Wesele

Wesele

Stanisława Wyspiańskiego

Kilka słów o autorze

Stanisław Wyspiański (1869-1907) to wszechstronnie utalentowany krakowski artysta młodopolski – malarz, projektant mebli, dramaturg, inscenizator i reżyser teatralny. Swą artystyczną drogę rozpoczął od malarstwa, kształcąc się pod okiem mistrza, Jana Matejki, a następnie wyjeżdżając w 1890 r. do Paryża na stypendium naukowe, gdzie otaczał się paryską bohemą i zainteresował teatrem – we francuskiej stolicy miał okazję oglądać m.in. przedstawienia dzieł antycznych i dramatów Szekspira. Po powrocie do kraju zajął się projektowaniem witraży kościelnych oraz malowaniem portretów i pejzaży utrzymanych w konwencji impresjonistycznej – zasłynął jako autor obrazów Macierzyństwo, Autoportret czy Śpiący Staś oraz witrażu Bóg Ojciec – Stań się! zdobiącego Bazylikę św. Franciszka w Krakowie. Z kolei jako dramaturg pamiętany jest ze względu na Wesele (1901) czy Noc listopadową (1904). Był jednym z założycieli Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka”, pracował w Akademii Sztuk Pięknych, został członkiem krakowskiej Rady Miejskiej, a jako malarz i dekorator współpracował z Teatrem Miejskim. W 1900 r. pojął za żonę chłopkę Teodorę Teofilę Pytko, która jednocześnie stała się jego muzą, często uwiecznianą na obrazach.

Autoportret, 1902.

Macierzyństwo, 1905.

Autoportret z żoną, 1904.

Śpiący Staś, 1904.

Inspiracją dla Wyspiańskiego do napisania dramatu było wesele jego przyjaciela, krakowskiego poety Lucjana Rydla z chłopką, Jadwigą Mikołajczykówną, które odbyło się w Bronowicach 20 listopada 1900 r. Według opowieści gości, Wyspiański obserwował weselników, stojąc w progu bronowickiej chaty. Tadeusz Boy-Żeleński (krytyk, eseista, tłumacz obracający się wśród bohemy krakowskiej) tak wspominał to wydarzenie: „Pamiętam go jak dziś, jak szczelnie zapięty w swój czarny tużurek stał całą noc oparty o futrynę drzwi, patrząc swoimi stalowymi, niesamowitymi oczyma. Obok wrzało weselisko, huczały tańce, a tu do tej izby raz po raz wchodziło po parę osób, raz po raz dolatywał jego uszu strzęp rozmowy. I tam ujrzał i usłyszał swoją sztukę”. Na prośby gości o przyłączenie się do zabawy miał odpowiadać: „Ja fantazję mam zawsze, a po wódce głowa mnie boli”. Artysta napisał Wesele w kilka tygodni, a jego premiera miała miejsce w krakowskim teatrze już 16 marca 1901 roku i wywołała niemałe zamieszanie, gdyż wielu gości miało za złe Wyspiańskiemu wykorzystanie ich sylwetek – doskonale rozpoznawalnych w małym, krakowskim środowisku. Sam Rydel obraził się na Wyspiańskiego za to, że wykreował jego żonę na prostą, wierzącą w ludowe porzekadła kobietę, a w rzeczywistości była bardzo rezolutna i otwarta.

Geneza utworu

Lucjan Rydel z rodziną. Fot. zbiory Muzeum Historyczne Miasta Krakowa

A to Polska właśnie (a. III, sc. XVI)

CHŁOPI

INTELIGENCI

Panna Młoda

Pan Młody

Gospodyni

Kasper

Gospodarz

Ojciec

Czepiec

Poeta

Jasiek

Dziennikarz

Wojtek

Marysia

Dziad

Radczyni

Isia

Ksiądz

Nos

Klimina

Żyd

Haneczka, Zosia, Maryna

Rachela

Dramat narodowy to utwór, którego tematem przewodnim są sprawy narodu – jego tradycja, historia, problemy, światopogląd społeczeństwa. Z pewnością do tego typu dzieł zaliczymy Wesele, w którym Stanisław Wyspiański ukazał niezwykle skomplikowane stosunki społeczne na przełomie wieków. Niestety Polacy są wówczas podzieleni i skłóceni, dlatego też ostatecznie czekają zamiast działać na rzecz kraju, który nadal jest pod zaborami. Artysta szczegółowo przedstawia cechy zarówno inteligentów, jak i przedstawicieli ludu – jak się okazuje, żadna z tych grup nie jest wolna od wad i chociaż marzą o wielkim narodowym zrywie, nie są w stanie zjednoczyć się dla dobra ojczyzny. Artysta, nie skupia się tylko na teraźniejszości, ale pokazuje również trudną przeszłość (wspomina rabację galicyjską), która wpływa na bieżące stosunki chłopów i inteligentów. Wyspiański po premierze Wesela zaczął być nazywany sumieniem narodu, a dramat wystawiano nawet w zaborze rosyjskim i pruskim (do 1914 r. ze zmianami narzuconymi przez cenzurę).

Dramat narodowy

Jak jest?

Jak powinno być?

Dlaczego nie jest jak powinno być?

Wnioski

Pierwszy akt dramatu jest typowo realistyczny, oparty na rozmowach chłopów z inteligentami. Drugi utrzymany jest w konwencji symbolicznej, fantastycznej i onirycznej – to właśnie teraz w utworze pojawiają się Osoby dramatu, które rozmawiają z wybranymi bohaterami i odsłaniają to, „co się w duszy komu gra” – krytykują, wywołują wyrzuty sumienia, ukazują ukryte lęki i marzenia, wyśmiewają wady, a jednocześnie pokazują, dlaczego Polska nadal nie ma szans na odzyskanie niepodległości. Ostatni akt natomiast miesza dwa porządki – symboliczny i realny, ukazując ostateczną klęskę biernego narodu w postaci chocholego tańca. Istotny, a zarazem symboliczny dla utworu Wyspiańskiego jest też czas – akcja rozpoczyna się wieczorem (panuje pogodny nastrój, goście są chętni do zabawy i rozmów), który przechodzi w noc (o północy, czyli godzinie upiorów pojawiają się zjawy, atmosfera staje się tajemnicza i refleksyjna), a ostatecznie nastaje świt – moment, w którym powinno nastąpić przebudzenie, jednak weselnicy nadal pozostają w sennym marazmie.

Dramat symboliczny

Jan Młodożeniec Wesele, 1995.

Isia

Chochoł

Marysia

Widmo

Dziennikarz

Stańczyk

Poeta

Czarny Rycerz

Pan Młody

Hetman

Dziad

Upiór

Gospodarz

Wernyhora

W Weselu nie tylko Osoby dramatu odgrywają symboliczną rolę, ale również niektóre przedmioty. Także pojawiający się jako pierwszy ze zjaw Chochoł, który w końcowej scenie zaprasza wszystkich do tańca, pełni znaczącą funkcję w utworze. Wykorzystując symbolizm, Wyspiański krytycznie ocenia w Weselu polski naród, przedstawiając bardzo pesymistyczną wizję Polaków. Ojczyzna od 1795 roku podzielona jest między trzech zaborców, a kolejne pokolenia nie mają wystarczająco sił i chęci, by zacząć działać. Niestety zabory utrwalają również podziały między warstwami społecznymi, co dobrze oddają słowa Radczyni: Wyście sobie, a my sobie.Każden sobie rzepkę skrobie. Różnice te tylko pogłębiają tragiczną sytuację Polski, która wymaga przede wszystkim zjednoczenia i porozumienia. Mimo że wielokrotnie bohaterowie podkreślają, jak ważna jest dla nich ojczyzna (Poeta stwierdza: Polska to jest wielka rzecz), są to jedynie nic nieznaczące słowa. Co, według Wyspiańskiego, jest powodem tak złej kondycji kraju?

Dramat symboliczny

złota podkowa

złoty róg

czapka z pawich piór

kosy

sznur

dzwon Zygmunta

bronowicka chata

kaduceusz

Dramat neoromantyczny

Kompozycja Wesela jest bardzo nowatorska na tle innych utworów epoki. Cały akt I można uznać za pewne wprowadzenie w akcję, dzięki któremu czytelnik poznaje bohaterów i łączące ich relacje. Zaś właściwa intryga zostaje rozwinięta w akcie II i trwa aż do kulminacyjnej sceny chocholego tańca. Ten niecodzienny zabieg wynika z umiejętnego połączenia przez Wyspiańskiego sztuki młodopolskiej z dramatem romantycznym. Utwory modernistyczne często inspirowały się romantyzmem, a sama Młoda Polska określana była mianem neoromantyzmu. Artyści młodopolscy bowiem jak romantycy uwielbiali wprowadzać do swoich dzieł elementy mistycyzmu, świata fantastycznego, folkloru oraz chętnie odwoływali się do tematyki patriotycznej, niepodległościowej jak Mickiewicz w części III Dziadów, Słowacki w Kordianie czy Krasiński w Nie-boskiej komedii. W Weselu Wyspiański wielokrotnie nawiązuje do romantyzmu, wykorzystując chociażby tematykę narodową, łącząc elementy realistyczne i fantastyczne, odwołując się do kultury ludowej tak popularnej również w romantyzmie oraz roli artysty (poety) i poezji w walce o kraj. Czy dostrzegasz w tym młodopolskim dziele jeszcze inne cechy romantyczne?

Narodowe mity

Stanisław Wyspiański odnosi się w swym utworze do wielu mitów, które narosły przez lata wokół polskiego społeczeństwa. Wspólna zabawa dwóch, zdecydowanie odmiennych, warstw ma więc uświadomić czytelnikowi, jak w rzeczywistości wygląda Polska i Polacy. Autor podejmuje polemikę z utrwalonymi w mentalności narodu mitami, obnażając ich fałszywość. Demaskuje przy tym obłudę świata artystycznego Młodej Polski – chłopomanię, przesadną egzaltację, wzniosłe rozmowy o „sztuce dla sztuki”, z których nic nie wynika. Uzasadnij, że autor dramatu podważa w Weselu następujące narodowe mity:

przywódcy

chłopa-Piasta

chłopa-kosyniera

solidarności narodowej

artysty

wsi jako arkadii

Wyspiańskiego pociągało w teatrze operowanie różnymi formami wyrazu – głosem, dźwiękiem, ruchem czy dekoracjami. Postulował wręcz żeby przeżycie teatralne było zbliżone do przeżycia religijnego, a sam teatr traktowano jako świątynię sztuki. Był inicjatorem Teatru Ogromnego, czyli koncepcji, która zakładała, że spektakl powinien być syntezą sztuk – łączyć w sobie elementy różnych dziedzin artystycznych, między innymi malarstwa i muzyki. Swoje nowatorskie pomysły wykorzystał także w Weselu. Główną przestrzenią jest bronowicka chata. Jednak zostaje ona „poszerzona” przez opis okolicznych sadów i pól, a wejście do izby Chochoła sprawia, że świat realny rozszerza się o świat fantastyczny. Nie bez znaczenia jest też muzyka – w akcie I panuje wrzawa, a głosy weselników mieszają się z muzyką, by ostatni akt wypełnił się muzyką Chochoła. Podobne znaczenie ma ruch – dramat zaczyna się od żywiołowych tańców i rozmów, przechodzi w nerwowe wymiany zdań ze zjawami, senne rozmowy i nagłe wtargnięcie Jaśka aż po usypiający taniec przypominający obraz Jacka Malczewskiego Błędne koło (1895–1897).

Bronowicka chata

Sprawdź, jak dobrze znasz Wesele

1. Jakie wady, na podstawie zachowania konkretnych postaci, można przypisać chłopom?
2. O czym z Dziennikarzem chciał rozmawiać Czepiec?
3. Dlaczego można powiedzieć, że Gospodarz okazał się niegotowy do roli wyznaczonej przez Wernyhorę?
4. Jakie symboliczne znaczenie ma czapka z pawich piór?
5. Co się stało ze złotą podkową, którą zgubił koń Wernyhory?
6. Jak Wyspiański ocenił polskie społeczeństwo w Weselu?
7. Jakie symboliczne znaczenie ma finałowa scena tańca?
8. Kto pokazał się Panu Młodemu i co symbolizował?
9. Kto zaprosił Chochoła na wesele?
10. Jakie relacje łączyły inteligencję z chłopstwem?
11. Jakie wydarzenie historyczne symbolizuje Upiór, który przyszedł do Dziada?
12. Jak Wyspiański obala mit chłopów kosynierów?

Janusz Wiśniewski Wesele, 2000.

Owocnej nauki :)

Bibliografia:Błoński Jan: Wyspiański wielokrotnie. Kraków 2007.Boy-Żeleński Tadeusz: Plotka o ,,Weselu” Wyspiańskiego. Warszawa 1922.Gromadzka Beata: Przez pryzmat didaskaliów. „Polonistyka” 2007, nr 1.Hutnikiewicz Artur: Młoda Polska. Warszawa 2002.Wyspiański Stanisław: Wesele. Oprac. J. Nowakowski. Wrocław 1973.„Wesele” we wspomnieniach i krytyce. Oprac. A. Łempicka. Kraków 1970.

Razem z Jaśkiem są drużbami na bronowickim weselu.

Nie docenia chłopów i ocenia ich z pogardą, czując się lepszy. Jest przeciwnikiem chłopomanii, chociaż flirtuje na weselu z Maryną i Rachelą. Okazuje się, że przeżywa pewien kryzys, jest typowym dekadentem i pesymistą, który marzy żeby (na wzór romantycznych poetów) zachęcać naród do walki, ale zamiast tego ulega modom literackim i własnej próżności. PIERWOWZÓR: Kazimierz Przerwa-Tetmajer (poeta młodopolski, przyrodni brat Włodzimierza)

Przybywa na wesele z córką, ale nie, by się bawić, a w interesach, które prowadzi nawet z Księdzem.

To Franciszek Ksawery Branicki, hetman wielki koronny, magnat, który stał się symbolem sprzeciwu wobec reform Sejmu Wielkiego zebranego po I rozbiorze Polski. Był jednym z inicjatorów Targowicy, o której wspominał w Panu Tadeuszu Adam Mickiewicz. Bratanie się artystów młodopolskich z chłopami odbierane było negatywnie. Sam Włodzimierz Tetmajer w jednym z listów po ślubie z Anną pisał: Wszyscy, cały Kraków odwrócił się ode mnie [...] Z rodziną mam fatalne przejścia, bo ojciec znać mnie nie chce. Jednym słowem straszne awantury. Branicki utożsamiany jest ze zdradą narodową i na wzór Dziadów cz. II towarzyszy mu Chór, a diabły szapią jego ciało jak ptaki Widmo Złego Pana. Pali go też złoto – symbol zaprzedania się. Dlaczego więc przychodzi do Pana Młodego i wyrzuca mu: Czepiłeś się chamskiej dziewki?

Portret Branickiego wykonany przez Jánosa Rombauera, 1818.

Ubogi chłop pamiętający jeszcze czasy rabacji galicyjskiej (1846).

Stańczyk był nadwornym błaznem ostatnich Jagiellonów. Znany był z ciętego dowcipu, a jednocześnie uważany za patriotę, człowieka mądrego i przenikliwego, dobrze zorientowanego w polityce kraju. Błazen pokazuje się Dziennikarzowi, który obawia się, że jego stanowisko polityczne jest zbyt zachowawcze (Usypiam duszę mą biedną / i usypiam brata mego). Uważa, że powinien mobilizować naród do działania, jednak nie czyni tego. Jednocześnie widzi, że w Polakach gaśnie zapał do działania, a o sobie mówi: Nad przepaścią stoję / i nie znam, gdzie drogi moje. Stańczyk kpi z niego i zarzuca mu marazm, pogrążanie narodu w apatii i żałobie, życie przeszłością zamiast czynnego działania. Daje mu również kaduceusz, rozkazując ironicznie: mąć nim wodę, mąć. Czy spotkanie z błaznem odmienia Dziennikarza?

DZIENNIKARZ Patrzeć na przebiegi zdarzeń — dalekie, dalekie od marzeń,tak odległe od wszystkiego,co było wielkie w kraju;że wszystko, co było, przepadło,bezpowrotnie w mroku zbladło [...]

Jan Matejko Stańczyk, 1862.

Jest Żydówką, córką karczmarza, którą fascynuje świat młodopolskiej sztuki, dlatego wchodzi w dyskusję z Poetą i to dzięki niej Chochoł zostaje zaproszony na wesele. Jest kobietą nowoczesną, otwartą, oczytaną i obytą w świecie. Nie ma kompleksów i nie boi się wejść w dyskusję z Poetą. PIERWOWZÓR: Józefa (Pepa) Singer W rzeczywistości w trakcie wesela miała zaledwie 15 lat, „nie była ani ładna, ani inteligentna i brała dość bierny udział w bronowickim życiu artystycznym”. Później natomiast zaczęła być kojarzona tylko z Rachelą, „stała się chodzącym cieniem swego literackiego sobowtóra”.

Mąż Marysi.

Gospodarz, który dwie córki wydał za inteligentów, a jedynie Marysię za chłopa, Wojtka. PIERWOWZÓR: Jacek Mikołajczyk

Widmo to w rzeczywistości Ludwik de Laveuax, młodopolski malarz, uczeń Jana Matejki. Wywodził się z francuskiego rodu osiadłego w Polsce w XVIII w. Po ukończeniu studiów w 1890 r. na stałe wyjechał do Paryża, gdzie zmarł w wyniku gruźlicy, skończywszy zaledwie dwadzieścia pięć lat. W czasie wesela przychodzi do Marysi, swojej dawnej ukochanej. Chce z nią tańczyć i prosi: Przytul mnie do twoich chust, / przytul mnie do piersi, rąk…, jednak Marysia odpędza przybysza. Czego symbolem będzie zatem Widmo?

WIDMO Łzy mnie palą, łzy mnie pieką, licho bierz grób mój;otom jest, otom twój;czy pamiętasz jeszcze dzień,jak nas gruszy cienił cień [...]

Ludwik de Laveaux Autoportret z paletą, 1892

To inteligent, który popada w alkoholizm, by uciec od tragicznej rzeczywistości. Jest dekadentem zatopionym w swoich smutkach, a jednocześnie czuje się lepszy od chłopów. Jest też symbolem przybyszewszczyzny. PIERWOWZÓR: Tadeusz Noskowski lub Stanisław Czajkowski (malarze z krakowskiej bohemy)

To inteligent, który z wyższością patrzy na chłopów. Okazuje się jednak, że przeżywa kryzys i wątpi w wartości, które wyznawał – jest dekadentem. W głębi serca jednak pragnie rozbudzić naród, być człowiekiem czynu. PIERWOWZÓR: Rudolf Starzewski (redaktor krakowskiej gazety „Czas” o konserwatywnej wymowie)

Przedstawiciel inteligencji, który żeni się z chłopką. Jest zafascynowany wiejskim krajobrazem, weselem, kolorowym ubiorem chłopów, ale w rzeczywistości nie zna chłopskich realiów ani obyczajów (typowy chłopoman), choć szczerze kocha świeżo poślubioną żonę. PIERWOWZÓR: Lucjan Rydel (krakowski poeta) Tadeusz Boy-Żeleński w Plotce o „Weselu” wspominał: „Rydel przeżywał swoją „miłość” jak temat literacki; pisywał pseudoklasyczne wiersze, w których porównywał swoją Jadwisię do Afrodyty wychodzącej z fali zboża etc. [...] Ten poeta — był to klasyczny mieszczuch, niemający poczucia wsi ani chłopa; popełniał tedy co chwilę wykroczenia przeciw etykiecie wiejskiej, które raziły Bronowickich gospodarzy”.

Jest siostrą panny młodej. Jej pierwszy narzeczony zmarł tragicznie, a teraz jest żoną bronowickiego chłopa (Wojtka), jednak z bólem wspomina dawnego ukochanego. PIERWOWZÓR: Maria Susłowa (z domu Mikołajczykówna), siostra Anny i Jadwigi. Często pozowała malarzom, a jednym z nich był Ludwik de Laveaux, jej późniejszy narzeczony, który zmarł przedwcześnie na gruźlicę. Boy-Żeleński twierdził: „Snuło się istotnie koło niej jakieś fatum śmierci”, gdyż po roku małżeństwa z Wojtkiem ten też zmarł w wyniku gruźlicy.

Wernyhora to legendarny wieszcz litewski z XVIII wieku słynący z proroctw, w których przewidział rozbiory Polski i odzyskanie niepodległości. Pojawia się w bronowickiej chacie, by dać Gospodarzowi jasne instrukcje – ma rozesłać wici i zgromadzić chłopów przed kościołem. To Gospodarz ma być przywódcą, ponieważ doskonale zna inteligencję, z której się wywodzi, ale i chłopów, z którymi żyje już dziesięć lat. Wernyhora daje mu również złoty róg jako symbol szansy na odzyskanie wolności. Wesele jest bowiem doskonałym momentem do działania – oto spotkali się przedstawiciele dwóch różnych klas społecznych. Jednak czy Gospodarz podołał zadaniu?

WERNYHORASłuchaj, panie Włodzimierzu:oto chwila osobliwa,pomówimy o Przymierzu.

Jan Matejko Wernyhora, 1884.

Jest to Zawisza Czarny (rycerz z Garbowa herbu Sulima), który walczył m.in. w bitwie pod Grunwaldem w 1410 r. i uznawany jest za wzór cnót rycerskich, symbol odwagi, męstwa i chwały. Przychodzi do Poety, typowego dekadenta, którego pierwowzorem jest Kazimierz Przerwa-Tetmajer piszący w jednym z utworów: Nie wierzę w nic, nie pragnę niczego na świecie. Tetmajer jest też autorem dramatu pt. Zawisza Czarny. Poeta marzy o roli wieszcza, jednak jego dekadencka poezja nie prowadzi narodu do działania i zwycięstwa. Z rozpaczą wręcz pyta: czymże bym ja tam być miał? W jakim celu więc przybywa do niego Rycerz?

RYCERZZbieraj się, skrzydlaty ptaku,nędzarzu, na koń, na koń,przepadnie przekleństwo, męka!

Zawisza Czarny na obrazie Jana Matejki Bitwa pod Grunwaldem, 1872–1878.

Pochodzi z chłopstwa i na weselu pełni funkcję starosty, towarzyszy mu żona. Jest rezolutny i świadomy, jak wyglądają relacje inteligencji z chłopami. Pragnie zjednoczenia i walki o wolność, dlatego próbuje przejąć dowództwo, gdy Gospodarz zawodzi. Od początku nie widzi w nim prawdziwego przywódcy. Niestety jest też skłonny do awantur i bijatyk oraz nie stroni od alkoholu, przez co przegapił nawet rozesłanie wici przez Jaśka: CZEPIECCzy ja spał, gdziem ja był!DZIADWyście, panie wójcie, pił. (akt III, scena 10) PIERWOWZÓR: Błażej Czepiec (wuj sióstr Mikołajczykówien)

W jej chacie odbywa się wesele, a ona daje się poznać z jednej strony jako zaradna i stanowcza, mająca wpływ na męża, z drugiej natomiast jako kobieta przesądna, która dba tylko o własny interes. PIERWOWZÓR: Anna Tetmajerowa (z Mikołajczyków) Tadeusz Boy-Żeleński w swoim felietonie z 1922 r. pt. Plotka o „Weselu”, w którym po latach wspominał wydarzenia z bronowickiej chaty, określił ją jako „taktowną i rozsądną towarzyszkę człowieka i artysty”.

Jest najmłodszą uczestniczką wesela. To właśnie jej jako pierwszej pokazał się Chochoł, którego próbowała przepędzić i była wobec niego nieufna. PIERWOWZÓR: Jadwiga Tetmajerowa (córka Anny i Włodzimierza)

Wyszła za mąż za inteligenta i szczerze go kocha, chociaż pochodzą z różnych grup społecznych. To prosta dziewczyna, przywiązana do ludowej tradycji. PIERWOWZÓR: Jadwiga Mikołajczykówna (siostra Jaśka, Anny i Marii)

To jemu Gospodarz nakazuje rozesłać wici i przekazuje złoty róg. Jednak lekkomyślny, niedojrzały chłopak marzy jedynie o bogactwie, co ostatecznie doprowadza do zguby nie tylko jego... PIERWOWZÓR: Jan Mikołajczyk (brat sióstr Mikołajczykówien)

Pochodzi z inteligencji i jest niechętna chłopom, a przede wszystkim wykazuje się ignorancją, nie znając ich zwyczajów i nie mając pojęcia o ich życiu i pracy. PIERWOWZÓR: Antonina Domańska (ciotka Lucjana Rydla, autorka powieści dla młodzieży, żona profesora medycyny Uniwersytetu Jagiellońskiego)

Młode dziewczęta z inteligencji bawiące się na weselu.PIERWOWZORY:Haneczka – Anna Rydlówna (siostra Lucjana) Zosia – Zofia Pareńska (późniejsza żona Tadeusza Boya-Żeleńskiego) Maryna – Maria Pareńska (siostra Zofii)

Chochoł to słomiana otulina chroniąca zimą delikatne rośliny. Na wesele zostaje zaproszony przez Parę Młodą z pomysłu Poety i Racheli. Jako pierwsza widzi chochoła Isia, którego określa mianem „śmiecia”, „słomianego nygusa”, dlatego próbuje go odpędzić. Co ważne, w wierzeniach ludowych obrażenie chochoła zsyłało na człowieka nieszczęście w postaci psot, które miała płatać kukła. To on przyprowadza do bronowickiej chaty pozostałe zjawy, a na końcu rozkazuje Jaśkowi wyjąć zebranym pod chatom chłopom kosy z rąk i ukryć je w kącie. Jednocześnie zaprasza wszystkich do usypiającego transu.

CHOCHOŁ Miałeś, chłopie, złoty róg, miałeś, chłopie, czapkę z piór:czapkę ze łba wicher zmiótł [...] Ostał ci sie ino sznur.

Stanisław Wyspiański Chochoły, 1899.

Ma chłopskie pochodzenie, dlatego niektórzy inteligenci nie szanują go, jednak wchodzą z nimi w interesy.

To wesoła, bardzo energiczna chłopka, która chętna jest zarówno do zabawy, jak i rozmów z inteligentami, a nawet chce się podjąć zeswatania syna Radczyni z wybraną wiejską panną. PIERWOWZÓR: Anna Klima (jedna z gospodyń obecnych na weselu)

Jakub Szela był przywódcą chłopskich krwawych wystąpień w czasie tzw. rabacji galicyjskiej w 1846 r. Do buntu chłopów przyczyniły się władze austriackie, które dzięki niemu mogły powstrzymać przygotowanie szlachty do powstania. Według obliczeń historyków w czasie rabacji zginęło ok. 800-1000 osób, a ok. 450 dworków szlacheckich spalono. Upiór nie bez powodu przychodzi do Dziada – najstarszego uczestnika wesela, który doskonale pamięta wydarzenia z 1846 r., a może nawet sam brał w nich udział, gdyż Szela nazywa go „przyjacielem”. Nie bez znaczenia jest też jego wygląd – ręce, twarz i szata skąpane są we krwi, a na czole widnieje ślad. Co zatem symbolizuje Upiór?

UPIÓRPrzyszedłem tu do Wesela,bo byłem ich ojcom kat,a dzisiaj ja jestem swat!! [...]

Portret Szeli z lat 1846–1848.

Inteligent, który w przeszłości ożenił się z chłopką (siostrą Panny Młodej), dlatego zna dobrze obie grupy społeczne – chłopstwo i inteligencję. To w jego chacie odbywa się wesele, a Wernyhora powierza mu ważne zadanie, którego wykonanie mężczyzna bezmyślnie przekazuje Jaśkowi. Jest patriotą, ale okazuje się człowiekiem niegotowym do pełnienia roli przywódcy. Kocha żonę i jest jej też uległy. Szanuje również chłopów, ale nie zapomniał rabacji galicyjskiej. PIERWOWZÓR: Włodzimierz Tetmajer (malarz i pisarz zaangażowany politycznie). Jako pierwszy z młodopolskich artystów w 1890 r. ożenił się z chłopką, Anną Mikołajczykówną, co wywołało skandal rodzinny i towarzyski. Podobno osiemdziesięcioletni ojciec Tetmajera „nie mógł mu nigdy przebaczyć tego kroku, dokonanego bez jego wiedzy; synowej nigdy nie chciał widzieć na oczy”.