Want to create interactive content? It’s easy in Genially!

Copy - Untitled genially

E Z

Created on April 7, 2024

Start designing with a free template

Discover more than 1500 professional designs like these:

Frayer Model

Math Calculations

Interactive QR Code Generator

Interactive Scoreboard

Interactive Bingo

Interactive Hangman

Secret Code

Explore all templates

GĄBKI - PIERŚCIENICE

POWTÓRZENIE

Ewa Zając

Jama ciała - u zwierząt powstaje w okresie rozwoju zarodkowego. Jest to wypełniona płynem przestrzeń pomiedzy ścianami ciała a narządami wewnętrznymi ( np. u człowieka ), u bezkręgowców jest wyypełnione tkanką łączną - perynchymą , stanowiącą szkielet hydrauliczny.

Blastocel - pierwotna jama ciała. Powstaje w stadium blastuli wyniku rozsunięcia się blastomerów. Jest ograniczona blastodermą i wypełniona płynem wydzielanym przez blastomery. W przeciwieństwie do wtórnej jamy ciała (celomy) blastocel nie ma własnej nabłonkowej wyściółki. Występuje we wczesnych stadiach rozwoju wszystkich zwierząt. U większości z nich jest utworem przejściowym, który ulega przekształceniu.

Celoma - wtórna jama ciała rozwija się pod koniec gastrulacji. Przestrzeń w mezodermie u zarodka zwierząt trójwarstwowych: kręgowców i wielu bezkręgowców. Wyściela ją własny, cienki nabłonek i wypełnia płyn. Stanowi hydrostatyczny szkielet. Jej funkcją jest oddzielanie mięśni ciała od przewodu pokarmowego, co umożliwia dużą sprawność ruchową i pozwala na różnicowanie się strukturalne i funkcjonalne jelita. U ssaków celoma rozwija się w jamę otrzewnową, jamę osierdziową i jamę opłucną.

ZWIERZĘTA ACELOMATYCZNE - nie mają wtórnej jamy ciała. Między endodermą a ektodermą występuje parenchyma. Do tej grupy zwierząt należą: pazińce.

Płaziniec morski Pseudobiceros hancockanus

ZWIERZĘTA PSEUDOCELOMATYCZNE

Między endodermą a ektodermą występuje u nich jama ciała, która nie jest w całości otoczona mezodermą, a wypełnia ją płyn tworzący szkielet hydrauliczny. Ten typ jamy ciała jest nazywany pseudocelomą lub schizocelem. Do zwierząt pseudocelomatycznych należą m.in. wrotki

Wrotek Habrotrocha rosa

ZWIERZĘTA CELOMATYCZNE - mają wtórną jamę ciała

Typowa celoma (wtórna jama ciała) - powstaje między warstwami komórek mezodermy. Może rozwijać się na dwa sposoby: schizocelia – występuje u pierwoustych; polega na rozstępowaniu się litych smug mezodermalnych, między którymi zawarta jest celoma; enterocelia – występuje u wtóroustych; polega na tworzeniu się uwypukleń mezodermy, które po oderwaniu od ścian prajelita tworzą odrębne woreczki (somity), których światło zamyka się, tworząc celomę. Do zwierząt celomatycznych należą m.in.: pierścienice (Annelida), stawonogi (Arthropoda), mięczaki (Mollusca), szkarłupnie (Echinodermata), kręgowce (Vertebrata).

Ryba Holacanthus passer

OD GĄBĘK DO PIERŚCIENIC

POWTÓRZENIE WIADOMOŚCI

jamy ciała

parzydełkowce

gąbki

pierścienice

nicienie

płazińce

GĄBKI - nie posiadaja tkanek i należą do dwuwarstwowców. Brak symetrii ciałą.
90 % osobnikó żyje w morzach i oceanach
Nadecznik - gąbka żyjąca w wodach słodkich w Polsce
Krajowe gatunki są wskaźnikami czystości wód - bioindykatory

Szkielet – wewnętrzny zbudowany różnie w zależności od grupy gąbek. Mineralną część szkieletu stanowią wapienne lub krzemionkowe igły o zróżnicowanym kształcie, część organiczna składa się z włókien sponginowych zbudowanych z białka sponginy przypominającego keratynę (róg). Ze względu na rodzaj materiału budującego szkielet dzielimy je na gąbki szkliste, gąbki wapienne i gąbki rogowe.

Odżywianie – gąbki są filtratorami, woda wpływa porami (ostiami) do jamy ciała (spongocelu) gdzie komórki kołnierzykowe (choanocyty) wychwytują i pochłaniają cząstki pokarmowe, a następnie dzięki ruchom wici choanocytów woda kierowana jest na zewnątrz przez osculum. Choanocyty przypominają budową należące do protistów - wiciowce kołnierzykowate.

Rozmnażanie i rozwój – gąbki mogą rozmnażać się zarówno bezpłciowo (przez pączkowanie) jak i płciowo. Większość gąbek to organizmy obojnacze, ich gamety tworzą się w mezoglei, plemniki opuszczają gąbkę przez oskulum i wędrują z wodą do innego osobnika zapładniając znajdującą się w nim komórę jajową (zapłodnienie wewnętrzne). W wyniku bruzdkowania u gąbek powstaje biegunowo zróżnicowany twór (blastula) zwany amfiblastulą. Rozwijający się zarodek opuszcza macierzystą gąbkę i przekształca się w swobodnie pływającą larwę (rozwój złożony).

U występującego w Polsce nadecznika w okresie letnim obserwuje się zarówno pączkowanie jak i rozmnażanie płciowe, natomiast jesienią wytwarza on pąki wewnętrzne (tzw. gemmule) będące kulistymi skupiskami komórek ameboidalnych chronionych grubą otoczką. Zimą kolonia gąbek obumiera natomiast wiosną komórki ameboidalne zostają uwolnione z gemmuli i przekształcają się w nowe gąbki.

Parzydełkowce - to zwierzęta tkankowe, dwuwarstwowce, dwuboczna symetria ciała Forma : polip i meduza

Wyróżniamy: na stułbiopławy, krążkopławy kubopławy i koralowce. Charakterystyczną cechą meduz stułbiopławów (hydromeduz) jest obecność tzw. żagielka (velum) na krawędzi dzwonu. Takiej struktury brak u meduz krążkopławów. Meduzy krążkopławów i stułbiopławów różnią się także pochodzeniem gonad (u krążkopławów powstają one z endodermy).

Odżywianie – występuje u nich podwójne trawienie. Pokarm trafia do jamy chłonąco-trawiącej (gastralnej) gdzie pod wpływem enzymów wydzielanych przez komórki gruczołowe zachodzi pierwszy etap trawienia: trawienie zewnętrzne (pozakomórkowe). Wstępnie nadtrawiony i rozdrobniony pokarm jest fagocytowany przez komórki endodermy i zachodzi drugi etap trawienia: trawienie wewnętrzne (wewnątrzkomórkowe). Parzydełkowce zdobywają pokarm dzięki obecności w ektodermie komórek parzydełkowych (knidoblastów) zawierających parzydełka (knidocysty), których wyróżniamy trzy rodzaje: ➢ Penetranty (przebijające) – wbijają się w ciało ofiary wstrzykując jednocześnie parzący , obezwładniający płyn. ➢ Glutynanty (klejące) – długie nici tępo zakończone pokryte lepką substancją, do której przykleja się ofiara. ➢ Wolwenty (owijające) – nici krótsze od glutynantów oplatające ofiarę.

Układ nerwowy i narządy zmysłów – u parzydełkowców po raz pierwszy obserwuje się prymitywny układ nerwowy zwany dyfuzyjnym (rozproszonym), gdyż nie występuje w nim żadne centrum nerwowe. U meduz występują ciałka brzeżne (ropalia) zawierające narząd równowagi (statocystę) i prymitywne oczka pozwalające jedynie odróżniać natężenie światła.

Rozmnażanie i rozwój
Parzydelkowce rozmnażają się płciowo jak i bezpłciowo.
Są to najczęściej zwierzęta rozdzielnopłciowe ale zdarzają się również formy obojnacze.
Zapłodnienie jest zewnętrzne a rozwój złożony, występuje orzęsiona larwa.
Metageneza - cykl rozwojowy z przemianą pokoleń ( polip i meduza)
polipa ( forma osiadła - bezpłciowa, larwa planula) meduzy ( forma pływająca - płciowa, młoda efyra)

PŁAZIŃCE ( WIRKI, PRZYWRY, TASIEMCE) - zwierzęta trójwarstwowe, symetria dwuboczna, acelomatyczne

Pokrycie ciała – u wolnożyjących wirków ciało pokryte jest orzęsionym nabłonkiem jednowarstwowym, u pasożytniczych przywry czy tasiemce komórki nabłonka zlewają się ze sobą tworząc syncytium i dodatkowo pokryte oskórkiem odpornym na strawienie. Ciało pokrywa wór powłokowo - mięśniowy. Są acelomatyczne - brak jamy ciała. Występuje mezoderma.

Odżywianie – wirki są drapieżnikami, które za pomocą wysuwanego ryjka łapią zdobycz. Posiadają one ślepo zakończony układ pokarmowy, który może rozgałęziać się w parenchymie biorąc udział w rozprowadzaniu substancji odżywczych (tzw. układ gastro-waskularny). Wyjątkiem są wirki bezjelitowe żyjące w wodach morskich. Podobny układ pokarmowy występuje u przywr i skrzelowców, natomiast tasiemce nie posiadają układu pokarmowego gdyż chłoną składniki pokarmowe całą powierzchnią ciała.

Oddychanie – brak układu oddechowego, wymiana gazowa następuje całą powierzchnią ciała. U pasożytów wewnętrznych z powodu braku dostępu do tlenu występuje głównie oddychanie beztlenowe.

Krążenie – brak układu krążenia, jego funkcje spełnia parenchyma ( tkanka łączna znajdująca się pomiędzy worem skórno mięśniowym a narządam - pełni rolę szkieletu hydraulicznego.

Układ nerwowy i narządy zmysłów – występuje prosty układ nerwowy z parzystym zwojem nerwowym w przedniej części ciała. U wirków pojawiły się narządy zmysłów takie jak receptory chemiczne, dotykowe oraz proste oczka kubkowe, a także statocysty.

Układ wydalniczy – występuje układ wydalniczy typu protonefrydialnego z komórkami płomykowymi. Głównym zadaniem tego układu jest osmoregulacja, dlatego brak go u niektórych wirków morskich.

Rozmnażanie i rozwój – płazińce są na ogół hermafrodytami (obojnakami; wyjątkiem są przywry z rodzaju Schistosoma np. przywra krwi, które są rozdzielnopłciowe). Zapłodnienie krzyżowe, u wirków rozwój jest prosty natomiast w przypadku pasożytów występuje rozwój złożony ( forma larwalna), połączony zwykle ze zmianą żywiciela. Zywiciel pośredni z larwą i osteczny w którym odbywa się rozmnażania płciowe.

WROTKI - posiadają pierwotną jamę ciała ( pseudoceloma) i symetrię dwuboczną.

Pokrycie ciała – miękki oskórek lub pancerz.Odżywianie – wrotki posiadają układ pokarmowy zaopatrzony w żołądek żujący (tzw. mataks) oraz żołądek gruczołowy. Cechą charakterystyczną jest występowanie aparatu wrotnego czyli wieńca rzęsek wokół aparatu gębowego. Aparat ten służy zarówno do lokomocji jak i do napędzania pokarmu. Oddychanie – brak układu oddechowego. Wymiana gazowa cała powierzchnią ciała. Krążenie – brak układu krwionośnego. Układ nerwowy i narządy zmysłów – występuje układ nerwowy ze zwojem nerwowym położonym w przedniej części ciała. Układ wydalniczy – protonefrydialny zbudowany z komórek płomykowych. Rozmnażanie i rozwój – wrotki są rozdzielnopłciowe z wyraźnie zaznaczonym dymorfizmem płciowym. W ich rozwoju często występuje przemiana pokoleń o typie heterogonii czyli naprzemienne występowanie pokolenia rozmnażającego się dwupłciowo i partenogenetycznie

Eutalia - występowanie stałej liczby komórek u osobników danego gatunku. Nie posiadają żadnych zdolności regeneracyjnych i żyją stosunkowo krótko (do 14 dni). Obserwujemy u nich sezonowe zmiany morfologiczne (zjawisko cyklomorfozy). Wrotki mają zdolność do przechodzenia w stan anabiozy (życia utajonego) dzięki czemu mogą przeżyć wieloletnie wysuszenie po czym wracają do normalnego życia gdy zostaną zwilżone wodą. Mogą być także rozprzestrzeniane anemochorycznie (przez wiatr). W stanie anabiozy są w stanie wytrzymać przez pewien czas temperatury bardzo niskie (do -270°C) lub wysokie (do 100°C). Żyją zarówno w wodzie jak i wilgotnej glebie.

Nicienie - posiadają pseudocelomę, symetrię dwuboczną.

Pokrycie ciała – nicienie okrywa wór powłokowo-mięśniowy złożony z zewnętrznej warstwy oskórka (kutikuli), jednowarstwowego nabłonka (hypodermy), który u mniejszych nicieni zachowuje strukturę komórkową natomiast u większych jest syncytialny oraz z warstwy podłużnych mięśni gładkich. Nicienie przechodzą wylinki (zrzucają oskórek zastępując go nowym).

Szkielet – pseudoceloma i wypełniający ją płyn pełni funkcję hydroszkieletu. Odżywianie – nicienie posiadają przewód pokarmowy zakończony dwoma końcami. Często prowadzą pasożytniczy tryb życia. Oddychanie – brak układu oddechowego. Mają one niskie zapotrzebowanie na tlen i łatwo przechodzą na oddychanie beztlenowe. e) Krążenie – brak układu krążenia.

Układ nerwowy i narządy zmysłów – zbudowany jest z dwóch par pni nerwowych: grzbietowego i brzusznego oraz dwóch bocznych połączonych w przedniej części ciała obrączką okołoprzełykową i dwoma zwojami mózgowymi. Narządy zmysłów stanowią brodawki i szczecinki czuciowe, a u niektórych prymitywne oczy.

Układ wydalniczy – zbudowany z zaledwie kilku komórek (u glisty ludzkiej dwóch długich komórek łączących się z przodu ciała). Układ ten zaliczany jest do protonefrydialnego chociaż brak tutaj jest komórek płomykowych występujących w przypadku wirków. Służy on głównie do osmoregulacji.

Rozmnażanie i rozwój – nicienie są rozdzielnopłciowe, zaznacza się u nich dymorfizm płciowy. Zapłodnienie zazwyczaj jest wewnętrzne. U gatunków pasożytniczych często występują skomplikowane cykle życiowe.

Glista ludzka – zarażenie następuje w wyniku spożycia jaj za pośrednictwem niedomytych rąk bądź pokarmu, na który jaja zostały przeniesione przez muchy. Chorobę przezeń wywoływaną określamy mianem glistnicy (askariozy).Rozwój glisty ludzkiej przebiega bez przeobrażenia, osobniki młodociane wyklute z jaj w jelicie przebijają jego ścianę i wędrują krwiobiegiem przez wątrobę, serce do płuc gdzie rosną i dwukrotnie linieją (na tym etapie rozwoju potrzebują środowiska zasobniejszego w tlen, dlatego wędrują do płuc). Następnie dostają się do gardła i powodując odruch połykania dostają się z powrotem do układu pokarmowego gdzie osiągają dojrzałość płciową. Glista jest pasożytem monoksenicznym – w jej cyklu rozwojowym występuje tylko jeden gatunek żywiciela.

Włosień kręty – typowy pasożyt polikseniczny tzn. atakujący różne gatunki zwierząt. Wywołuje chorobę zwaną włośnicą (trychinozą). Zarażony osobnik staje się najpierw żywicielem ostatecznym, a następnie żywicielem pośrednim włośnia krętego. Zakażenie następuje przez spożycie zarażonego mięsa, skąd uwolnione larwy dorastają do dojrzałości płciowej w jelicie gdzie żywią się głównie krwią i limfą nakłuwając jego ściany za pomocą specjalnych sztylecików. Po zapłodnieniu samce giną zaś samice przedostają się do układu limfatycznego jelita gdzie rodzą larwy (włośnie kręte są jajożyworodne). Larwy wędrują z limfą do krwiobiegu, a następnie osadzają się i kilkakrotnie linieją we włóknach mięśniowych, najczęściej dobrze ukrwionych (a zatem stale pracujących) mięśni szkieletowych takich jak przepona, mięśnie międzyżebrowe, żwacz czy mięśnie języka. Organizm broni się przed inwazją pasożyta produkując przeciwciała i otaczając jego larwy łącznotkankową torebką (cystą). Człowiek może zarazić się spożywając nieprzebadane mięso wieprzowe bądź dziczyznę.

Owsik – również ten pasożyt jest monokseniczny. Bytuje on w jelicie grubym, zwłaszcza w prostnicy. Jaja owsika do dalszego rozwoju potrzebują tlenu dlatego też samice po zapłodnieniu wędrują w kierunku odbytu gdzie składają jaja przylepiając je do skóry bądź błony śluzowej żywiciela. Ruch pasożyta podczas składania jaj jak również wydzielanie substancji drażniących takich jak kwas kapronowy powoduje uporczywe swędzenie. Drapanie swędzących miejsc powoduje dostawanie się jaj pod paznokcie skąd mogą dostać się do jamy ustnej i dalszych części przewodu pokarmowego (tzw. samozarażenie). Zarażenie może także nastąpić w wyniku spożycia zanieczyszczonych warzyw, a czasami nawet podczas kąpieli na basenie

Włosogłówka ludzka – pasożytuje w jelicie ślepym człowieka, gdzie wnikając w błonę śluzową żywi się krwią. Jaja wydalone wraz z kałem rozwijają się w wodzie lub wilgotnej glebie. Zarażenie następuje w wyniku spożycia jaj inwazyjnych z nieprzegotowaną wodą lub niedomytymi warzywami.

Pierścienice - posiadją wtórną jamę ciała celomę i symetrię dwuboczną

Celoma to wtórna jama ciała wysłana nabłonkiem mezodermalnym; umożliwiła ona oddzielenie przewodu pokarmowego od ścian ciała i wytworzenie drugiego układu szkieletowego: mięśni szkieletowych. Ciało pierścienic wykazuje metamerię homonomiczną, tzn. podzielone jest na bardzo podobne segmenty - metamery. Wyrózniamy: skąposzczety ( mało szczecinek ) - dżdżownice, wazonkowce (żyją w glebie) i rureczniki oraz skąposzczety wodne np dżdżowciczki, wieloszczety - osadły na dnie morza nalepian oraz wolnopływająca nereida, pasożytnicze pijawki - końska, rybia i lekarska. Architonia – regeneracja u pierścienic.

Pokrycie ciała – wór powłokowo-mięśniowy składający się z ektodermalnego nabłonka pokrytego oskórkiem i dwóch warstw mięśni gładkich: zewnętrznej okrężnej i wewnętrznej podłużnej. Odżywianie – drożny układ pokarmowy, w którym możemy wyróżnić kilka wyraźnych wyspecjalizowanych odcinków. U niektórych skąposzczetów występuje wole i umięśniony żołądek. U dżdżownic występują gruczoły wapienne neutralizujące kwasy humusowe. Pijawki natomiast wytwarzają specjalną substancję przeciwzakrzepową: hirudynę. Oddychanie – skąposzczety i pijawki prowadzą wymianę gazową całą ukrwioną powierzchnią ciała. W przypadku wieloszczetów powierzchnię wymiany gazowej zwiększają wyrostki skrzelowe na parapodiach tworzące skrzela zewnętrzne. d) Krążenie – występuje zamknięty układ krążenia, w którym nie występuje serce (jego funkcję spełniają pulsujące naczynia takie jak naczynie grzbietowe, bądź jak w przypadku dżdżownic także naczynia okrężne). Krew pierścienic może być bezbarwna bądź też zawierać barwniki oddechowe takie jak czerwona hemoglobina lub erytrokruoryna, a także zielona chlorokruoryna

Układ nerwowy i narządy zmysłów – występuje drabinkowy układ nerwowy złożony ze zwojów nadgardzielowych i podgardzielowych połączonych spoidłami oraz zwojów segmentowych połączonych ze sobą spoidłami poprzecznymi (komisury). Połączenia par zwojów segmentowych nazywamy konektydami. Narządami zmysłów są różnego rodzaju organy dotykowe, receptory chemiczne czy oczy. Układ wydalniczy – typu metanefrydialnego, urzęsione lejki otwarte do wtórnej jamy ciała (celomy), po dwa na segment. U form wodnych wydalany jest głównie amoniak zaś u form lądowych mocznik. Dla skąposzczetów charakterystyczne są komórki chloragogenowe, w których zachodzi synteza mocznika. Rozmnażanie i rozwój – pierścienice bywają rozdzielnopłciowe i obojnacze (wieloszczety są zwykle rozdzielnopłciowe, zaś skąposzczety obojnakami). Gamety powstają w celomie skąd wydostają się poprzez metanefrydia. W rozwoju może występować larwa trochofora (u wieloszczetów; podobna do larw mięczaków), lecz może też występować rozwój prosty (u skąposzczetów i pijawek). Siodełko dżdżownic produkuje śluzowatą mufkę, z której formuje się kokon, zawierający zapłodnione jaja. Wieloszczety mają zapłodnienie zewnętrzne, u skąposzczetów zapłodnienie następuje w mufce, natomiast u pijawek zapłodnienie jest najczęściej wewnętrzne. Epitokia – rozród płciowy występujący u niektórych wieloszczetów polegający na oddzieleniu się od osobnika dojrzałego płciowo tylnych segmentów jego ciała, które zawierają jaja i plemniki.