EUSKAL LITERATURA. DBH 0 2

EUSKAL LITERATURA

DBHO 2

XVI.mendea: SARRERA: * Euskarazko lehen liburuak. * Inprentaren sorrerak bultzada liburugintzari. * Latina da Mendebaldeko kultur hizkuntza. *Idazleak: Bernat Etxepare eta Joanes Leizarraga.

LINGUAE VASCONUM PRIMITIAE

JOANES LEIZARRAGA ( 1571) TESTAMENDU BERRIA EUSKARAZ.

JOAN PEREZ LAZARRAGA (1567) ARTZAIN ELEBERRI LABURRAK

XVI. mendetik iritsi zaizkigun euskarazko testu bakarretakoa dugu, eta Hego Euskal Herriko zaharrena. MADRILGO ZAHARKIN BATEN DENDA(2004)

ESAERA ZAHARRAK

1596.urtea. * 539 errefrau

• Balizko oleak burdiarik ez
• Nekearen ostean poza
• Zaarrago ,ikasgurago
• Odolak su baga diraki
• Gorua garrian eta gogua kirolan.

XVII. MENDEA

SARAKO TALDEA

Iparraldean liburugintzak aurrerakada: * Arrantzak Lapurdiko kostaldean bizmodua hobetu. * Katoliko eta protestanteen liskarrak baretu. SORGINKERIAREN AURKAKO INKISIZIOA:Zugarramurdi.

SARAKO ESKOLA:

1. ZIBURU, DONIBANE eta SARAko elizgizonak, nahiz bi ez izan.
2. AXULAR DUTE BURUZAGITZAT.
3. BERTSOZ ZEIN PROSAZ idazten dute.
4. GAIAK: ERLIJIOSOAK.
5. LAPURTERA euskalki literario.

JOANES ETXEBERRI ZIBURUKOA

1. Manual Debozionezkoa

2. NOELAK

3.Elizara erabiltzeko liburua.

AXULAR( 1556-1644)

GERO 1643 Erlijioaren betebeharrak geroko ez uztearen garrantzia

A.OIHENART(1592-1667)

Notitia Utriusque Vasconiae. Ipar eta Hego Euskal Herriaren berri. Les proverbes basques

Joan Tartas(1611-?)

Zubereraz lehen liburua

Elbiran azalpenak

Elbira Justa Zipitria Irastortza (Zumaia, Gipuzkoa, 1906ko maiatzaren 28a - Donostia, Gipuzkoa, 1982ko abenduaren 26a) maistra, ikastolen sortzaileetarikoa, euskararen sustatzaile eta emakumeak baztertzearen kontrako borrokalari izan zen. Eusko abertzale sutsua eta euskal abertzaletasunaren eragile, jeltzalea (Emakume Abertzale Batzako kide) eta katoliko fededuna, frankismoaren urte beltzenetan isilpean eta ausardiaz jokatu zuena. Pedagogia aurrerakoia erabili zuen, besteak beste ikasle zituen neskatoen eta mutikoen arteko berdintasuna aldezten zuena

XIX. MENDEA

GARAIKO EGOERA

• Gatazka,gerra, borroka sasoia da.
• Fernando VII.heriotzaren ostean,liberalak agintean. I .KARLISTADA
• Industria Iraultzak marko ekonomiko berria zekarren.
• Gipuzkoa eta Bizkaian, Lantegi eta komunikabide berriak: TRENA.
• Demografiaren hazkundea.
• Langile mugimenduak.
• Eskola doakoa eta derrigorra, tamalez gaztelaniaz.
• Foruen galera.
• Hizkuntza eta kulturaren susperraldia.

LITERATUR EMARIAK

* PROSA ERLIJIOSOA

* PROSA EZ ERLIJIOSOA

LITERATUR EMARIAK

* PROSA ERLIJIOSOA

* PROSA EZ ERLIJIOSOA

PROSA ERLIJIOSOA * Hainbeste istiluren artean, elizgizonek, liburuak kaleratzeari ekin zioten bai Bizkaian nahiz Gipuzkoan. * Emari gehienak: Dotrinaren azalpenak, sermoiak, dantzen kontrako lanak . Gipuzkeraz: Duela gutxira arte asko argitaratu gabeak, Otaegi beizamarra kasu.

DANTZEN KONTRA

Elizak hasiera batean moraltasunik gabeko egoeratzat jo zuen dantza lotua. Joera hori gogortu egin zen XVIII.mendean; debekuak eta mugak ugaritu egin ziren, bai eliz agintarien, baita agintari zibilen aldetik ere. Eta zuten botereaz baliatuta, euskal dantzen gainean eragin nahi izan zuten.

1964.urtean, ordea, herri askotako jaietan kexuka hasi ziren erromerietan dantza sueltoa bakarrik jotzen zutelako. Gazteek dantza lotua edo balsa nahi zuten.

PROSA EZ ERLIJIOSOA: Egileak elizgizonak izan arren, zuzenean erlijioarekin zerikusirik ez zuten lanak argitaratu zituzten, PERU ABARKA kasu.

Joan Antonio Mogel Urkiza (Eibar, 1745 - Markina,1804) euskal idazlea eta apaiza izan zen, euskarazko lehen eleberria (Peru Abarka) idazteagatik ezaguna.

PERU ABARKA: * Baserritar eta kaletar baten arteko elkarrizketa. *Baserritarra da "jakintsua" * Kutsu didaktikoa. *Hizkera dotore eta bizia. * Garaiko iturri paregabea.

BIZENTA MOGEL

Bizenta Antonia Mogel Elgezabal (Azkoitia, 1782 - Abando, 1854)lehen emakume idazlea izan zen. Osabak ikasketak eman zizkion etxean. Horri esker, garai hartako emakume batentzat erabat ohiz kanpokoa zen hezkuntza akademikoa lortu zuen. Ipui onac izenburuko alegia-bilduma idatzi zuen, 1804an argitaratua

IMANOL PAGOLA

* Animaliak protagonista. * Helburu didaktikoa. *Esoporen fabulak.

HEGOALDEKO BERTSOGINTZA*Bertsolarien kantapaperak. * Gerra kantagaia. *Xenpelar. *Iparragirre.

HEGOALDEKO BERTSOGINTZA*Bertsolarien kantapaperak. * Gerra kantagaia. *Xenpelar. *Iparragirre.

XENPELAR

*Errenteriarra "Pasaiako herritik" bertsoa

Iparragirre

*urretxuarra. *Hizkera ez hain jatorra. *Doinu modernoak.

BILINTX donostiarra

*Maitasun zapuztuak gai nagusi* Ukitu erromantikoa darie bertsoei

AMA EUSKERIARI AZKEN AGURRAK! Saritua izan zan 1879an Elizondon Neure biotzeko Amatxo zarra, Aintxiñako ama Euskera, Seme leial bat oraiñ datortzu Azken agurra emotera; Ainbeste gerra goitu ezinda Danori atsotu zara, Zaurien zauriz galdu galduta Amatxo zuaz iltera! Zori gaiztoan negargarrita Dot sentimentu andia, Geure lur maite dakustadalako Gaztelatuta jarria; Bestela erdu erdu ikustera Tubal euskeralaria, Baña, ez dozu ezagutuko Oraiñ zure jatorria.

Ama 01

Felipe Arrese Beitia.Otxandioarra.

Escribe el título de tu sección aquí

Puedes escribir un subtítulo

Donostia aldeko antzerkia *Martzelino Soroa.Komedia xume eta laburrak. *Donostiako jai egun ezagunak. *Toribio Altzaga "Santo Tomaseko feriya"

TXOMIN AGIRRE.