Grafieken, tabellen en diagrammen: vertellen ze altijd de waarheid?

Regien Geerts

Wiskunde in de derde graad

Grafieken, tabellen en diagrammen: we zien ze overal. Kan je ze goed aflezen en interpreteren? Vertellen ze altijd de waarheid? We gaan op onderzoek.

Start

Grafieken tabellen en diagrammen

Vertellen ze altijd de waarheid?

voor je start aan het onderzoek

Veel succes

Je kan steeds terug naar vorige pagina's. Maak hiervan gebruik als je bepaalde informatie of werkwijze vergeten bent.

Zorg dat je steeds een blad papier, rekenmachine en balpen bij de hand hebt.

Laten we beginnen

Geef niet te snel op! Je kan deze leerstof zeker aan.

Denk je dat je niet alles gevonden hebt, of heb je geen zin om te zoeken, klik dan op het pictogram rechts bovenaan en je krijgt te zien waar alle verborgen kliks zich bevinden.

Ga met je muis goed over elk blad om elke interactie te vinden.

Luister goed naar de instructies van je leerkracht.

Goede raad

Je kan het verschil tussen samenhang en causaliteit benoemen.

Je kan een grafiek analyseren en de fouten detecteren.

Je leert zelfstandig leerstof verwerken.

Je kan zelf voorbeelden geven van misleidende grafieken.

Je kan misleidende grafieken in de media herkennen.

Je bent je ervan bewust dat niet alle grafieken in de media een juist beeld weergeven

Doelstellingen

Causaliteit

Nog meer oefeningen

Op zoek naar misleidingen

Oorzaak en gevolg. Welke cijfergegevens horen bij elkaar? Kritisch denken over verbanden.

Hoe herken je misleidingen?

Misleidingen

Het verhaal van De Vos, De Uil en De Rat. Of hoe werknemers hun baas proberen te overtuigen.

Inleiding

3 werknemers die hun gelijk proberen te bewijzen.

Volgende

Inleiding

De Vos, De Uil en De Rat

Maak kennis

Maak kennis

Maak kennis

Er was eens een bedrijfje dat drie vertegenwoordigers had, drie heel verstandige heren.

Kennismaking met de hoofdpersonages

Het verhaal van De Vos, De Uil en De Rat

Zowel De Vos, De Uil als De Rat willen de beste verkoper van het jaar zijn. Ze geven alle drie een presentatie met een overzicht van hun voorbije werkjaar. Alle drie gebruiken ze dezelfde cijfers. Bekijk deze cijfers door op het vergrootglas te klikken.

De cijfers

Eerst op het vergrootglas klikken bekijk daarna hun strategie

De verkoopscijfers van 2022 en 2023

De Vos gebruikt de gegevens zoals ze zijn en stelt ze voor in een staafdiagram.

Presentatie van De Vos

Wie is de beste verkoper?

De Vos

De Rat

De Uil

Presentatie van De Vos

De Uil wil laten zien dat hij het voorbije jaar heel wat klanten extra wist aan te trekken. Hij werkt dus met de toename van het aantal klanten.

Presentatie van De Uil

Wie is de beste verkoper?

De Vos

De Rat

De Uil

Presentatie van De Uil

De Rat wil ook indruk maken. Hij werkt met de procentuele toename van het aantal nieuwe klanten.

Presentatie van De Rat

Wie is de beste verkoper?

De Vos

De Rat

De Uil

Presentatie van De Rat

Causaliteit

Nog meer oefeningen

Op zoek naar misleidingen

Oorzaak en gevolg. Welke cijfergegevens horen bij elkaar? Kritisch denken over verbanden.

Hoe herken je misleidingen?

Misleidingen

Het verhaal van De Vos, De Uil en De Rat. Of hoe werknemers hun baas proberen te overtuigen.

Inleiding

In het volgende deel leer je waar je op moet letten om grafieken en diagrammen juist te interpreteren.

Volgende

1. Hoe herken je misleidingen?

Laat je niet vangen!

Heb je de 3 categorieën grondig bekeken? Ja? Klik dan op onderstaande knop.

Misleidingen

Fouten op de Y-as

Misleidend perspectief

Cherry picking data

De meeste misleidingen horen bij 1 van deze 3 categorieën. Klik om er meer over te leren.

Volgende

• De Y-as begint niet met 0
• De verschillen tussen groepen lijken daardoor vaak groter dan ze in werkelijkheid zijn.

Let hier op:

Wat is beter?

Fouten op de Y-as

Waarom doet men dit?

Nog een voorbeeld

• De klastitularis laat dit schema zien tijdens het oudercontact.
• De ouders van Ibrahim zijn heel ongelukkig want hun zoon heeft wel heel slechte resultaten.
• De ouders van Willem zijn zeer tevreden.
• Vind jij dit een eerlijke voorstelling van de punten?

Resultaten van een grote toets

Wat is beter?

Fouten op de Y-as

Waarom doet men dit?

Moet het altijd beginnen bij 0?

bron: www.vmm.be/data

• In deze grafiek zie je de evolutie van de temperatuur in Ukkel.
• Op het eerste zicht lijkt het dat de gemiddelde temperatuur ongeveer gelijk blijft.
• Bekijk je de cijfers in detail dan zie je iets anders.

Soms is het juist goed dat de Y-as niet begint bij 0

de details

Fouten op de Y-as

Waarom doet men dit?

Deze

De vorige

Welke grafiek gebruik je, als je wil aantonen dat in België een klimaatverandering aan de gang is?

bron: www.vmm.be/data

Welke assen je gebruikt, hangt af van het verhaal dat je wil vertellen.

Waarom doet men dit?

Fouten op de Y-as

Naar de volgende fout

Cherry picking data

Maar wat zie je als je het hele plaatje bekijkt?

KERSENBOOM

BLAUWE

dit is een

Als je goed kiest bij het plukken, zou je kunnen denken:

Voorbeeld

Wat is beter?

Waarom doet men dit?

X-as.

Nog een voorbeeld

• Er ontbreken waarden op de
• Door fouten op de X-as lijkt het alsof er een sterke stijging of daling is die er in werkelijkheid niet altijd is.

Let hier op:

Cherry picking data

een groter aantal jaren

Een nog groter aantal

Nog een andere fout

• 1998 had een heel erg warme zomer.
• Door te beginnen bij deze warme zomer en dan maar metingen weer te geven tot 2012 lijkt het alsof de temperatuur afneemt.

Hoe een grafiek het kan doen lijken dat de aarde niet opwarmt.

Fouten op de X-as

Bekijk het filmpje.

Naar de volgende fout

Misleidend perspectief

Een klein testje:

Fout op de Y-as De Y-as begint telkens op een ander punt dat niet 0 is.

Cherry picking data Men gebruikt enkel de gegevens die voor het verhaal belangrijk zijn.

Verkeerd perspectief De grafieken worden zo gemaakt dat ze niet het juiste voorstellen.

Denk terug aan het verhaal van De Rat, De Vos en De Uil. Dit is een voorbeeld van

Causaliteit

Nog meer oefeningen

Op zoek naar misleidingen

Oorzaak en gevolg. Welke cijfergegevens horen bij elkaar? Kritisch denken over verbanden.

Hoe herken je misleidingen?

Misleidingen

Het verhaal van De Vos, De Uil en De Rat. Of hoe werknemers hun baas proberen te overtuigen.

Inleiding

Opgepast! Druk niet op het ga naar volgende pijltje aan de zijkant zolang de Quizizz niet is gedaan.

Op zoek naar misleidingen.

Causaliteit

Nog meer oefeningen

Op zoek naar misleidingen

Oorzaak en gevolg. Welke cijfergegevens horen bij elkaar? Kritisch denken over verbanden.

Hoe herken je misleidingen?

Misleidingen

Het verhaal van De Vos, De Uil en De Rat. Of hoe werknemers hun baas proberen te overtuigen.

Inleiding

Daarna maak je BookWidgets door op de onderstaande afbeeldingen te klikken.

Herhalen en oefeningen maken is heel belangrijk om leerstof te beheersen. Daarom bekijk je nu een video met verschillende soorten misleidingen .

Oefenen Oefenen Oefenen

Oefeningen

Causaliteit

Nog meer oefeningen

Op zoek naar misleidingen

Oorzaak en gevolg. Welke cijfergegevens horen bij elkaar? Kritisch denken over verbanden.

Hoe herken je misleidingen?

Misleidingen

Het verhaal van De Vos, De Uil en De Rat. Of hoe werknemers hun baas proberen te overtuigen.

Inleiding

Causaliteit en correlatie

Oefeningen

Causaliteit en correlatie

Hoe herken je een misleidende grafiek?

Checklist

Tot slot

Een checklist

Je kunt zomaar misleid zijn.

Wees alert!

Een of meerdere vakjes afgevinkt?

Er ontbreken titels of een legende. Er is een selecte tijdsperiode gegeven (cherry picking data). De schaalverdeling is onlogisch. De y-as begint niet bij 0. Er worden 3D-effecten effecten gebruikt.

Bij grafieken

rimpels

OUD ZIJN

dood gaan

Er is een andere meer logische verklaring voor het veronderstelde verband.

De twee gegevens hebben op het eerste zicht niet veel met elkaar te maken.

Bij verbanden

word ik misleid?

Checklist

Home

Vergeet niet om je leerkracht te verwittigen dat je klaar bent.

Proficiat!

Dat heb je goed gedaan!

Zo kan je een groter verschil laten zien. Zo kan je het laten lijken of je winst veel groter is dan die in werkelijkheid is. Je kan er ook iets veel slechter door laten lijken. Bij fake nieuws is dit iets waar je zeker aandacht voor moet hebben.

Waarom doet men dit?

Hier start men niet bij 0

Bekijk aandachtig deze video. Zo herhaal je nog eens een aantal misleidingen.

Procentuele toename bereken je door de verhouding te berekenen tussen het begingetal en de toename. In de video hierboven wordt uitgelegd hoe je dit kan doen. Kijk tot 5.54min.

Het aantal klanten in het jaar 2022 en 2023

De cijfers werden verzameld door het bedrijf en werden aan alle vertegenwoordigers meegedeeld. Elke vertegenwoordiger bekeek die cijfers op zijn eigen manier.

De heer De Rat is de nieuwkomer. Hij werkt nog maar net bij het bedrijf.Hij is vastbesloten om de beste vertegenwoordiger te worden en zo, op het einde van het jaar, de grootste premie te krijgen.

Meneer De Rat

De heer De Uil werkt nog maar een paar jaar bij dit bedrijf.Hij werkt er graag en wil een goede indruk maken op zijn baas.

Meneer De Uil

Truckjes om te onthouden waar de X-as en de Y-as liggen: - Als je een ei (y) tegen de muur gooit druipt het naar beneden. - Bij de Y heb je een streepje naar beneden. (Je kan aan het staartje trekken)

Wat is de X-as?

De X-as is de horizontale as.

Kleiner

Start bij 0

Groter

Het verschil lijkt nu...

Deze term komt uit het Engels en betekent letterlijk gegevens die je krijgt door kersenplukken. Dit komt omdat je bij het kersenplukken alleen de mooiste kersen kan plukken en zo kan zeggen dat je boom gezond is terwijl dit eigenlijk niet is. Door enkel de gegevens te gebruiken die voor jouw verhaal belangrijk zijn, kan je anderen een fout beeld geven. Dit is heel belangrijk bij het controleren van fake news.

Wat betekent

Cherry picking data?

Nog meer gegevens

Valkuil: je weet niet altijd dat er gegevens ontbreken.

Meneer De Vos werkt al heel wat jaren voor dit bedrijf. Hij is een heel goede vertegenwoordiger en is heel trouw aan het bedrijf. Hij heeft een heel uitgebreide klantenlijst en is daar zeer trots op.

Meneer De Vos

Misschien was de toets helemaal niet moeilijk en wou de leerkracht het verschil laten zien tussen een leerling die hard heeft geleerd of niet heeft geleerd.

Waarom?

Waarom zou een leerkracht de eerste grafiek kunnen kiezen?

Ontbreektbij 0

Ontbreektbij 0

Nu is het niet de hele tijd stijgend!

Start niet bij 0

stop niet bij 40°

Start bij 0

Kleiner

Groter

Het verschil lijkt nu...

Zo kan je het laten lijken of een waarde steeds bleef stijgen. Zo kan je het laten lijken alsof het altijd goed ging. Dit wordt vaak gebruikt bij de bank. Je kan er de gegevens mee verbergen die je niet wil dat de anderen zien. Bij fake nieuws is dit iets waar je zeker aandacht voor moet hebben.

Waarom doet men dit?

Er ontbreken gegevens op de X-as

Stijgend

1998

Nu is het duidelijk stijgend!