Ornodunak

ANIMALIAORNODUNAK

Gogoratuko ditugu animalia erreinuko izaki bizidunen ezaugarri orokorrak hasteko

HASI

ANIMALIAK

IZAKI BIZIDUNEN ERREINU BAT OSATZEN DUTE ZELULA EUKARIOTOZ OSATUTA ZELULANITZAK HETEROTROFOAK Bi multzotan sailka daitezke barne-eskeletoaren arabera: ORNOGABEAK (zortzi filum) ORNODUNAK(filum bat)

AURRERA

Ornodunak

BIZKARREZURRA DUTEN ANIMALIAK

Animalia guztietatik konplexuenak Organoek, elkarrekin koordinatuta, aparatuak eta sistemak eratzen dituzteEndoeskeletoa (Barne-eskeletoa) dute organoak babesteko eta gorputza eusteko.Gorputzean hiru atal bereiz daitezke: burua, enborra eta buztana (batzuek ez dute buztanik). Gorputz-adar artikulatuak dituzte: hankak , hegoak, hegalak (batzuek ez dute gorputz-adarrik) eta hauen bidez mugi daitezke. Ugalketa sexuala dute. Nerbio-sistema oso garatua dute. Zentzumen-organo gehienak buruan dituzte.

AURRERA

Ornodunak

HABITAT

Arrainak

ANFIBIOAK

UGAZTUNAK

HEGAZTIAK

NARRASTIAK

LEHORTARRAK BAINA URETAN UGALTZEN DIRA eta bertan bizi dira euren lehen fasean

URETAN BIZI DIRA ur gezan (amuarraina) ur gazian ( marrazoa) bietan (izokina)

LEHORTARRAK

GEHIENAK LEHORTARRAK URTARRAK ere badaude

Lehortarrak gehienak baina badaude urtarrak ERE (balea, izurdea)

AURRERA

Ornodunak

KLASEAK

UGAZTUNAK

HEGAZTIAK

ANFIBIOAK

NARRASTIAK

Arrainak

Emeek euren kumeak esnearekin elikatzen dituzte

METAFORFOSIA PAIRATZEN DUTE

herrestan edo arrastaka ibiltzen dirA

HEGAN EGITEN DUTE

URETAN BIZI DIRA

+ info

+ info

+ info

+ info

+ info

AURRERA

Ornodunak

NOLAKO gorputza dute?

Arrainak

ANFIBIOAK

UGAZTUNAK

NARRASTIAK

HEGAZTIAK

Gorputz adarrak: gehienek lau hanka txiki eta isatza. Batzuk ez dute hankarik (Ofidioak) Batzuk oskola dute (Kelonioak) Batzuk azala berritu: muda

Gorputz adarrak: lau hanka txiki Batzuk buztana dute(anuroak) eta beste batzuk ez (urodeloak)

Ugatzak dituzte Gorputz adarrak: Lau hanka lehortarrek (gizakiaren kasuan bi hanka eta bi beso), urtarrek hegalak ata hegalariek ankak eta hegoak (saguzarrak) Guruinak (izerdi-, esne-guruinak) Buruan ahoa ezpaina-hortzaz eta belarriak

Gorputz fusiformea dute. Gorputz adarrak: Bi hanka eta bi hego Mokoa dute (hortzik ez) forma desberdinetakoa elikaduraren arabera Eskeletoko hezurrak mehe eta hutsak hegan egin ahal izateko

Gorputz fusiformea dute.Gorputz adarrak: hegalak Hezurdunak igeri-maskuria dute (flotatzeko organoa) Hezurdunak operkulua dute (zakatzak estaltzeko)

METAMORFOSIA

AURRERA

Ornodunak

LARRUAZALA

Arrainak

ANFIBIOAK

UGAZTUNAK

HEGAZTIAK

NARRASTIAK

Biluzia eta mehea

Ilez

Ezkatak (arrain hezurdunek) edo dentikulu txikiak (arrain kartilagodunek)

Lumaz estalita

Ezkataz

Batzuetan (apoak) azalean guruin pozoitsuak

Kelonioek oskola dute

Sugeek larruazala berritu egiten dute (muda)

AURRERA

Ornodunak

GORPUTZAREN TENPERATURAREN ERREGULAZIOA

Arrainak

ANFIBIOAK

UGAZTUNAK

NARRASTIAK

HEGAZTIAK

Ektotermikoak

Ektotermikoak

Endotermikoak

Ektotermikoak

Endotermikoak

Askok hibernatu egiten dute

Hibernatu egiten dute

EKTOTERMIKO?

ENDOTERMIKO?

AURRERA

Ornodunak

ARNASKETA

Arrainak

ANFIBIOAK

UGAZTUNAK

NARRASTIAK

HEGAZTIAK

URTARRAK: ZAKATZAKLEHORTARRAK:BIRIKIAK eta AZALA

BIRIKIAK

BIRIKIAK

BIRIKIAK

ZAKATZAK

Ea zer dakigun momentuz...

Ornodunak

NUTRIZIOA

Arrainak

ANFIBIOAK

UGAZTUNAK

NARRASTIAK

HEGAZTIAK

Batzuk HARAGIJALEAK beste batzuk BELARJALEAK eta beste batzuk OROJALEAK

Gehienak haragijaleak

HARAGIJALEAK

Batzuk HARAGIJALEAK beste batzuk BELARJALEAK

Gehienak haragijaleak

Batzuk pozoia isurtzen dute harrapakinak geldiarazteko

badaude belarjaleak eta orojaleak ere

AURRERA

Ornodunak

UGALKETA

NARRASTIAK

Arrainak

ANFIBIOAK

UGAZTUNAK

HEGAZTIAK

BARNE ERNALKUNTZA

BARNE ERNALKUNTZA

KANPO ERNALKUNTZA

BARNE ERNALKUNTZA

KANPO ERNALKUNTZA

OBIPAROAK

BIBIPAROAK

OBIPAROAK

OBIPAROAK

OBIPAROAK

Arrautz oskolduna, poltsa amniotikoa barruan

Arrautz oskolgabeak (uretan)

Arrautz oskolduna, poltsa amniotikoa barruan

Enbrioia amaren plazentan garatzen da eta jaio ostean amaren esneaz elikatzen da

Arrautz oskolgabeak (uretan)

METAMORFOSIA

Arrautzak lehorrean eta ez dituzte zaintzen

Arrautzak eta kumeak zaintzen dituzte

Kumeak zaintzen dituzte

AURRERA

Ornodunak

HARREMANA

UGAZTUNAK

HEGAZTIAK

NARRASTIAK

Arrainak

ANFIBIOAK

Nerbio sistema oso garatua Zentzumen organo garatuak

Zentzumen organo garatuak

Zentzumen organo garatuak

Zentzumen organo garatuak

Zentzumen organo garatuak

Lokomozioa: 4 hanka txiki Herrestaka

Lokomozioa: Hegoak

Lokomozioa: hegalen bidez

Lokomozioa: 4 HANKA

Hegalak urtarrak

Hegoak hegalariak

AURRERA

Ornodunak

ARRAINEN ORDENAK

ARRAIN HEZURDUNAK

Hezur-eskeletoa dute. Azalean ezkatak dituzte. Gehienak igeri-maskuria dute. (Flotazio-organoa) Operkulua dute (Zakatzak estaltzeko)

Jabetza publikoa

Arrainak

URETAN BIZI DIRA ur gezan (amuarraina) ur gazian ( marrazoa) bietan (izokina)

ARRAIN KARTILAGODUNAK

Eskeleto kartilagoduna dute. Azalean dentikuloak dituzte.(Hortz txikien antzekoak) EZ dute igeri-maskuriarik. (Flotazio-organoa) Operkulurik EZ dute (Zakatzak estaltzeko)

CC BY 2.0 (Hermanus Backpackers - Great White Shark Cage Diving)

AURRERA

Ornodunak

ANFIBIOeN ORDENAK

ANUROAK

Igelak eta apoak

BUZTANIK GABEKOAK

ANFIBIOAK

BIZITZAN FASE DESBERDINAK (METAMORFOSIA)

URODELOAK

BUZTANDUNAK

+ info

Arrabioak eta uhandreak

AURRERA

Ornodunak

NARRASTIeN ORDENAK

SAURIOAK

KELONIOAK

Oskola dute gorputza babesteko

Gorputz luzea eta gehienek isatza dute

NARRASTIAK

Gorputz adarrak: gehienek lau hanka txiki baina batzuk ez dute hankarik (Ofidioak) Batzuk oskola dute (Kelonioak) Gehienek isatza dute.

Sugandila, muskerra, kamaleoia, iguana

Dordoka, apoarmatua...

OFIDIOAK

KROKODILIOAK

Gorputza luzea, zilindro formakoa. Ez dute ankarik. Herrestan mugitzen dira. Batzuk pozoitsuak

Mutur luzea eta enbor sendoa dute

Krokodiloa, kaimana

Boa, kobra, sugegorria...

AURRERA

Ornodunak

HEGAZTIEN ORDENAK

HEGALARIAK

Gehienak

HEGAN EGITEN DUTENAK. Gilak dituzte

HEGAZTIAK

Gorputz adarrak: Bi hanka eta bi hego Mokoa dute (hortzik ez)

EZ DUTE HEGAN EGITEN NAHIZ ETA HEGOAK IZAN. Hego txikiak, gilarik ez.

KORRIKALARIAK

Ostruka, kiwia, pingüinoa...

AURRERA

Ornodunak

UGAZTUNEN ORDENAK

KARENDUNAK (PLAZENTADUNAK)

Kumeak amaren barnean (plazentan) garatzen dira jaio arte

Gehienak: gizakia, otsoa, katua...

UGAZTUNAK

Ugatzak dituzte Gorputz adarrak: Lau hanka lehortarrek (gizakiaren kasuan bi anka eta bi beso), urtarrek hegalak ata hegalariek ankak eta hegoak (saguzarrak) Guruinak (izerdi-, esne-guruinak) Buruan ahoa ezpaina-hortzaz eta belarriak

MARTSUPIALAK

Kumeak amaren martsupio poltsan amaitzen dute garapena

Kanguroa, koala...

MONOTREMATUAK

Arrautzak jartzen dituzten ugaztun bakarrak dira. Obiparoak, baina kumeak amaren esneaz elikatzen dira

AURRERA

Ornitorrinkoa, ekidna

Wildlifecartoons - Own work CC BY-SA 4.0 File:Echidna walking in Mulligans Flat Nature Reserve, ACT.jpg Created: 20 September 2020

Dr. Philip Bethge - Private collection CC BY-SA 4.0 File:Ornithorhynchus.jpg Created: 1 January 1999

Gizakiak

Animalia ornodun ugaztun karendunak gara.

Gorputzean ile gutxi dugu.

Bipedoak gara. Bi hanken gainean oinez egiten dugu.

Erpurua parean jartzeko gai gara. Honek gauzak hartzeko erraztasuna ematen digu.

Giza-garuna tamaina handikoa dugu.

Komunikatzeko sistema konplexua eta hainbat hizkuntza erabiltzen ditugu.

Hitz egiteko ahalmena dugu eta gure kultura transmititzeko aukera dugu.

Ea zer ikasi dugun...

Question 1/6

Zein klase eta ordenekoa naiz?

Ugaztuna-martsupiala

Hurrengoa

Primeran! Bibiparoa naiz. Kumeak amaren sabelean, plazentan, garatzen dira jaio arte, eta amaren esnez elikatzen dira. Beraz ugaztun karenduna edo plazentaduna naiz

Ugaztuna-monotrematua

Ugaztuna-karenduna(plazentaduna)

Hurrengoa

Primeran! Obiparoak arrain, anfibio, narrasti eta hegaztiak dira. Ektotermikoak arrain, anfibio eta narrastiak. Urtarrak eta zakatzen bidez bizitza osoan zehar arrainak soilik! Narrastiek birikietatik arnasten dute ata anfibioek modu desberdinean garapen fasearen arabera.

Question 2/6

Ornoduna naiz, obiparoa, urtarra, zakatzen bidez arnasten dut eta ektotermikoa naiz. Zein klasekoa naiz?

Anfibioa

Arraina

Narrastia

Hurrengoa

Primeran! Hegan egiten dut baina bibiparoa naiz eta kumeak sabelean (plazentan) garatzen dira eta jaio ondoren esnez elikatzen ditut, beraz ugaztuna naiz eta karenduna gainera.

Question 2/6

Nor naiz? Hegan egiten duen ugaztun bakarra naiz...

Saguzarra

Ostruka

Arranoa

Question 4/6

Zein ordenekoa naiz? Arraina naiz. Ez daukat igeri-maskuriarik ezta operkulurik. Azalean dentikuluak ditut.

Urodeloa

Hurrengoa

Primeran! Manta-arraina naiz. Arrain kartilagoduna naiz. Nire eskeletoa kartilagoz osatuta dago gainera, ez hezurrez. Nire modukoak marrazoa eta arraia-arraina dira.

Kartilagoduna

Monotrematua

Hurrengoa

Primeran! Ugaztunak endotermikoak baina bibiparoak dira eta salbuespenak obobibiparoak). Narrastiak aldiz, obiparoak izanik ektotermikoak dira. Hegaztiak gara obiparo endotermiko bakarrak.

Question 5/6

Ornoduna naiz, obiparoa eta endotermikoa. Zein klasekoa naiz?

Ugaztuna

Narrastia

Hegaztia

Hurrengoa

Primeran! Moluskoak ez dira ornodunak! Narrastiek eta hegaztiek arrautz oskoldun amniotikoak erruten dituzte baina hegaztiak endotermikoak dira. Obiparoak eta ektotermikoak izanik, arrautz amniotikoak erruten ditugunak narrastiak gara eta oskoldunak kelonioak..

Question 6/5

Ornoduna naiz, obiparoa eta ektotermikoa naiz. Arrautz oskoldun amniotikoak erruten ditut. Lau anka txiki ditut. Oskola daukat gorputza babesteko. Zein klase eta ordenekoa naiz?

Molusko-gastropodoa

Narrastia-Ofidioak

Narrastia-Kelonioa

Hurrengoa

Primeran! Narrastiek ez dute metamorfosirik pairatzen. Obiparoak eta ektotermikoak izanik, arrautz oskolgabeak uretan erruten ditugunak arrainak eta anfibioak gara baina arrainek ere ez dute metamorfosia pairatzen. Anfibio buztandunak urodeloak gara, anuroek ez dute buztanik.

Question 6/5

Metamorfosia pairatzen dugu. Uretan arrautz oskolgabeetatik jaiotzen gara, eta bizitzaren lehen fasea uretan ematen dugu eta zakatzetatik arnasten dugu. Ondoren, lehorrean bizi gara eta azala eta birikietatik arnasten dugu. Ektotermikoak gara. Nik buztana daukat. Zein klase eta ordenekoa naiz?

Anfibioa-Urodeloa

Narrastia-Saurioa

Anfibioa-Anuroa

ZORIONAK

Ornodunak menperatuta dauzkazu!

DIPLOMA JASO

Question 1/5

Bere gorputzaren tenperaturaren erregulatzeko moduarekiko, nolakoa da txantxangorria?

EKTOTERMIKOA

Next

PRIMERAN! HEGAZTIAK ENDOTERMIKOAK DIRA. Gai dira beraien gorputzaren tenperaturari eusteko.

ENDOTERMIKOA

Question 2/5

SUGEEN ARNASKETA ORGANOAK ZEINTZUK DIRA?

BIRIKIAK

Next

Primeran! Sugeak ofidioen ordeneko narrastiak dira eta birikietatik arnasten dute.

ZAKATZAK

AZALA

Question 3/5

Arrabioa zein erreinu-filum- klase-ordenekoa da?

Animalia-ornogabea-artropodoa-intsektua

Next

Primeran! Arrabioa anfibioa da eta buztana dauka, beraz urodeloa da. Noski animalien erreinukoa eta ornodunen filumekoa da!

Animalia-ornoduna-anfibioa-urodeloa

Animalia-ornoduna-anfibioa-anuroa

Question 4/5

Zein klase eta ordeneko animaliak dira izurdeak?

Arrainak eta hezurdunak

Next

Primeran! Izurdeak uretako ugaztunak dira eta bibiparoak dira eta kumeak amaren plazentaren barnean garatzen dira, beraz karendunak edo plazentadunak dira.

Ugaztunak eta karendunak

Ugaztunak eta marsupialak

Question 5/5

Amuarrainak zeren bidez arnasten du?

BIRIKIAK

Next

Primeran! Amuarraina, arrain guztiak bezala, zakatzen bidez arnasten du. Arrain hezurduna da eta zakatzak operkuluaren bidez dauzka estalita.

AZALA

ZAKATZAK

ZORIONAK

Jarraituko dugu beste ezaugarri batzuk ikasten...

Jarraitu

This page is password protected

Zein motako animaliak landu ditugu?