Historical Presentation

Socrealizm

Co to jest socrealizm?

Socrealizm to nurt artystyczny i ideologiczny, który narodził się w ZSRR po II wojnie światowej i rozprzestrzenił się również w innych krajach wschodnich. Nazwa "socrealizm" jest skrótem od słów "socjalistyczny realizm" i odnosi się do oficjalnej polityki kulturalnej, której celem było promowanie pozytywnego wizerunku społeczeństwa socjalistycznego.W socrealizmie sztuka miała służyć ideologii komunistycznej oraz propagować wartości uznane za zgodne z ideologią komunistyczną. Styl ten często cechował się idealizacją postaci ludzkich, ukazywaniem pozytywnych aspektów życia codziennego.

Geneza

Po rewolucji październikowej w roku 1917 w Rosji młodzi artyści awangardy spodziewali się, że nowa władza programowo odcinająca się od burżuazji zapewni im dobre warunki rozwoju. Ważną rolę w awangardzie artystycznej odegrał wtedy w Witebsku Kazimierz Malewicz. Wkrótce rosyjscy awangardziści: malarze, architekci, kompozytorzy zasłynęli na Zachodzie Europy. W Rosji zaczęli sprawiać kłopot słabo wykształconym funkcjonariuszom partyjnym, którzy oczekiwali od artystów twórczości tradycyjnej, popularnej, niewymagającej od odbiorcy wysiłku intelektualnego. W wyniku narastającego konfliktu wielu artystów wyjechało na Zachód. Pozostali tworzyli nadal liczne ugrupowania artystyczne.

Historia socrealizmu

Założenia socrealizmu obejmowały realistyczną formę i treść zgodną z ideologią marksizmu-leninizmu. Teoretykami socrealizmu byli Anatolij Łunaczarski i Aleksander Woronski, a program ten został rozszerzony na wszystkie dziedziny sztuki na wniosek Andrieja Żdanowa. Pomimo prób stworzenia jednolitej teorii, program socrealizmu był wewnętrznie sprzeczny i niekonsekwentny.

Socrealizm to nurt artystyczny i ideologiczny, który pojawił się w ZSRR po II wojnie światowej. Pionierem tego kierunku był Maksim Gorki, a termin "realizm socjalistyczny" po raz pierwszy użyto w 1932 roku w kontekście zmuszania grup literackich do porzucenia niekonwencjonalnej twórczości. Socrealizm został oficjalnie ogłoszony w 1934 roku na Zjeździe Pisarzy Radzieckich w Moskwie.

W sztuce socrealistycznej zwalczano inne nurty, zwłaszcza awangardowe i eksperymentalne, uznając je za wynaturzenia. Artyści niepodporządkowujący się socrealizmowi byli narażeni na represje. W Polsce socrealizm został wprowadzony w 1949 roku, jednak w latach 50. artyści zaczęli się wyłamywać, a pomimo sugestii władz, nie był on dominującą ideą w sztuce.

Socrealizm skupiał się na tematach związanych z walką klasową, sojuszem robotniczo-chłopskim, historią ruchu robotniczego i prostymi robotnikami przy pracy. W odróżnieniu od naturalizmu, socrealizm promował typowość, ale rozumianą w specyficzny sposób.

Termin "social realism" używany na Zachodzie w latach 40. i 50. oznaczał sztukę realistyczną o wydźwięku walki społecznej, charakteryzującą się większą różnorodnością i wolnością.

Dzieła socrealistyczne nadal powstają w niektórych krajach, takich jak Białoruś, Kuba, Wietnam, Chiny i Korei Północnej, a kolekcja tego nurtu znajduje się w Galerii Sztuki Socrealizmu w Kozłówce.

Literatura

Formuła realizmu socjalistycznego opierała się na XIX-wiecznych wzorach prozy realistycznej i poezji społecznej. Charakterystyczne dla tego nurtu były typowość opisywanych sytuacji, ideologiczna motywacja rozwoju akcji oraz romantyka rewolucyjna. Dzieła spełniały postulaty narracyjne, z wyraźnie zarysowaną granicą między postaciami pozytywnymi a negatywnymi. Maksim Gorki, autor "Matki", uznawany jest za prekursora prozy socrealistycznej.

W Polsce socrealizm w literaturze został oficjalnie ustanowiony w 1949 roku na zjeździe ZZLP w Szczecinie. Ważne utwory tego okresu to m.in. "Nr 16 produkuje" Jana Wilczka, "Węgiel" Aleksandra Ścibora-Rylskiego, "Obywatele" Kazimierza Brandysa, "Przy budowie" i "Władza" Tadeusza Konwickiego, a w poezji "Poemat o Dzierżyńskim" i "Kantata o Bierucie" Leopolda Lewina oraz "Słowo o Stalinie" Władysława Broniewskiego.

Poddanie się dyktatowi socrealizmu w Polsce było złożone z powodu poglądów komunistycznych wielu ludzi, a państwo miało monopol na publikację, grożący uwięzieniem. Pisarze byli zmuszeni wybierać między zgodą z ideologią a porzuceniem pisarstwa i poszukiwaniem innej pracy.

Wśród pisarzy można było wyróżnić dwie grupy: socjalistów i udających socjalistów. Dominacja socjalistów w Ministerstwie Kultury i Związku Literatów Polskich prowadziła do terroru i prześladowań wobec niezależnych twórców. Niektórzy pisarze akceptowali "pańszczyznę" socrealizmu, aby uniknąć represji.

Sztuka i rzeźba

Realizm socjalistyczny w sztuce charakteryzował się ograniczoną tematyką, skupiając się głównie na portretach przywódców, scenach pracy i życia ludu, oraz scenach batalistycznych. Istotną cechą formy była dbałość o realistyczne odwzorowanie rzeczywistości, zgodne z przekonaniami masowego widza.

Mimo formalnych nawiązań do klasycyzmu i tematycznych inspiracji ludowością, głównym celem socrealistycznej sztuki było pełnienie funkcji apologetyczno-propagandowej, zgodnie z oczekiwaniami państwa jako zleceniodawcy. Pomimo tego, wiele dzieł socrealizmu utrzymuje wysoką wartość artystyczną, a w późniejszym okresie tego nurtu pojawiły się próby wprowadzenia cech postimpresjonizmu, kubizmu czy kapizmu.

W sztuce radzieckiej głównymi reprezentantami socrealizmu byli m.in. Isaak Brodski, Aleksander Gierasimow i Boris Joganson, tworzący dzieła takie jak "Lenin w Smolnym", "Stalin i Woroszyłow na Kremlu" czy "Przesłuchanie komunisty". W rzeźbie ważnym dziełem socrealizmu było dzieło Wiery Muchiny pt. "Robotnik i kołchoźnica".

W Polsce, symbolicznym obrazem socrealizmu jest "Podaj cegłę" autorstwa Aleksandra Kobzdeja. W rzeźbie dominowały różne formy, takie jak rzeźba architektoniczna (np. Pałac Kultury i Nauki w Warszawie), pomnikowa (np. pomnik Włodzimierza Lenina w Nowej Hucie autorstwa Mariana Koniecznego) oraz popiersia, głównie wykonane z gipsu, przedstawiające działaczy komunistycznych. Kolekcja dzieł realizmu socjalistycznego znajduje się w pałacu Zamoyskich w Kozłówce koło Lubartowa.

W latach trzydziestych filmowcy radzieckiej szkoły montażu, tacy jak Wsiewołod Pudowkin, Siergiej Eisenstein czy Ołeksandr Dowżenko, zostali zmuszeni do porzucenia eksperymentalnej stylistyki, określanej przez WKP(b) jako "formalizm". Etykietę formalizmu przypinano filmom, które mogły być niezrozumiałe dla szerszej publiczności, takie jak eksperymenty z montażem intelektualnym Eisensteina czy filmy dokumentalne Dzigi Wiertowa, np. "Człowiek z kamerą" czy "Symfonia Donbasu".

Pewne elementy socrealistyczne w radzieckim kinie można było zauważyć już przed rokiem 1934, jednak pierwszym filmem, który stanowił modelowy przykład nowej stylistyki, był "Czapajew" w reżyserii Siergieja i Gieorgija Wasiliewów. W ramach socrealizmu starano się skupiać na perypetiach indywidualnych bohaterów, w przeciwieństwie do filmów szkoły montażu, gdzie podkreślano starcia mas ludzkich, posługując się marksistowską dialektyką.

W Polsce pierwszym filmem spełniającym postulaty socrealizmu był "Jasne łany" w reżyserii Eugeniusza Cękalskiego z roku 1947. W polskim kinie można także wymienić filmy zgodne z założeniami socrealizmu, ale jednocześnie posiadające elementy artyzmu, takie jak "Celuloza" Jerzego Kawalerowicza, "Pokolenie" Andrzeja Wajdy oraz "Piątka z ulicy Barskiej" Aleksandra Forda.

Niemniej jednak, ideologiczna schematyczność wizji świata doprowadziła do upadku tego nurtu. Symbolem nieudanej socrealistycznej "radosnej twórczości" stał się film "Uczta Baltazara" w reżyserii Jerzego Zarzyckiego i Jerzego Passendorfera z 1954 roku.

Dziękuję za uwagę

Do you have an idea?

With Genially templates you can include visual resources to leave your audience speechless. Also highlight a specific phrase or data that will be engraved in the memory of your audience and even embed surprising external content: videos, photos, audios... Whatever you want! Need more reasons to create dynamic content? Well: 90% of the information we assimilate comes through our sight and, furthermore, we retain 42% more information when thecontent moves.

Do you have an idea?

With Genially templates you can include visual resources to leave your audience speechless. Also highlight a specific phrase or data that will be engraved in the memory of your audience and even embed surprising external content: videos, photos, audios... Whatever you want! Need more reasons to create dynamic content? Well: 90% of the information we assimilate comes through our sight and, furthermore, we retain 42% more information when thecontent moves.

Do you have an idea?

With Genially templates you can include visual resources to leave your audience speechless. Also highlight a specific phrase or data that will be engraved in the memory of your audience and even embed surprising external content: videos, photos, audios... Whatever you want! Need more reasons to create dynamic content? Well: 90% of the information we assimilate comes through our sight and, furthermore, we retain 42% more information when thecontent moves.