Zonal Topraklar

Zonal Topraklar

Aleyna Asker

Laterit

Dönenceler arasında sıklıkla görülen ve humus yönünden oldukça fakir olduğu bilinen laterit toprak özellikleri şu şekilde sıralanabilir: Dönenceler arasında, sıcak ve nemli bir iklimin olduğu sahalarda görülür. Bitki örtüsü bakımında oldukça gür ancak humus açısından ise fakir topraklardır. Tarımsal verimi düşük olduğu için üzerinde yapılacak olan zirai faaliyetler gübrelemeye muhtaçtır. Aşırı yıkanmadan ötürü mineral açısından oldukça fakir olan laterit toprağın rengi kızıldır. Demir ve alüminyum oksitleri açısından oldukça zengin olan bu toprak, bu özelliği sebebiyle ağaç köklerinin derine ulaşmasını engelleyebilmektedir. Laterit topraklar üzerinde yer alan ormanlar ya da bitki örtüsünün tahrip olması, bu toprakların çölleşmesine neden olabilmektedir. Erozyon açısından oldukça hassas bir toprak çeşidi olan laterit toprakların ağaçlandırılması oldukça önemlidir. Laterit topraklar suyu hapsetmeleri sebebi ile su kaynakları açısından zengin olabilmektedir. Yağmur ormanlarında yer alan laterit toprakların kalınlığı, sıcaklık ve yağışın fazla olması sebebiyle birkaç metreyi bulabilmektedir. Bünyesinde özellikle demir ve alüminyum gibi mineralleri barındırması sebebiyle bu topraklar madencilik açısından da önemli olabilmektedir. Ancak bu bölgede yapılacak maden aramalarında, ortaya çıkacak erozyon ve çevre kirliliği riskleri de unutulmamalıdır. Bu Toprak türü yağmur ormanlarında görülmektedir.Türkiyede ise Doğu Karadeniz Kıyısında görülür.

Podzol

Mineral bakımından oldukça fakir ve kül renginde olan podzol toprak özellikleri şu şekilde sıralanabilir: Podzol toprak; zonal topraklar adı verilen ve iklim ile bitki örtüsü özelliklerine göre oluşmuş olan topraklar arasında yer almaktadır. Kuzey yarımkürede görülen Tundra iklim kuşağının hemen güneyinde sıklıkla rastlanan bir toprak çeşididir. Soğuk ve nemli bir iklime sahip coğrafyalarda yer alan bu topraklar, yağışlar nedeniyle aşırı yıkandığından mineraller açısından oldukça fakiridir. Ağırlıklı olarak soğuk ve nemli iklime karşı dayanıklı olan iğne yapraklı ormanlara ev sahipliği yaparlar. Aşırı yağışla sürüklenen mineraller sebebiyle tarımsal verim açısından oldukça yetersiz olan podzol topraklar; ekilecek ürünün iklime uygun olması ve gübreleme yöntemiyle tarıma elverişli hale getirilirler. Soğuk iklimde bulunan bir toprak olması sebebiyle, podzol toprakların olduğu coğrafyalarda bitki artıkları toprak yüzeyinde birikirler. Oksit açısında zengin olan maddeler, podzol topraklar üzerinde çimentoya benzer sert bir katman meydana getirebilirler. Podzol topraklar tarıma elverişli hale getirilse dahi kireç ihtiyacı duyan bazı tahılların yetişmesine asla uygun değillerdir.

Soğuk ve nemli iklimin hüküm sürdüğü bölgelerde bulunan, tarımsal faaliyet açısında verimsiz olan ve iğne yapraklı ormanlardan meydana gelen podzol topraklar, Türkiye’de Doğu ve Batı Karadeniz Bölgesi’nin yüksek dağlık arazilerinde, Bursa’da yer alan Uludağ’ın yüksek kesimlerinde görülmektedir. Özellikle Doğu Karadeniz Bölgesi’nde yer alan dağların kuzeye bakan yamaçlarında, podzol topraklar üzerinde yetişmiş ladin ormanları görülmektedir

Terra Rosa

Yıkanmış toprak çeşitlerinden bir tanesi olan ve bu özelliğinde dolayı orta derecede verimli olarak tanımlanan Terra Rossa toprak özellikleri şu şekilde listelenebilir: Terra Rossa toprakları; içinde bulunduğu iklim ve bitki örtüsüne uygun olarak oluşması sebebiyle zonal topraklar ailesi içinde yer almaktadır. Akdeniz ikliminin hâkim olduğu coğrafyalarda görülmesi sebebiyle Kırmızı Renkli Akdeniz Toprağı olarak da bilinmektedir. Bu toprağın renginin kırmızı olması, bileşiğinde fazla miktarda bulunan demir oksitten kaynaklanmaktadır. Yağışlarla yeterince yıkanmış olan bu toprak türü, tarımsal açıdan orta derecede verimli olarak görülmektedir. Eğimli ve engebeli araziler ile suyu tutan kireçtaşlarının zayıf bölgelerinde sıklıkla görülmektedir. Terra Rossa topraklarında hava ile suyun dolaşımı üst düzeydedir.

Kırmızı Renkli Akdeniz Toprağı olarak da bilinen bu toprak türü Türkiye’de; Güney Marmara Bölgesi, Ege Bölgesi ve Akdeniz Bölgesi’nde görülmektedir. Özellikle zeytin, üzümcülük ve narenciye tarımı açısından oldukça verimli olan Terra Rossa toprakları, tıpkı dünyada olduğu gibi Türkiye’de de önemli bir ekonomik katkı sunmaktadır. Dünyada ise İtalya Fransa vb. ülkelerde görülmektedir.

Kahverengi Orman Toprakları

Orman örtüsü altında, bol organik madde içeriği bulunan, bu nedenle koyu renkli olan topraklardır. Karadeniz Bölgesi’nin büyük bölümünde, İç Anadolu’nun 1200 m’den yüksek orman sahalarında, İçbatı Anadolu’da, Güneydoğu Toroslar’da, Trakya’da ve Yıldız Dağları’nda yaygın olarak görülür. Yağış miktarına bağlı olarak değişen kireç içeriği nedeniyle kireçli ve kireçsiz olarak ikiye ayrılır. Kireçsiz orman toprakları, en çok Kuzey Anadolu ve Yıldız Dağları’nda bulunur. Kayın, sarıçam, ladin gibi iğne yapraklılar altında oluşan toprak türünün podsolik olarak adlandırılan biçimi de ülkemizde Bolu Aladağlar ve Uludağ’da bulunur. Kireçli orman toprakları ise Kuzey Anadolu dağlarının güneye bakan yamaçları ile iç bölgelerde, meşe ormanlarının altında yaygındır. İçindeki organik madde miktarı yeterli olmadığı için rengi çok koyu olmayıp, genellikle kahve renklidir. Humus bakımından oldukça zengin bir toprak türüdür.

Tundra

Tundra iklimin hâkim olduğu Kuzey yarımkürenin kutuplara yakın kısımlarında gözlemlenen tundra toprak özellikleri şu şekilde sıralanabilir: Tundra topraklar; zonal toprak adı verilen, bitki örtüsü ve iklim koşullarına uygun olarak oluşan topraklar ailesinin bir üyesidirler. Kuzey yarımkürede, 70 derece enlemi çevresinde sıklıkla gözlemlenirler. Yılın yaklaşık 10 ayı donmuş bir halde bulunan tundra topraklar, geride kalan 2 ayı ise bataklık olarak geçirirler. Buzların eridiği bu 2 aylık süre zarfında toprak yüzeyinde liken adı verilen yosunlar görülür. Az miktarda organik madde içermesi, bitki örtüsü açısından fakir olması ve yılın büyük bölümünü donuk olarak geçirmesi sebebiyle tarımsal faaliyete elverişli değildir. Buzulların çözülmesi yaz aylarında gerçekleştiği için tundra topraklar oldukça sığ bir yapıya sahiptir. Humus bakımında oldukça fakir bir toprak çeşididir. Buzlarla kaplı olması sebebiyle tundra topraklar suya doymuş bir şekilde bulunurlar. Türkiyede bu toprak türü görülmemektedir.

Çernezyom

Çernezyum toprakları, orta kuşak diye tabir edilen yağışın bol olduğu yerlerde ve uzun boya sahip çayırların altında meydana gelen bir toprak çeşidi olarak karşımıza çıkmaktadır. Renk olarak koyu bir renge sahiptir. Bundan kaynaklı kara topraklar olarak da tabir edilmektedir. Bünyesinde organik madde miktarı oldukça fazladır. Bu sebepten dolayı özellikle tarımsal faaliyetler için çok uygun bir toprak çeşididir. Çernezyom toprak türüyle alakalı merak edilen pek çok farklı konu vardır. Bunlardan biri çernezyom toprak nerede olur konusudur. Bu toprak türü yarı neme sahip olan bölgelerde daha sık görülmektedir. Ayrıca bu toprak tipinin kendine has belli başlı birtakım özellikleri de bulunmaktadır. Çernezyom toprak özellikleri genel olarak şu şekildedir: Yağış oranının fazla olduğu bölgelerde görülür. Karasal iklim şartlarına uygum sağlar. Toprak üzerinde sıcaklık derecesinin azalmasından kaynaklı bazı kalıntılar meydana gelir. Bu kalıntılar toprağın koyu renk görünmesine neden olur. Bu yüzden kara toprak olarak da anılır. Tarımsal işler için çok uygun bir toprak çeşididir. Humuslu bir toprak yapısına sahiptir. Türkiyede Doğu Anadolu özellikle Erzurum- Kars bölgelerinde görülmektedir.

Çöl

Çöl iklimin hakim olduğu bölgelerde oluşan topraklardır. Bitki örtüsü cılız otlar ve kaktüslerdir. Bitki örtüsü yok denecek kadar az olduğu için humus oluşumu görülmez. Çok az yıkandıkları için kireç ve tuz birikimi fazladır. Buna bağlı olarak tarıma elverişsizdir. Dönenceler çevresinde ve yağışın çok az olduğu karaların iç kesimlerinde bu topraklara rastlanır. Türkiye’de bu topraklara rastlanmaz fakat tuz gölü çevresinde çölleşmiş topraklar vardır. Dünyada ise Kuzey Afrika, Güney Amerika vb. çevresinde görülür Ekvatora yakın olan coğrafyalarda görülmektedir.

Zonal topraklar son

Aleyna Asker