, landareak ugaritu ziruneta berriak azaldu ziren.

Azkenengo glaziazioa amaitu zenean, orain dela 10.000 urte inguru, harri berri edo leunduaren aroa hasi zen, Neolitoa.

Metal Aroaren ezaugarri batzuk

Lurrera eroritako aleetatik landareak ernatzen zirela ohartu ziren. Horrela sortu zen nekazaritza.

Neolitoan, harria leuntzen ikasi zuten eta, beraz, lanabes askoz finagoak eta hobeak egiten hasi ziren. Aro honen amasmatu zen.aieran, metalgintza

Nekazaritzaz gain abeltzaintza ere garatu zuten. Ehungailuek asmatu zituzten eta artileazko, lihozko, kotoizko arropak egiten hasi ziren

Metal Aroaren ezaugarri batzuk

Nekazaritza da garai horretako aurkikuntza garrantsitsuena, horri esker gizakiak ez baitzuen ekagaien bila mugitu behar. Gizakiak nomadak izateari utzi eta sedentario biurtu ziren.

Bizi modu horretan beharrezkoak ziren lanabesak hobetu eta asmatu behar izan zituzten: sukaldatzeko zeramikazko ontziak erabiltzen zituzten. Produktuak gordetzeko saskiak, aleak ehotzeko errotak, lurra lantzeko tresnak ( Aitzurra, Igitaia... ).

Klima epelearekin gizakiak kobazuloak utzi zituzten eta bizilekua ibaiertzetan kokatzen hasi zen. Herrixkak osatu zituzten.

Neolitoa

Neolitoaren ezaugarri batzuk

Ehizean jarraitzen bazuten ere, euren dieta batik batik bat oinarrien zen biltzen zituzten baia/drupa, zuhaitzen fruitu, tuberkuludun landareetan... Gizarte biltzaile/ehiztaria zen Paleolitoa garaiko.

Kobazuloetatik kanpo zeudenean, larruzko dendak eraikitzen zituzten, makilak eta ehizatutako animalien adarrak erabiliz. Kanpalekuaren aurrean sua pizten zuten babes gisa.

Harri aroko gizakia nomada zen eta bizilekua urtaroen arabera aldatzen zuen fruituak biltzeko, arrantzatzeko eta ehizatzeko toki aproposen bila.

Neolitoaren ezaugarri batzuk

Labar pinturez gain animalien adarretan zein hezurretan ere grabatuak egiten zituzten, eta harria era lantzen zuten irudiak sortzeko: emakume itxura ematen zituen batzuei "Venus" deitze.

Arrantza ere egiten zuten, eta ibai/erreka zein itsasertzeko moluskoak etab. Ere jasotzen zituzten elikatzeko.

Lepokoak, besokoak... egiten zituzten animalien maskor, hezur eta hortzak elkar kateatuz, baina, batzuetan, harritxoak ere erabiltzen

Neolitoaren ezaugarri batzuk

Labar pinturez gain animalien adarretan zein hezurretan ere grabatuak egiten zituzten, eta harria era lantzen zuten irudiak sortzeko: emakume itxura ematen zituen batzuei "Venus" deitze.

Arrantza ere egiten zuten, eta ibai/erreka zein itsasertzeko moluskoak etab. Ere jasotzen zituzten elikatzeko.

Lepokoak, besokoak... egiten zituzten animalien maskor, hezur eta hortzak elkar kateatuz, baina, batzuetan, harritxoak ere erabiltzen

IDAZKETA

Lehenengo 3 idazketak

Lehengo idazketa K.a 3300 urtearen inguruan sortu zen, Mesopotamian, gaur egun iraken.

Egiptoarrek hieroglifiko edo piktogramo izeneko irudien bidez adierazten zituzten ideiak eta kontzektuak. Papiroetan - izen bereko landareekin egindako oihal antzekoak - eta hormetan marrazten zituzten irudi horiek.

Txinera da gaur egungo idegrama edo piktogramaren eredua.

Fija los objetivos de aprendizaje.

Bigarren 3 idazketak

Erromatarrek papiroa, argizarra eta buztina erabiltzen zuten folio moduko orriak egiteko, eta hauek elkarri lortuz. Kodex izenekoliburuak egiten zituzten.

Latinaren Abezedarioa Greziaratik dator eta K.a VII mendean sortu zen. Idazkera-sistema Abezedario 26 letraz osatuta dago.

Inprenta asmatu baino lehen, testuak eskuz idazten ziren. Normalean, monasterioetako monjeek egiten zuten lan hori.

Azkeneko 3 idazketak

1450 urtean, gutxi gorabera. Johannes Gutenberg alemaniarrak inprentan asmatu zuten. Testuak inprimitzeko, 200 urteko piezak erabiltzen zituzten. Teknika horri tipograma deitzen da.

Ordenagailuari esker, informazioa gorde editatu, partekatu eta inprimitu egin daiteke.

Gaue egun, mezu bat bidali dezakezu eta beste pertsonari iristen zaio. Telefono edo Mugikorrez bidaltzen dira.

IDAZKETAK ETA BERAIEN URTEAK

Urteak eta idazketak

Arabiar Alfabetoa K.a. 2000. Urtea

Egipto zaharreko hieroglifikoak K.a 3000. Urtea

Txinatar idazketa K.a. 1600. Urtea

Mesopotamiako idazketa kuneiformea K.a. 3500. Urtea

Latindar Abezedari zaharra K.a. 300. Urtea

Itsuentzako idazketa-sistema K.o. 1825. Urtea

EGIPTO

EGIPTO

Egipto African dago, Nilo ibaiak hegoaldetik iparraldera zeharkatzen duen basamortu batean.

Janariqarekin egiten daFaraoiak piramideetan hilobiratu aurretik, momifikatu eta sarkofagoetan sartzen zituzten.

Landutako produktuak beste herrialde batzuetan saltzen zituzte, eta lortutako irabaziak Egiptoren garapenean erabiltzen ziren. Egipzziarrek ez zuten dirurik erabiltzen. Zorrak, soldatak eta rosketak salgfaitan ordaintzen zituzten.

Uholdeetako urak aprobetxatzeko kanalak egiten zituzten.

Faraoiek gurdi gurpildunetan bidaiatzen zuten.

Antzinako egipziarrek etxebizitzetan, jauregietan, tenpluetan eta hirietan bizitzen ziren.

Eurialdetan, Nilo ibaiak gainerazka egiten zuen, eta uholdeen eraginez, Lurrak janariaz egiten ziren. Ibaia bere onera bultzatzen zenean, nekazariek lanari ekiten zioten. Hala, beste urte beterako janaria eta aurrerapenak lortzen zuten Ejipziarrek.

Eskribak eskolatuak ziren, eta idatziz jasotzen zuten inperioaren gobernuarekin, gertakizunekin eta harreman ekonomikoekin zerikusia zuen gustia..

MAKINA SINPLEAK

Polea

Palanka

Plano inklinatua

Zertarako balio du? Gorputz astunak altxatzeko edo mantso jaisteko erabiltzen da. Zer da ? Maila ezberdinean dauden bi punturen arteko planoari ditzen zaio plano inklinatua edo arrapala.

Zertarako balio du? Pisua modu erosoagoan igotzen du.. Zer da? Buelta osoaren herdian kanala bat da.

Zertarako balio du?Barra puntu batean jartzen da, eta muturreko alde batean pisua jartzen da. Libre dagoen muturrean hindarra egiten duzu eskuarekin.. Zer da? Palanka, barra, zurrun bat da.

Ziria

Tornua

Gurpila

Zertarako balio du? Balio du harri batean zulo edo ebaketa bat egiteko. Zer da? Material gogora da, eta pieza zorrotz bat da.

Zertarako balio du? Asko pisatzen duen gauza bat eramateko balio du. Zer da? Gurpila adatz batearen inguruan ematen duen pieza da.

Zertarako balio du? Pisua makila dagoen mailara iristeko balio du Tornua. Zer da? Ardatz batean ematen duen soka bat da.

Grezia

Grezia

Antzinaroko Grezia esaten zaio K.a 2000. Urtearen bukaeran Greziako penintsulan eta Egeoko itsassertzean zein uharteetan sortu zenb zibilizazioa.

Grekoen filosofiaren oinarriak ikerketa etaa arrazoimena zire. Eragin handia izan zuen gaur egungo zientzian eta filosofian.

Olinpiar jokoak atletismoko lehiaketa batzuk zire. K.a. 776. Urtean sortu ziren eta 4 urtetik behin egiten dira, Olinpia hirian.

Polis, Antzinako Greziako hiriak izendatzeko hitza zen. Polis hiriari eta inguruko lurraldeari deitzen zitzaion.

Greziako oinarri ekonomikoa nekazaritza zen. Nagusiki, hiru produktu ekoizten zituzten: Garia, Ardoa eta Olioa.

Gizakia Atenasen hasi zen eztabaidatzen, historian lehenego aldiz, demokrazia zert zen, herritarren gobnernua zer zen, eta antzeko ideiak.

Merkataritzak ondorio garrantzitsuak izan zityuzte, besteak beste, itsasoantzian eta txanponen garapenean. Txanponen erabilera Mediterraneo inguruko herrialdeetara zabaldu zuten.

Grekoen zibilizazioak garrantzi handia eman zion irakaskuntzari. Oinarrizko hezkuntza ematen zitzaien familia dirudunetako haurrei.

Erroma

Erroma

Errepideak

Etxeak eta Eraikinak

Akuedoktuak

Etxeak eta Eraikinak

Etxeak eta Eraikinak K.a. 509. Urtean eraiki ziren.Oraindikan Erromatarren etxeak eta Eraikinak ikusten dira.

Akueduktuak

Akueductuak Erromatarrek eraiki zuten K.a. 312. Urtean. Akueduktuak eraiki ziren ura garraiatzeko eta ura potablea izateko

Errepideak

Errepideak K.a. 4000. Urtean egin zituzten Erromatarrek. Erromatarrek errepideak egin zituzten errezago bidaiatzeko eta gauzak leku batetik bestera eramateko.