BIOELEMENTUEN TAULA PERIODIKOA

BIOELEMENTUEN TABLA PERIODIKOA

Cu: Kobre

• URRITASUNA: Eguneroko errekerimendua baxua da, beraz, akats hau pairatzea oso arraroa da. B12 bitaminaren urritasunarekin eta zink bidezko intoxikazioarekin batera ager daiteke.
• TOXIKOTASUNA: Wilsonen gaixotasuna herentziazko gaixotasuna da. Haren egitate nagusia ehunetan kobrearen pilaketa da, sintoma neurologikoek (koordinatzeko zailtasunak, dardarak), kataratak eta gibeleko gaixotasunek ere adierazten dutena.

Oligoelementua

1. EZAUGARRI FISIKOAK: Trantsizio-metal bat da, kobrantza-kolorekoa, hau da, gorrixka laranja kolorekoa, distira metalikokoa, zilarrarekin, urrearekin eta roentgenioarekin batera, kobrearen familia deiturikoaren parte dena. Elektrizitate eroale onenetakoa da (bigarrena zilarraren ondoren)
2. FUNTZIO BIOLOGIKOAK: Sistema immunitarioa estimulatzen du eta hainbat redox entzimaren osagaia da, c oxidasa zitokromoa barne.
3. ELIKADURA ITURRIAK: Landare berdeetan, arrainetan, ilarretan, dilistetan, gibelean, moluskuetan eta krustazeoetan lor daiteke.
4. KANTITATE GOMENDAGARRIA: 900 ug egunero

Zn: Zink

Oligoelementua

1. EZAUGARRI FISIKOAK: Airean gar berde urdinxka duen metal zuri urdinxka da.
2. FUNTZIO BIOLOGIKOAK: Beharrezkoa da hainbat entzima ekoizteko: karboxypeptidasa, anhidrasa karbonikoa...
3. ELIKADURA ITURRIAK: Haragi gorriak, hegazti-haragiak, ostrak eta beste itsaski batzuk, eta zereal gotortua
4. KANTITATE GOMENDAGARRIA: 11 mg egunero

• URRITASUNA:Zink-eskasiak anemia, hazkundearen atzerapena, hipogonadismoa, geofagia, larruazaleko alterazioak, portaera- eta lozorro-alterazioak, queilitis angeluarra, gaueko ikusmenaren, dastamenaren eta usaimenaren defizita eragiten ditu.

Cl: Kloroa

Bigarren mailako bioelementua

• URRITASUNA: Serumaren kloro-maila normalak 97 eta 107 mEq/L bitartekoak dira. Gutxitan gertatzen da beste arazorik ez dagoenean.

• TOXIKOTASUNA: Oso gutxitan gertatzen da. 125 mEq/L-tik gorakoa denean hartzen da larritzat. Hiperkloremiak oreka azidoasikoaren nahasmendua dakar (azidosi metabolikoa)

1. EZAUGARRI FISIKOAK:Kloroa halogenoen taldean dagoen 17 zenbaki atomikoko elementu kimiko bat da. Baldintza normaletan dikloro molekula diatomikoa osatzen du. Gas toxiko hori-berdexka da, airea baino 2,5 aldiz astunagoa, usain desatsegina eta toxikoa duena.
2. FUNTZIO BIOLOGIKOAK: Urdailean azido klorhidrikoa sortzeko beharrezkoa da, eta zenbait funtzio zelularretan ere beharrezkoa da.

1. ELIKADURA ITURRIAK: Gatz arrunta da iturri ohikoena.
2. KANTITATE GOMENDAGARRIA: 2300 mg egunero

P: Fosforo

Bigarren mailako bioelementua

1. EZAUGARRI FISIKOAK: Ez-metal balioaniztuna da, naturan fosfato ez-organikoetan eta organismo bizidunetan konbinatuta dagoen nitrogeno multzokoa, baina inoiz ez funtsezko egoeran.
2. FUNTZIO BIOLOGIKOAK: Hezurren (apatita) eta zelulen osagai bat da, eta, gainera, energia lortzeko prozesuetan parte hartzen du. Gorputzeko fosforo gehiena hortzetan eta hezurretan dago.
3. ELIKADURA ITURRIAK: Haragia, arraina eta arrautzak. Intxaurrak eta haziak, lekaleak, hala nola dilistak, frijole gorriak eta ilarrak. Barazkiak, adibidez, patatak eta zainzuriak.
4. KANTITATE GOMENDAGARRIA: 700 mg egunero

• URRITASUNA:Kausa ohikoena desnutrizioa duten pazienteak dira (batez ere alkoholismo kronikoa duten pazienteak), karbohidrato kopuru handiak ematen zaizkie, eta horiek handitu egiten dute zelulen fosforo eskaria, odol fosforoa mugituz.
• TOXIKOTASUNA: Giltzurrun-gutxiegitasun kronikoan, fosforoa odolean metatzen da giltzurrunak substantzia hori iraitzi ezin duelako, eta, ondorioz, arteria-presioan asaldurak sortzen dira.

Na: Sodioa

Bigarren mailako bioelementua

1. EZAUGARRI FISIKOAK: Sodioa metal biguna da, arina eta zilar kolorekoa, naturan libre ez dagoena. Sodioak uretan flotatzen du, deskonposatuz, hidrogenoa askatuz eta hidroxido bat eratuz.
2. FUNTZIO BIOLOGIKOAK: ATPa potasioarekin erregulatzeko beharrezkoa da.
3. ELIKADURA ITURRIAK: Itsaskia, esnea eta ziazerbak sodio iturri dira, eta gatza ere bai.
4. KANTITATE GOMENDAGARRIA: 1500 mg egunero

• URRITASUNA: Hiponatremia nahasmendu hidroelektrolitikoa da, 135 mmol/L-tik beherako plasma-kontzentrazioa (Na) duena.
• TOXIKOTASUNA: Hipernatremia nahasmendu hidroelektrolitikoa da. Odoleko sodio ioiaren maila altua da, eta gorputzeko ur guztiaren galera masibo baten ondorio da. Pertsona batek hipernatremia duela jotzen da plasmako sodio kontzentrazioak 145 mmol/L-ko balioak gainditzen dituenean.

K: Potasioa

Bigarren mailako bioelementua

1. EZAUGARRI FISIKOAK: Bosgarren metal arinena eta arinena da; solido bigun bat da, aizto batekin erraz mozten dena, fusio-puntu oso baxua du, sugar morearekin erretzen da.
2. FUNTZIO BIOLOGIKOAK: Potasioa da mineralik ugariena giza gorputzean kaltzioaren eta fosforoaren ondoren (gorputzaren pisuaren % 0,35, % 1,5 kaltzioaren eta % 1 fosforoaren aurrean). Karbohidratoen metabolismoan eta glukogenoaren biltegiratzean parte hartzen du
3. ELIKADURA ITURRIAK: Bananak (400 mg), fruitu lehorrak (datilak, intxaurrak, almendrak), zerealak eta berdura berdeak.
4. KANTITATE GOMENDAGARRIA: 2000 mg egunero

• URRITASUNA:Nekea, zorabioa, sinkopeak, idorreria atonikoa, egarria, muskulu-atonia, bihotz-arritmia takikardia,
• TOXIKOTASUNA: Hiperpotasemia nahasmendu hidroelektrolitikoa da, potasio plasmatikoaren maila altua, 5,5 mmol/L-tik gorakoa.

H: Hidrogenoa

Lehenengo mailako bioelementua

1. EZAUGARRI FISIKOAK: Ez metala da, giro tenperaturan gasa da (H2) eta taula periodikoaren elementurik arinena da
2. FUNTZIO BIOLOGIKOAK: oxigenoarekin batera, ura eratzen du, bizitzarako funtsezkoa (gure gorputzaren % 60 inguru urak osatzen du). giltzadurak lubrifikatuta edukitzen edo urdaileko elikagaien digestioan hidrogenoa ezinbestekoa da
3. ELIKADURA ITURRIAK: Elikagai guztiek dute hidrogenoa, baina, bereziki, ur asko dutenek:sandia, meloia, anana, laranja, limoia...
4. KANTITATE GOMENDAGARRIA: Hidrogenoa proteinen, karbohidratoen eta koipeen egitura kimikoaren parte da, eta giza gorputzaren konposizioaren % 9,5 da.

• URRITASUNA: Organismoan hidrogenorik ez izateak desoreka eragingo luke gorputzaren pH-an eta elektrolitoetan.
• TOXIKOTASUNA:

Mg: Magnesioa

Bigarren mailako bioelementua

1. EZAUGARRI FISIKOAK:Magnesioa ez dago naturan egoera askean (metala bezala), konposatu ugariren parte da, gehienak oxidoak eta gatzak; disolbaezina da. Magnesioa metal arina da, nahiko indartsua, zilar koloreko kolore zuria duena.
2. FUNTZIO BIOLOGIKOAK: Magnesioa Mg+2 ioi gisa agertu ohi da. Bizitzarako funtsezko mantenugai minerala da, eta organismo guztietako zelula guztietan dago. Adibidez, ATPk, zelula-mailako energia-modu nagusiak, magnesioarekin lotuta egon behar du biologikoki aktibo egoteko.
3. ELIKADURA ITURRIAK: Magnesioa intxaurretan, sojan eta kakaoaren masan dago.
4. KANTITATE GOMENDAGARRIA: 420 mg egunero

• URRITASUNA: La hipomagnesemia es un trastorno electrolítico en el cual se presenta un nivel bajo de magnesio en la sangre.
• TOXIKOTASUNA: Giltzurrun-gutxiegitasuna duten pertsonei magnesio gatzak ematen zaizkienean edo magnesioa duten drogak hartzen dituztenean soilik garatzen da, adibidez, antiazidoak eta laxanteak. ... gainditzen dituenean.

I: iodoa

Oligoelementua

1. EZAUGARRI FISIKOAK: Iodo zelularra halogenoen taldean kokatutako 53. zenbaki atomikoko elementu kimikoa da. Ez da metala, beroaren eta elektrizitatearen eroale ona ez delako.
2. FUNTZIO BIOLOGIKOAK: Hormona tiroideoen, tiroxinaren eta triiodothironinaren sintesirako eta tantari aurrea hartzeko ez ezik, herdoilaren aurkakoa ere bada ziurrenik, eta zeregin garrantzitsua du immunitate-sisteman.
3. ELIKADURA ITURRIAK: Iodo-iturri natural nagusiak itsas algak, zerealak eta aleak dira. Hamar gramo alga nori lehorrek 232 a g iodo ditu, egunean behar den gutxienekoa halako 1,5 baino gehiago.
4. KANTITATE GOMENDAGARRIA: 150 ug egunero

• URRITASUNA:Hipotiroidismoa; horren ondorioz, tiroide guruina (bocio) handitu egiten da, metabolismoa moteldu egiten da, eta horrek pisua handitzen du, muskuluak ahultzen ditu, bihotz-erritmoa gutxitzen du, atzerapen fisiko eta mental larria eragiten du.
• HIPERTIROIDISMO: Hormona hipersekrezioak hipertiroidismoa sortzen du, eta horrek metabolismoa bizkortzen du, gosea handituz, pisua galduz, suminkortasuna, urduritasuna eta takikardia.

Mn: Manganeso

Oligoelementua

1. EZAUGARRI FISIKOAK: Manganesoa trantsizio-metal zuri grisaxka bat da, burdinaren antzekoa. Metal gogorra eta oso hauskorra da, erregogorra eta herdoilgaitza.
2. FUNTZIO BIOLOGIKOAK: Manganesoa egiturazkoa zein entzimatikoa da. Hainbat entzimatan agertzen da, eta aipagarria da manganeso-dismutasa superoxidoa, superoxidoen dismutazioa katalizatzen duena.
3. ELIKADURA ITURRIAK: Fruitu lehorrak, hala nola hurrak eta intxaurrak. Lekaleak, soja eta lentejak, adibidez. Hosto-barazkiak, espinaka eta aza kizkurtua. Fruta batzuk, anana eta ahabiak, esaterako.
4. KANTITATE GOMENDAGARRIA: 2,3 mg egunero

Se: Selenio

Oligoelementua

1. EZAUGARRI FISIKOAK: Selenioa hainbat forma alotropikotan aurki daiteke. Selenio amorfoa hiru formatan existitzen da, beira beltza, selenio likidoa azkar hoztean lortua, 180 ° C-tan urtzen da eta 4,28 g/cm-ko dentsitatea du.
2. FUNTZIO BIOLOGIKOAK: Selenio-dioxidoa katalizatzaile egokia da konposatu organikoak oxidatzeko, hidrogenatzeko eta deshidrogenatzeko. Funtsezko faktorea entzima antioxidatzaileen jardueran, hala nola glutation peroxidasaren jardueran
3. ELIKADURA ITURRIAK:Arraina, itsaskiak, haragi gorriak, aleak, arrautzak, oilaskoa, gibela eta baratxuria
4. KANTITATE GOMENDAGARRIA: 55 ug egunero

• SELENOSIS: Selenosia Selenio gehiegi hartzeak sortzen du, edo selenozisteinaren katabolismoan beta-liasa selenozisteinaren bidez gertatzen diren alterazioek. Selenioak eragindako intoxikazioa egunean 200 µg baino gehiago jateagatik gerta daiteke.

Fe: Burdina

Oligoelementua

1. EZAUGARRI FISIKOAK: Trantsizioko metal hau lurrazalean dagoen laugarren elementurik ugariena da. Metal xaflakorra da, gris zilarreztatua, eta propietate magnetikoak ditu (ferromagnetikoa da giro-tenperaturan eta presio atmosferikoan). Oso gogorra eta trinkoa da.
2. FUNTZIO BIOLOGIKOAK: Oxidatzeko duen erraztasunari esker, odolean barrena oxigenoa eraman dezake, hemoglobinarekin konbinatuz, oxihemoglobina osatzeko. Gutxieneko kantitateetan behar da, berrerabili egiten baita, ez da ezabatzen.
3. ELIKADURA ITURRIAK: Animalia askoren gibela dira, dilistak bezalako haziak...
4. KANTITATE GOMENDAGARRIA: 18 mg egunero

• URRITASUNA-ANEMIA:Anemia honela definitzen da: globulu gorri osasuntsu edo normalen kopuru gutxitu bat, odoleko hemoglobina-kontzentrazio gutxitu bat.
• TOXIKOTASUNA: Hemokromatosia esaten zaio organismoan burdina gehiegi pilatzeari. Sintomak nekea, sabeleko mina, larruazala iluntzea eta disfuntzio sexuala izan daitezke.

Ca: Kaltzioa

Bigarren mailako bioelementua

1. EZAUGARRI FISIKOAK:Kaltzioa elementu kimikoa da, Ca sinbolokoa eta 20 zenbaki atomikokoa. Bere masa atomikoa 40,078 u da. Kaltzioa metal biguna da, grisaxka, eta lurrazaleko masarik handiena duen bosgarrena da.
2. FUNTZIO BIOLOGIKOAK: Beharrezkoa da muskulurako, bihotzerako, digestio-aparaturako, hezurrak sortzeko eta odol-zelula berriak sortzeko.

1. ELIKADURA ITURRIAK: Kaltzio iturri nagusiak esnea, arraina, intxaurrak eta haziak dira.
2. KANTITATE GOMENDAGARRIA: 420 mg egunero

• URRITASUNA: Kaltzio ionizatua gutxitzearen ondoriozko hipokaltzemia odol zitratatuaren bolumen handiak ematen zaizkien pazienteetan agertzen da (zitratoak kaltzioa finkatzen du), adibidez, gibelaren transplantean edo ebakuntza kardiobaskular handietan.

• TOXIKOTASUNA: Hiperkaltzemiak bihotz-erritmoaren nahasmenduak eragin ditzake, baita gastrina eta ultzera peptikoen ekoizpena areagotu ere.

Ni: Nikela

Oligoelementua

1. EZAUGARRI FISIKOAK: Trantsizio-metal zuri bat da, tonu hori arinekoa, elektrizitatearen eta beroaren eroalea, oso harikorra eta malgua, eta, beraz, erraz laminatu, leundu eta forjatu daiteke.
2. FUNTZIO BIOLOGIKOAK: Biokatalizatzaile gisa jarduten du, gluzidoen metabolismoan parte hartzen du, burdina xurgatzen laguntzen du eta DNA eta RNA egonkortzen ditu.
3. ELIKADURA ITURRIAK: Txokolatea, fruitu lehorrak, lekaleak, zerealak, espinakak eta perrexila.
4. KANTITATE GOMENDAGARRIA: Uste da heldu baten eguneroko ekarpena 0.2 eta 0.9 miligramo artekoa izan daitekeela.

• URRITASUNA: Hazkuntza gutxitzea eragiten du, anemia, odolean urea eta glukosa eragiteaz gain, glukosa eta triglizerido maila handiak gibelean

Co: Kobaltoa

Oligoelementua

• EZAUGARRI FISIKOAK: Kobaltoa metal ferromagnetikoa da, zuri urdinxka. Co-60, kobaltozko irrati-isotopoa, trazatzaile eta agente garrantzitsua da minbiziaren tratamenduan.
• FUNTZIO BIOLOGIKOAK: B12 bitaminaren osagai nagusia. Elementu horren arabera, testosterona ekoizteari eta entzima-sistemari estuki lotuta dago.
• ELIKADURA ITURRIAK: haragiak, arrainak, esnekiak, erremolatxa gorria, tipula, dilistak eta pikuak.
• KANTITATE GOMENDAGARRIA: Beharrezkotzat jotzen da eguneko 10 eta 20 mg bitarteko ekarpena egitea.

• URRITASUNA: Behar adina ez hartzeak anemia eragin dezake