n6.29 wyd. Jedność e

Zdobywać wiedzę, by mądrze żyć

01

Szukam tego, co ważne

Modlitwa

Przeczytajmy razem.

Boże przodków i Panie miłosierdzia,któryś wszystko uczynił swoim słowem i w Mądrości swojej ukształtowałeś człowieka, by panował nad stworzeniami, co przez Ciebie się stały, by władał światem w świętości i sprawiedliwości i w prawości serca sądy sprawował (...). Choćby (...) był ktoś doskonały między ludźmi, jeśli mu braknie Mądrości od Ciebie – za nic będzie poczytany. (Mdr 9,1-3.6)

tłumaczenie

Słownik Języka Polskiego PWN https://sjp.pwn.pl/

Jak zdobywać wiedzę?

Odkryjcie znaczenie dwóch słów: czata i oboknie, których wyjaśnienie znajduje się w Słowniku Języka Polskiego PWN.

Aby odkryć strony słownika należy posługując się kursorem myszki wytrzeć obrazki z tekstem.

Jak zdobywać wiedzę?

Pomocą w zdobywaniu wiedzy są książki. Potrzebujemy ich, bo są wypróbowanym sposobem gromadzenia informacji. Nie jest istotne, czy będą one w wersji papierowej, czy elektronicznej. Będziemy dziś mówić o człowieku niezwykle wybitnym, który żył w XIII w. Był teologiem i filozofem, a jego dzieła są znane i cenione do dziś. Poznamy jeden z jego tekstów.

Wiedzą wielbić Boga jak św. Tomasz z Akwinu

Przeczytajcie tekst pieśni i spróbujcie wyjaśnić jej przesłanie.

Bogu Ojcu i Synowihołd po wszystkie nieśmy dni. Niech podaje wiek wiekowi hymn triumfu, dzięki, czci. A równemu im Duchowi niechaj wieczna chwała brzmi.

Przed tak wielkim Sakramentemupadajmy wszyscy wraz. Niech przed Nowym Testamentem starych praw ustąpi czas. Co dla zmysłów niepojęte, niech dopełni wiara w nas.

02

ROZWAŻAM I ZDOBYWAM

Mądrość darem Boga

– Czym różni się wiedza od mądrości?

Mądrość darem Boga

czytanie Pisma Świętego (Mdr 9,1-3.6)

Przeczytajmy fragment biblijny,

kliknij w księgę, by wyświetlić tekst biblijny

Rozwój nauki od czasów średniowiecza

– Jakie zmiany kulturowe zaszły w związku z upadkiem cesarstwa zachodniorzymskiego w 476 roku? – Jaki był poziom nauki na początku średniowiecza? – Jaki był system organizacji szkolnictwa?

kliknij w księgi oznaczone cyferkami

Rozwój nauki od czasów średniowiecza

Ludzie nauki w średniowieczu

Wielu Polaków studiowało na uniwersytetach europejskich. Dziś poznamy tych, którzy żyli w czasie od XIV do XVI w. Pracując nad ich życiorysami, sprawdźcie, jaką posiadali mądrość i jak ją wykorzystywali dla dobra Kościoła i Polski, a tym samym dla konkretnych ludzi żyjących ówcześnie, oraz jakie owoce ich dziedzictwa trwają do dziś.

kliknij w księgi, by poznać szczegóły z życia poszczególnych osób

Ludzie nauki w średniowieczu

– Co łączy wszystkich wymienionych dziś uczonych?

03

Zostaję ubogacony i działam

Jak zdobywać mądrość?

– Jakich znacie ludzi nauki, którzy przyznają się do swojej wiary? – Jakie rady mogliby dać współczesnym ludziom, by mądrze żyli?

ćwiczenia zad. 6. str. 61.

Dlaczego potrzebna jest nauka?

quiz

link do materiału poza prezentacją

Zapis do zeszytu

Wybitni Polacy okresu średniowiecza to:

• Mikołaj Kopernik,
• Mikołaj Trąba,

• Stanisław Hozjusz,
• Zbigniew Oleśnicki.

04

Ćwiczenia

ćwiczenia zad. 1. str. 60.

podpowiedź

ćwiczenia zad. 2. str. 60.

podpowiedź

ćwiczenia zad. 3. str. 60.

link do gry poza prezentacją

ćwiczenia zad. 4. str. 60.

podpowiedź

ćwiczenia zad. 5. str. 61.

podpowiedź

Sprawdź swoją wiedzę!

05

praca domowamodlitwa

Praca domowa

1. Napisz, dlaczego zdobywanie mądrości jest realizacją Bożego polecenia: „Czyńcie sobie ziemię poddaną”. 2. Napisz, kogo ze współczesnych naukowców możesz nazwać „wierzącym człowiekiem nauki”. Uzasadnij swój wybór. 3. Podczas wieczornej modlitwy pomódl się za ludzi nauki, by swoją wiedzę wykorzystywali na rzecz dobra wszystkich.

Modlitwa końcowa

Dzięki Ci Boże za światło tej nauki, pragniemy, abyśmy nią oświeceni, mogli Cię zawsze wielbić i wolę Twoją wypełniać. Przez Chrystusa, Pana naszego. Amen.

przygotowanie prezentacji

Źródło grafiki:

grafika wygenerowana przez AI

bank zdjęć własnych wydawnictwa

upadajmy

wraz

Sakramentem

ustąpi

Nowym

nieśmy

Mikołaj Trąba – urodził się ok. 1358 r. w Sandomierzu. Służył królowi Władysławowi Jagielle przez 30 lat. Towarzyszył mu jako spowiednik i domownik w czasie misji apostolskiej na Litwie, był jego doradcą i notariuszem, w czasie wojny z Krzyżakami kierował akcją dyplomatyczną i doradzał królowi m.in. w sprawach militarnych. W pamięci potomnych zapisał się jednak przede wszystkim jako pierwszy prymas Polski. Mikołaja Trąbę chwalono zwłaszcza za jego rozsądek, bystrość umysłu i trzeźwość, z jaką oceniał wydarzenia i ludzi. Długosz odnotował, że był słusznego wzrostu, dorodnej postury i wielkiej łagodności. Zasłużył się dla Kościoła w Polsce, wydając pierwszy w naszym kraju zbiór prawa kościelnego. Jego ostatnim publicznym wystąpieniem był udział w zjeździe monarchów w Lubicy na Spiszu. Tam też zmarł 4 grudnia 1422 r., mając około 64 lat. Jego ciało sprowadzono do Gniezna i pochowano w archikatedrze.

(oprac. na podst.: Mikołaj Trąba, prymaspolski.pl)

– Co wniósł do nauki średniowiecza Mikołaj Trąba?– Jakie owoce jego dziedzictwa trwają do dziś?

– Kto jest dawcą mądrości? – Do czego potrzebna jest mądrość? – Na czym polega sprawiedliwość i prawość w panowaniu nad światem? – Dlaczego w panowaniu nad światem potrzebna jest świętość?

Mądrość zdobywamy jako owoc nauki, ale także otrzymujemy ją jako dar Ducha Świętego, ponieważ dawcą i źródłem mądrości jest Bóg. Prawdziwie mądry jest ten, kto potrafi odczytać Boży plan wobec swojego życia i żyć według niego, a najważniejszym owocem Bożej mądrości jest niebo. Wiedza zdobywana przez ludzi i poszerzana na przestrzeni wieków, powinna zawsze prowadzić do sprawiedliwego i prawego życia.

Wiedza ma w naszym życiu wielką wartość. Bez niej trudno byłoby podejmować nawet najprostsze codzienne decyzje. Ale czy uczenie się jest łatwe? Nauka nie jest przecież inwestycją, która przynosi efekty od razu. Dlatego przy zdobywaniu wiedzy bardzo ważna jest odpowiednia motywacja. Jedni uczą się, by nie zawieść oczekiwań swoich bliskich, inni nie potrafią dostrzec w nauce żadnych korzyści i mobilizuje ich tylko obietnica jakiejś nagrody. Nauka staje się przyjemnością, gdy wiąże się z rozwijaniem naszych pasji, bo wtedy nie zauważamy nawet, że podejmujemy jakiś wysiłek.

Zbigniew Oleśnicki – biskup krakowski i kardynał. Urodził się w 1389 r. Pochodził ze średniozamożnej rodziny szlacheckiej. Od 1406 r. studiował w Krakowie. Podczas bitwy pod Grunwaldem według relacji Jana Długosza uratował Władysława II Jagiełłę przed atakiem rycerza krzyżackiego. Był człowiekiem wybitnej inteligencji i wielkich ambicji, pracował w kancelarii królewskiej jako sekretarz. Sprawował poselstwa od króla do Rzymu i cesarza. Oleśnicki był zasłużonym pasterzem diecezji krakowskiej. Ufundował kolegiatę w Nowym Sączu, założył klasztory paulinów w Pińczowie i bernardynów w Krakowie; utworzył Bursę Jerozolimską dla studentów Akademii Krakowskiej i zapisał jej cały swój księgozbiór. Był znawcą i miłośnikiem historii. Z jego inicjatywy powstała część „Roczników” Długosza.

(oprac. na podst.: Zbigniew Oleśnicki, w: Religia. Encyklopedia PWN)

– Co wniósł do nauki średniowiecza Zbigniew Oleśnicki?– Jakie owoce jego dziedzictwa trwają do dziś?

Do najbardziej znanych uniwersytetów tego czasu należy uniwersytet w Paryżu (nazwany później Sorboną), uniwersytet w Bolonii oraz Oksford w Anglii. W XIV wieku powstały uniwersytety w Europie Środkowej – w Pradze i Krakowie. Ich liczba szybko się zwiększała, a pod koniec średniowiecza było ich ponad sześćdziesiąt.

Uniwersytet Paryski – Sorbona

Uniwersytet w Oksfordzie

Uniwersytet w Bolonii

Uniwersytet w Krakowie

Wszyscy wymienieni uczeni byli ludźmi wierzącymi i należeli do stanu duchownego. Zdobyli wykształcenie dzięki temu, że Kościół nieustannie troszczył się o naukę.

Mądrość pozwala na umiejętne wykorzystanie wiedzy w dobrym celu. Jej stosowanie ma pomagać we właściwym korzystaniu z życia i jest realizacją Bożego polecenia: „czyńcie sobie ziemię poddaną”.

Paryżu

Bolonii

Oksford

Krakowie

Pradze

filozofem

teologiem

wiedza

rozumem

mądrość

Biblii

Boga

Stanisław Hozjusz – działacz kontrreformacji, kardynał. Urodził się w 1504 r. w Krakowie, w rodzinie mieszczańskiej. Studiował sztuki wyzwolone w Akademii Krakowskiej oraz teologię i prawo w Bolonii. Po powrocie do kraju pełnił funkcję królewskiego sekretarza. W imieniu Zygmunta II Augusta posłował między innymi do króla czeskiego Ferdynanda I i cesarza Karola V. Sprowadził do Polski zakon jezuitów i założył w Braniewie pierwsze na ziemiach polskich jezuickie kolegium (Collegium Hosianum). Na jego wzór powstało w XVI–XVIII w. wiele szkół w Polsce prowadzonych przez zakon jezuitów. Był czołowym obrońcą kwestionowanych przez protestantów prawd wiary. Prawowierną naukę Kościoła przedstawił w dziele „Confessio fidei catholicae christiana…”, które przyniosło mu światowy rozgłos (liczne tłumaczenia i wznowienia). Bogata twórczość Hozjusza miała na celu przede wszystkim oddziaływanie duszpasterskie; obejmowała liczne rozprawy teologiczne i pisma polemiczne, a także zbiór poezji oraz ok. 10 tys. listów (adresowane m.in. do władców). Kardynał Stanisław Hozjusz jest patronem ulic w Warszawie, Olsztynie i Braniewie.

(oprac. na podst.: Stanisław Hozjusz, w: Religia. Encyklopedia PWN)

– Co wniósł do nauki średniowiecza Stanisław Hozjusz?– Jakie owoce jego dziedzictwa trwają do dziś?

– O czym mówi ta pieśń? – Kiedy śpiewa się ją w kościołach? – O czym możemy powiedzieć, że tego nie pojmuje nasz umysł? – Kiedy wiara może dopełnić naszą wiedzę?

Dzieło Mikołaja Kopernika „O obrotach sfer niebieskich” zmieniło postrzeganie wszechświata i rozsławiło Polskę na cały świat. Na jego odkryciach opiera się wiele współczesnych nauk. Działalność Mikołaja Trąby, Stanisława Hozjusza czy Zbigniewa Oleśnickiego miała wpływ na sytuację polityczną, kulturową i religijną nie tylko w Polsce. Gdyby nie nauka i odkrycia średniowiecza, nie byłoby wielu współczesnych sukcesów naukowych. Nasza wiedza i kultura wyrastają między innymi z osiągnięć tamtych czasów.

Mikołaj Kopernik – astronom, matematyk i duchowny, a także lekarz. Urodził się 19 lutego 1473 r. w Toruniu, w rodzinie kupieckiej. Był wszechstronnie wykształcony. Pierwsze etap nauki ukończył w szkole parafialnej przy kościele św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Toruniu. Potem studiował na Akademii Krakowskiej, w 1496 r. rozpoczął studia prawnicze w Bolonii i odbył praktykę prawniczą w kancelarii papieskiej w Rzymie. W Padwie skończył studia medyczne i uzyskał prawo do wykonywania praktyki lekarskiej. Opracował heliocentryczny model Układu Słonecznego, według którego Słońce znajduje się w centrum, a Ziemia jest planetą i podobnie jak pozostałe planety obiega Słońce po orbicie kolistej. Jego teoria została opublikowana w 1543 r. w księdze „De revolutionibus orbium coelestium” (O obrotach sfer niebieskich). Mimo zadedykowania dzieła ówczesnemu papieżowi, nie została przychylnie przyjęta przez ludzi Kościoła. Czasowo nawet umieszczono ją w indeksie ksiąg zakazanych (poglądy Kopernika były nowatorskie i trudne wówczas do udowodnienia). Jednak zawarte w dziele Kopernika obliczenia istotnie się przyczyniły do przeprowadzonej w roku 1582 przez papieża Grzegorza XIII reformy kalendarza. Imię Kopernika nadawano sondom kosmicznym, instytucjom i obiektom na ciałach niebieskich. Noszą je między innymi: duży krater na Księżycu (107 km średnicy), duży krater na Marsie (292 km średnicy), planetoida nr 1322.

(oprac. na podst.: Mikołaj Kopernik, pl.wikipedia.org)

– Co wniósł do nauki średniowiecza Mikołaj Kopernik?– Jakie owoce jego dziedzictwa trwają do dziś?

Upadek cesarstwa zachodniorzymskiego w 476 r. i związany z tym kryzys cywilizacji europejskiej doprowadziły do upadku szkolnictwa. Coraz mniej ludzi rozumiało łacinę. Wyjątkiem była niewielka grupa dobrze wykształconych duchownych, dla których znajomość łaciny była konieczna, by rozumieć Pismo Święte i sprawować liturgię. Dlatego szkoły kształcące kandydatów do stanu duchownego przetrwały ten trudny okres i dzięki nim szkolnictwo mogło się powoli odrodzić. Z czasem wiedzę duchowieństwa zaczęli doceniać władcy. Jednym z nich był Karol Wielki.

– Skąd znaliście odpowiedzi na niektóre pytania? – Dlaczego na niektóre pytania nie znaliście odpowiedzi?

Pieśń „Przed tak wielkim Sakramentem” to jedna z pieśni eucharystycznych. Pokazuje nam potrzebę wiary w pojmowaniu tego, czego nasz umysł nie potrafi zrozumieć. Jej autorem jest św. Tomasz z Akwinu. Jego zdaniem do zrozumienia wiary potrzebne są także wiedza i mądrość. Święty Tomasz uważał, iż człowiek, posługując się rozumem, może dojść do poznania Boga, który objawia się w Biblii. W swoim dziele „Suma teologiczna” Tomasz przytoczył i rozpatrzył filozoficzne dowody na istnienie Boga. Święty Tomasz z Akwinu był wybitnym człowiekiem, a jego spuścizna literacka jest olbrzymia. Napisał dziesiątki tomów naukowych dzieł, ale także tekstów poetyckich. Wśród nich jest właśnie przypomniana pieśń „Przed tak wielkim Sakramentem”, ale także pieśń „O zbawcza Hostio”, którą również śpiewamy podczas nabożeństw eucharystycznych. Bliskość Pana Boga pomaga w mądrym życiu. Zdobywana mądrość motywuje do pracy nad sobą.

Boże przodków i Panie miłosierdzia, któryś wszystko uczynił swoim słowem i w Mądrości swojej ukształtowałeś człowieka, by panował nad stworzeniami, co przez Ciebie się stały, by władał światem w świętości i sprawiedliwości i w prawości serca sądy sprawował (…). Choćby (…) był ktoś doskonały między ludźmi, jeśli mu braknie Mądrości od Ciebie – za nic będzie poczytany. (Mdr 9,1-3.6)

Mądrość jest potrzebna, by dobrze przeżyć swoje życie. Poszukiwanie i zdobywanie mądrości Bożej jest dążeniem do świętości.

W kolejnych okresach średniowiecza powstawało coraz więcej szkół. Od końca XI wieku papiestwo zobowiązało biskupów do zakładania szkół katedralnych, a jedną z wielkich nowości XII wieku było powstanie szkół miejskich. Szkoły katedralne i niektóre szkoły zakonne w dużych miastach przyciągały nauczycieli i studentów nawet z odległych krajów. Najsławniejsze z tych szkół przekształciły się w uniwersytety.

– Kto z was chciałby studiować na jednym z tych uniwersytetów? – Jakie warunki musicie spełnić, aby było to możliwe?