GEO 3. gaia. BATX 2.

3. GAIA. Espainiako biztanleria

EMPEZAR

1. Iturri demografikoak

Biztanleriaren geografiak biztanleriaren eta geografiaren arteko harremanak ikertzen ditu

Zientzien artean ... DEMOGRAFIA oinarri nagusi bezala

Biztanleria KUANTITATIBOKI aztertu datu-estatistikoak eskainiz

ZENTSUA

ERREGISTRO ZIBILAK

Herrialde jakin batek une jakin batean dituen datu demografiko, ekonomiko, sozial eta kulturalen erregistroa

UDAL-ERROLDA

Jaiotzak, ezkontzak eta heriotzak. Espainiako Instititu Nazionalak aztertu

Udalerri bateko bizilagunen erregistroa. Honetan ere zentsuaren datu berdinak biltzen dira, baina gutxiago.

/ 1

10x

/ 1

BIZTANLERIAREN BANAKETA

Biztanleria

1.1. Banaketaren ezaugarriak

1.1.1. Munduko biztanleriaren dentsitatea

Biztanleria-dentsitatea: azalera jakin batean dagoen biztanleen kopurua da. Formula hurrengoa da ...

Biztanleria

________

1-25: oso txikia 25-50: txikia 50-100: ertaina 100 baino handiagoa: handia

Biztanle-dentsitatea =

Lurraldearen azalera km²

Zenbatekoa da Espainiako biztanle-dentsitatea? Eta Italiarena? Txinarena? AEBrena? Islandiarena?

BIZTANLERIAREN BANAKETA

Biztanleria

1.1. Banaketaren ezaugarriak

1.1.1. Munduko biztanleriaren dentsitatea

Biztanleria-dentsitatea: azalera jakin batean dagoen biztanleen kopurua da. Formula hurrengoa da ...

Biztanleria

________

1-25: oso txikia 25-50: txikia 50-100: ertaina 100 baino handiagoa: handia

Biztanle-dentsitatea =

Lurraldearen azalera km²

Zenbatekoa da Espainiako biztanle-dentsitatea? Eta Italiarena? Txinarena? AEBrena? Islandiarena?

Testua. Munduko biztanleriak 2080an joko du goia (López-Gazpio, 2023)

1.2.

Bilakaera eta hura azaltzen duten faktoreak

Egin ezazu 284-285 orrietako eskema bat.

2. Biztanleriaren mugimendu naturala

Demografia Biztanleria eta haren ezaugarri eta aldaketak aztertzen dituen zientzia da.

Arrazoiak?

Heriotza-tasa

Jaiotza-tasa

Toki eta denbora-tarte zehatz batean zenbat pertsona hil diren. Normalean, urtebetean izandako heriotza-kopurua hartzen da kontuan.

Berezko hazkundea

Ugalkortasun-tasa

Jaiotza-tasa da toki eta denbora-tarte zehatz batean zenbat pertsona jaio diren. Milakotan ematen da.

Leku batean denbora-tarte zehatz batean izandako jaiotza-kopuruaren eta heriotza-kopuruaren arteko aldea

Ugalkortasun-tasak adin ugalkorrean (15-49 urte) dauden emakume-kopurua eta jaiotako haur-kopurua erlazionatzen ditu. Milakotan ematen da.

JT =

Jaiotza kopurua x 1000

Biztanle kopurua

Bizirik jaiotako haur kopurua

UT =

Herr. garatuetan negatiboa

15-49 urteko emakumeak x 1000

baina .... ZERGATIK?

BH = Jaiotza kopurua - Heriotza kopurua

HT =

Heriotza kop. x 1000

BIZI-ITXAROPENA

Herr. azpigaratuetan positiboa

HK = negatiboa

JK = positiboa

FAKTORE DESBERDINAK

Biztanle kopurua

3.1. Erregimen demografikoak

9. JARDUERA

Espainiako biztanleriak hiru erregimen demografiko izan ditu, non jaiotza-tasak, heriotza-tasak eta berezko hazkundeak ezaugarri amankomunak dituzte (patroi berdinak jarraitu).

Erregimen demografiko modernoa

Zaharra

Trantsizio demografikoa

3.1.1. Erregimen demografiko zaharra: XX. mendearen hasiera arte

Ezaugarri nagusiak: jaiotza-tasa eta heriotza-tasa

Berezko hazkunde txikia

a) Jaiotza tasa- Nekazal ekonomiaren nagusitasuna: landa bizitza nagusi* Seme-alabak mantentzea oso merke atera: txikitatik lan egiten hasi (hortaz, bizitza aurrera eramateko aukera); ez zegoen istripu, ez gaixotasun ezta erretiro asegururik. - Jaiotza-tasa kontrolatzeko sistema eraginkorrik ez* Krisialdi ekonomikoek emakumearen ugalkortasun aldia laburtu eta atzeratzea ----> buru bat gehiago elikatzeak gastu handia suposatu

3.1.1. Erregimen demografiko zaharra: XX. mendearen hasiera arte

Ezaugarri nagusiak: jaiotza-tasa eta heriotza-tasa

Berezko hazkunde txikia

b) Heriotza-tasa : altua bizi-maila apala eta eta medikuntza eta osasun-baldintzak ezegokiak zirelako- Elikadura-dieta oso eskasa: nekazal-teknika zaharkituak eta nekazal-lurren banaketa desegokia (eremu latifundista, jabe-handien eskuetan)* Produktibitate eskasa eragin * Elikadura desoreka: mantenugai eskasekoak- Higiene faltak gaixotasun infekziosoen zabalpena bultzatu* Airetik tuberkulosia, bronkitisa, gripea, neumonia, * Uretatik eta elikagaietatik.

3.1.1. Erregimen demografiko zaharra: XX. mendearen hasiera arte

Ezaugarri nagusiak: jaiotza-tasa eta heriotza-tasa

Berezko hazkunde txikia

b) Heriotza-tasa : heriotza katastrofikoko tarteak izurrite, gerra eta uzta txarrengatik* Haurren heriotza-tasa oso handia: medikuntzako teknika modernoak ez izateagatik bereziki eraginda.- Erditzeko konplikazioak, desnutrizio eta infekzioengatik

Amen heriotza-tasa altua ere

3.1.2. Trantsizio demografikoa: 1900-1975

Ezaugarri nagusiak: jaiotza-tasak pixakanaka

Gutxiago iraun, baina biziagoa

a) Jaiotza-tasa : Gorabeheratsua izan zen, beherakada eta suspertze aldiak- 1900-1920an jaiotzak kontrolatzeko sistemari ekin - Gerrarteko garaian zabaldutako krisi ekonomikoak eraginak izan - 20ko urte zoriontsuek ekonomiaren egoera hobetu

Dawes Plana (1924)

BAINA...

- 1930-1956 arteko egoera* 1929ko krisi ekonomikoa (Black Friday, etab.)* Bigarren Errepublikako ezegonkortasun politiko eta ekonomikoa* Gerra Zibila (1936-1939)

Frankismoaren hasiera: milaka erbesteratu eta politika-ekonomiko autarkikoa. Isolamendua

3.1.2. Trantsizio demografikoa: 1900-1975

Ezaugarri nagusiak: jaiotza-tasak pixakanaka

Gutxiago iraun, baina biziagoa

* 1940. hamarkadaren amaieratik aurrera Francok jaiotza-tasa igotzearen aldeko politikak+ Antisorgailuak debekatu eta sariak eman familia handiei - 1956-1965 artean jaiotza-tasa bizkortu "Baby boom" delako fenomenoaren bidez* Nazioarteko isolamendua amaitu eta Autarkia alde batera utzi+ Garapen ekonomikoa- 1965-1975 jaiotza-tasak , bizimodu hiritar eta industriaduna gailendu* Seme-alaben balio ekonomikoa murriztu, oinarrizko eskubideak agertzen hasi:+ Umeen eskubideak pixkanaka agertu, baita lan eta zahartzaro-aseguruak

3.1.2. Trantsizio demografikoa: 1900-1975

Ezaugarri nagusiak: jaiotza-tasak pixakanaka

Gutxiago iraun, baina biziagoa

a) Heriotza-tasa : Trantsizio demografikoaren hasieran heriotza-tasa katastrofikoa- 1818 Gripea Higiene hobekuntza eta medikuntza-tekniken aurrerapena - Gerra Zibila

HOBEKUNTZAK

- Ordura arte kaltegarriak ziren ohiturak alde batera utzi* 1960rako Gerra Osteko desnutrizioa gainditu* Kultura eta hezkuntza bultzatu- Medikuntza aurrerapenak: txerto eta antibiotikoen hedapena- Kliniken zabalpena (erditzeak hobetu) eta Osasun Publikoa zabaldu- Hornikuntza hobetu: ura, estolderia, zaborra.

3.1.3. Gaur egungo erregimen demografikoa: 1975etik aurrera

Ezaugarri nagusiak: jaiotza eta heriotza-tasa

Gutxiago iraun, baina biziagoa

a) Jaiotza-tasa 1975az geroztik gehaigo murrizten joan - 1975 (2'1 seme-alaba emakumeko) eta 1998 (1,15 seme-alaba emakumeko) artean, jaiotzetan beherakada izugarria 2 arrazoirengatik: 1* Egoera ekonomikoa: - 1975eko Petrolioaren krisiak ekonomia osoa zartatu+ 1980an enplegu-ezegonkortasuna + Bizitzaren garestitzea- Emantzipazioa lortzeko denbora gehiago behar izan (indep.)

3.1.3. Gaur egungo erregimen demografikoa: 1975etik aurrera

Ezaugarri nagusiak: jaiotza eta heriotza-tasa

Gutxiago iraun, baina biziagoa

a) Jaiotza-tasa 1975az geroztik gehaigo murrizten joan 1+ 1975 (2'1 seme-alaba emakumeko) eta 1998 (1,15 seme-alaba emakumeko) artean, jaiotzetan beherakada izugarria 2 arrazoirengatik: - Gizarte-pentsaera eta balio sozialen aldaketa jaiotza-tasaren arrazoia+ Erlijioaren eragina- Antisorgailuen hedapena. - Dibortzioa eta abortua legeztatu+ Lan egiteak eta lan-egonkor bat lortu arte amatasuna atzeratzeak are gehiago zaildu egoera- Haurtzaindegi garestiak- Portaera sexistak

3.1.3. Gaur egungo erregimen demografikoa: 1975etik aurrera

Ezaugarri nagusiak: jaiotza eta heriotza-tasa

Gutxiago iraun, baina biziagoa

2* Gizarte-pentsaera eta balio sozialen aldaketa jaiotza-tasaren arrazoia:- Seme-alabek gastu ugari dakartzate (nahiago aisialdirako aprobetxatu)- Ezkontzan oinarritzen EZ diren familia-ereduak (bakarkako amatasuna) 2) 1998az geroztik, jaiotza-tasan gorabehera txikiak egon - 1998 eta 2008 artean jaiotza-tasa suspertu* Egoera ekonomiko onaren, baby boom-eko belaunaldien eta atzerriko immigrazioari esker. - Baina .... 2008ko krisi ekonomikoak goraldia zapuztu: langabezia , soldatak

3.1.3. Gaur egungo erregimen demografikoa: 1975etik aurrera

Ezaugarri nagusiak: jaiotza eta heriotza-tasa

Gutxiago iraun, baina biziagoa

b) Heriotza-tasa orokorrean baxua, baina 1982tik pixakana igotzen- Gorabeherak agertu:* Bizi-itxaropena igotzeak heriotza kopurua <atzeratu> * Baina etorkizuneko momentu batean igo - Heriotzen arrazoiak: gaixotasun infekziosoak asko murriztu, baina beste arrazoi batzuk nagusitu: gaixotasun kardiobaskularrak ( ), minbizia eta errepide-istripuak* Zahartzearekin lotutako gaixotasunak: Alzheimer, zahartze dementzia edo gizarte-ohitura desegokiei lotuta daudenak (alkoholismoa, gehiegizko tabako kontsumoa eta drogen mendekotasuna

Orain ez bada, beste momentu batean iritsi

3.1.3. Gaur egungo erregimen demografikoa: 1975etik aurrera

Ezaugarri nagusiak: jaiotza eta heriotza-tasa

Gutxiago iraun, baina biziagoa

b) Heriotza-tasa orokorrean baxua, baina 1982tik pixakana igotzen- Gorabeherak agertu:* Bizi-itxaropena igotzeak heriotza kopurua <atzeratu> * Baina etorkizuneko momentu batean igo - Heriotzen arrazoiak: gaixotasun infekziosoak asko murriztu, baina beste arrazoi batzuk nagusitu: gaixotasun kardiobaskularrak ( ), minbizia eta errepide-istripuak* Haurren heriotza-tasa oso baxua da (aurrerapen medikoak) eta jaioberrietan kopuru handienak eman- Erditzeetako konplikazioak

Orain ez bada, beste momentu batean iritsi

3.1.3. Gaur egungo erregimen demografikoa: 1975etik aurrera

Ezaugarri nagusiak: jaiotza eta heriotza-tasa

Gutxiago iraun, baina biziagoa

c) Bizi-itxaropena handitu, baina oraindik ere desberdintasunak alor desberdinetan* Sexua: emakumeena handiagoa, baina pixkanaka tartea murrizten joan- Gizonak kontzienteagoak eta lan-eskubide handiagoak bereganatu* Adin-taldeak: bizi-itxaropen handiagoa lortu duen adin-taldea 70-80 urteetakoak * Estatus-soziala: kualifikazio ( ) handiagoa behar dutenek bizi-itxaropen altuagoa- Gizarte-klase dirudunak - Ahaleginaren kulturaren pentsamoldea auzitan jarri

4.3. Atzerriko immigrazioa

4.3.1. Etapak

Bi etapa bereizi behar:a) 1995-2007* Hazkunde handiko etapa- Arrazoiak: liburua x bideoab) 2008az geroztik*Hazkundea gelditu eta immigrazio-tasa jaitsi- Arrazoiak: liburua x bideoa

Immigrazio-tasak hazkunde izugarria eduki izan du azken 30 urteetan. -1995ean: +500.000- 2015ean: 4,7 milioi

11. JARDUERA. Espainiako piramide poblazioaren iruzkina

Excel

Sexua

Adina

• Haurtzaroa: gizonezkoen jaiotza-kopurua emakumezkoena baino handiagoa - 105 mutil, 100 neskako

• Heldutasuna: antzeko kopurua da, baina txikitzen joan da, gizon gehiago hiltzen direlako (goiz) eta emigratzen dutenen gehiengoa direlako.

• Zahartzaroa: emakumezkoen kopurua gizonezkoena baino handiagoa da, emakumezkoek bizi-itxaropen handiagoa dutelako - 96,5 gizon 100 emakumeko

• Motak:
• Biztanleria gaztea: 0-14 urtekoak (%15)
• Biztanleria heldua: 15-64 urtekoak.
• Adineko biztanleria: 65 urte baino gehiagokoak (% 18 +)

Zahartze kopurutsuaren arrazoiak ... - 1975etik gazteen kopurua murriztu da jaiotza-tasa jaistearen ondorioz - Bizi-itxaropena handitu da, hortaz zahar kopuru handiagoa

• Erkidegoen arteko desberdintasunak

- Gazteen ehuneko erlatibo handienetan a) Jaiotza-tasa altuagoa eta bizi-itxaropen handiagoa - Andaluzia eta Murtzianb) Dinamismo ekonomikoa immigrante kopuruagatik

11. JARDUERA. EAEko piramide poblazioaren iruzkina

Grafikoan garbi ikus daitekeen bezala, kutxa-forma hartzen ari da EAEko biztanleria-piramideak; hots, piramide zehartua bihurtzen ari da.

Excel

Gazteak % 16 inguruan

Adinekoak % 20, 43

XIX. mendearen erdialdetik 1950. urtera arte: biztanleriaren hazkunde motela, baina salbuespenak .... Bilbo Handia (industriagune nagusi bihurtzen joan)

100+ - 75 urte arte

1950-1970: biztanleriaren hazkunde izugarria. Hazkunde natural handia + industria lan-eskaintzak bultzatutako immigrazioa Ibai inguruak nagusi: Bilbon (Ibaizabal-Nerbioi inguruak), Donostialdea (Oria, Urola).

75 - 55 urte arte

11. JARDUERA. EAEko piramide poblazioaren iruzkina

Grafikoan garbi ikus daitekeen bezala, kutxa-forma hartzen ari da EAEko biztanleria-piramideak; hots, piramide zehartua bihurtzen ari da.

Excel

Gazteak % 16 inguruan

Adinekoak % 20, 43

1975-2000: Krisi industrialak eragin handia eduki gizarteko zoko guztietan. Egoera ekonomikoak berezko hazkundea jaistea eragin, jaiotza-tasa txikitu eta migrazio-tasa jaitsi zelako. Bilbo eta Donostik (motor industrialak) krisiaren eraginak jasan; Arabak ez hainbeste

55 - 23 urte arte

2000-2020: migrazio saldoa positibo mantendu, baina gorabehera handiak: 2008ko krisiaren ondorioak jaiotza-tasa eta immigrazioa murriztu; are gehiago, jendea beren jatorrrizko herrialdeetara itzuli

23 - 0 urte arte

3.

Espainiako eta Euskal Herriko biztanleria

2. MAILA

3.1. Migrazio mugimenduak: Emigrazioa Espainian eta EHn

Sallenet 3. internarratiba 7. saioa

Barne emigrazioa

Kanpo emigrazioa

1º emigrazio handia: XVI- XVII. mendeetan Gaztelako Koroak

Landa-exodoa XIX. mendetik aurrera

2º emigrazio handia: XIX. mende amaieran eta XX. mende hasieran. Arrazoi ekonomikoak eta Gerra Zibila (politikoak)

Egungo "Espainia hustua" sortzen joan

Hiriak etengabe hazi eta landa-eremuak marginalizatu (zerbitzu falta)

Gaur egun, migrazio saldo negatiboa hirietan

Emigrazioaren itzulera 1973ko Petrolioaren krisia dela eta.

3º emigrazio handia: 50eko hamarkadatik aurrera, Alemaniara, Suitzara edo Belgikara lan-aukera hobeen bila.

Barne-migrazioak

Kanpo-migrazioak

Kanpo-migrazioak

Ikasitako formula erabiliz, konprobatu itzazu hurrengo kopuruak ondo daudela (Koadernoan)

Ikasitako formula erabiliz, konprobatu itzazu hurrengo kopuruak ondo daudela (Koadernoan)

Ikasitako formula erabiliz, konprobatu itzazu hurrengo kopuruak ondo daudela (Koadernoan)

Ikasitako formula erabiliz, konprobatu itzazu hurrengo kopuruak ondo daudela (Koadernoan)