Problematyka i bohaterowie ,,Pana Tadeusza''

Autor prezentacji: Zofia Cichecka IIa

Problematykaibohaterowie ,, Pana Tadeusza''

Autor

24 grudnia 1798-26 listopada 1855

Mickiewicz urodził się w Nowogródku na Litwie i zawsze Litwę uważał za swoją ojczyznę. Studiował w Uniwersytecie Wileńskim, potem uczył w szkole powiatowej w Kownie. Był jednym z założycieli i aktywnym działaczem tajnego patriotycznego Towarzystwa Filomatów, za co został aresztowany wraz z grupą przyjaciół i uwięziony w klasztorze bazylianów w Wilnie (1823-1824). Lata 1824-1829 spędził w centralnej Rosji, w Odessie, Moskwie i Petersburgu, gdzie wszedł w środowisko elity postępowej inteligencji rosyjskiej. W 1829 r. wyjechał w podróż po Europie. Zwiedzał Niemcy, Szwajcarię i Włochy, w Berlinie słuchał wykładów Hegla Nawiązał liczne kontakty w międzynarodowym środowisku artystycznym. Po wybuchu powstania listopadowego w 1830 r. bezskutecznie usiłował wrócić do kraju. Od 1832 r. mieszkał w Paryżu, z przerwą na pobyt w Lozannie (1839), gdzie wykładał literaturę łacińską, oraz w Rzymie (1848), gdzie próbował uzyskać poparcie papieża Piusa IX dla ruchów wolnościowych tzw. Wiosny Ludów. Do jego najważniejszych dzieł należą zbiory poezji "Ballady i romanse", "Sonety Krymskie", poemat "Konrad Wallenrod", dramat "Dziady" i epopeja narodowa "Pan Tadeusz"..

Adam Mickiewicz

Były to:

• wielka tęsknota za krajem dzieciństwa – Litwą,
• pragnienie przypomnienia i obudzenia nadziei, która towarzyszyła uczestnikom kampanii napoleońskiej
• utrwalenie i rozsławienie obyczajów, życia wiejskiego, ideałów Polski szlacheckiej (dawnej świetności)

• myśl, by rozpropagować i przywołać piękno litewskiej ziemi, przypomnieć historię Polski – poruszyć serca i sumienia rodaków, wyrazić optymizm dotyczący przyszłości Polski, przywołany wraz z atmosferą epoki Napoleona (pesymizm i rozczarowanie kolejną nieudaną próbą ujawnia się dopiero w Epilogu dołączonym do poematu), uświadomić, że polskość nie zaginie, dopóki będą istnieć domy, w których będą kultywowane polskie tradycje i obyczaje.

Okoliczności powstania utworu

Plan napisania Pana Tadeusza pojawił się w czasie pobytu poety w Wielkopolsce, w Poznańskiem, gdy dotarł tam na krótko przed zakończeniem powstania listopadowego. Pisał swoje „poema wiejskie” w Paryżu w latach 1832-1834. Wiele przyczyn musiało złożyć się na pragnienie stworzenia tego dzieła.

Problematyka,,Pana Tadeusza''

Główną problematyką, którą porusza autor w swoim dziele, jest historia polskiej szlachty z lat 1811-1812. Przedstawia wymienioną w tytule szlachtę jako wielowarstwową grupę społeczną. Jedną z warstw tej grupy jest zaścianek, którego czołowym przedstawicielem jest Matyjasz Dobrzyński-człowiek bardzo mądry i rozważny. Swojego czasu szlachta zaściankowa była bardzo pozytywnie postrzegana na Litwie. Niestety wybrała ona łatwiejszy sposób na życie i zeszła na drogę bezprawia.

Autor pokazał jak ogromne znaczenie miały obyczaje i obrzędy piastowane w XIX wieku na ziemiach polskich. W soplicowskim dworku bardzo dużą uwagę przykładano do dobrych manier i grzeczności. Według Sędziego Soplicy każdemu należy się szacunek bez względu na wiek, pochodzenie czy płeć. Dbałość o obyczaje obserwujemy niemal na każdym kroku. I tak na przykład podczas spacerów każdy miał określone miejsce, którego się trzymał i nie musiał być przez nikogo upominany.

Ostatni zajazd na Litwie dokonany na Soplicowo przez Dobrzyńskich pokazał bezmyślność i łatwowierność tej szlachty. Pomimo wszystko są to ogromni patrioci, którzy są w stanie oddać życie za swoją ojczyznę. Drugą grupą jest szlachta średnia, do której możemy zaliczyć ród Sopliców. Jacek Soplica to jej przedstawiciel, który na przestrzeni wielu lat dokonał niebywale dużej przemiany duchowej, dba bardzo mocno o zachowanie i podtrzymywanie staropolskich tradycji i obyczajów. Ostatnia warstwa to magnaci posiadający ogrom dóbr ziemskich i wielkie bogactwa. Należy do niej między innymi ród Horeszków.

Bohaterowie

Tadeusz Soplica

Dwudziestoletni chłopak, który przybywa do Soplicowa z Wilna, gdzie się kształci, jest bratankiem Sędziego, synem Jacka Soplicy. Dopiero wchodzi w dorosłość i świat ma przed nim jeszcze wiele tajemnic. Jedną z nich są kobiety. Tadeusz zupełnie ich nie zna, właśnie dlatego z taką łatwością daje się uwodzić podstarzałej Telimenie, która jest dla niego zjawiskowo piękna i powabna. Zosia jest jego pierwszą miłością. Jest wierny, uczciwy, został wychowany w tradycji patriotycznej, zachowuje polskie obyczaje i stara się sprostać zasadom grzeczności i dobrego wychowania, o których tyle mówi Sędzia. Walka w wojsku napoleońskim sprawia, że Tadeusz dojrzewa, staje się świadomym swych obowiązków wobec ojczyzny patriotą. Oznaką tego jest uwłaszczenie chłopów, którego dokonuje, występując w roli dobrego ojca, troszczącego się o los włościan. Wraz z Zosią Tadeusz tworzy wzorcową polską parę nowych czasów.

Daleka krewna Sopliców, ale przyjacióła rodziny Horeszków, sytuuje się pomiędzy dwoma rodami. W utworze ukazana jest jako ok. trzydziestoletnia kokietka, uwodząca kolejno, lub równocześnie, Tadeusza, Hrabiego i Asesora, aby w końcowej scenie wyjść za Rejenta. O tym, że jest to małżeństwo z konieczności lub z rozsądku świadczy fakt, iż gotowa jest zerwać zaręczyny z Bolesntą, jeżeli Hrabia obieca się z nią ożenić. Nie jest ona jednak napiętnowana przez narratora – pokazuje on także, że potrafi współczuć, kiedy biegnie powstrzymać Tadeusza przez samobójstwem. Ostatecznie zgadza się także na małżeństwo młodzieńca z Zosią.

Telimena

Wychowanka Telimeny, córka Ewy Horeszkówny. Młoda dziewczyna we wszystkim słuchająca swej opiekunki, która imponuje jej obyciem towarzyskim. Bez Telimeny Zosia (mimo, że spędziła pewien czas w Petersburgu i w Wilnie) czuje się bardzo niepewnie - o ile uzasadnione jest jej zawstydzenie wobec niespodziewanych odwiedzin Tadeusza w jej pokoju, o tyle jej ucieczka przed Hrabią dowodzi przesadnej płochliwości.

Zosia

Wbrew formule tytułowej jest to główny bohater utworu. Członek rodu Sopliców, brat Sędziego i ojciec Tadeusza. W młodości był hulaką i zawadiaką. Niestety, zakochawszy się w córce Stolnika Horeszki – Ewie, nie dostał zgody na małżeństwo z nią. W przypływie chwilowej złości zabija Stolnika, czym przekreśla swoje szanse na szczęście. Posadzony o spisek z Moskalami, udaje się na emigracją, aby nie dać się zrusyfikować. Uznany za zdrajcę postanawia odpokutować swoje grzechy poprzez wierną służbę ojczyźnie – najpierw jako żołnierz, a następnie jako emisariusz. Powraca na Litwę w mnisim habicie jako Ksiądz Robak, aby pozyskiwać ludzi „dla sprawy”.

Jacek Soplica / Ksiądz Robak

Podkomorzy

przyjaciel Sędziego. Przybył do jego domu, aby rozsądzić spór o zamek. Jest przedstawicielem dość nielicznej w utworze magnaterii. Z racji pełnienia wysokiego urzędu, zawsze sadzany jest najwyżej przy stole. Równy Sędziemu w hołdowaniu obyczajom i tradycji. Jak informuje nas narrator jest to „ostatni, co tak poloneza wodzi”.

Sędzia

głowa rodu Sopliców, młodszy brat Jacka. Wzorowy gospodarz, który przestrzega i pilnuje dawnych obyczajów i zasad grzeczności. Dzięki temu jego Soplicowo słynie jako ostoja polskości. Jako zagorzały tradycjonalista ma wielu przyjaciół (dworek jego słynie z gościnności), ale i wrogów (szlachta z Dobrzynia, Gerwazy i Hrabia). Ostatecznie jednak udaje mu się zjednać sobie powszechną sympatię.

Hrabia

ostatni z Horeszków, choć, jak mawia Gerwazy, „po kądzieli”. Toczy z Sędzią spór o zamek. Jego rozchwiana natura jest w pewnej części parodią skrajnie romantycznej postawy, opartej nie na filozofii, ale na upodobaniach i modach. Wiele jego decyzji budzi się pod wpływem impulsu i jest podyktowane przez żądną wrażeń wyobraźnię. Przez innych odbierany jest niekiedy jako dziwak. Jednak naiwność i zmienność jego charakteru wraz z biegiem utworu maleją – w ostatnich scenach pojawia się on jako zasłużony w boju pułkownik wojsk polskich. Jak przystało na typ romantyka kocha się ciągle i nie zawsze stale: kolejno fascynują go Zosia, Telimena, a w końcu Podkomorzanka. Początkowo wrogo nastawiony do Sędziego za namową Gerwazego urządza zajazd. W partiach finalnych utworu zapanowuje jednak między nimi zgoda.

Jankiel

właściciel pobliskich karczm. Jest przykładem jednego z bardziej pozytywnych przedstawień Żyda w literaturze polskiej. Jest to Żyd w dużym stopniu zasymilowany – zachowujący odrębność religijną, ale będący wielkim patriotą. Jako w pełni swiadomy obywatel robi „dla sprawy” o wiele więcej, niż niektórzy Polacy. Aktywnie współpracuje z Księdzem Robakiem. Jako jeden z nielicznych sprzeciwia się atakowi na Soplicę. W finalnej części utworu jest bohaterem jednej z bardziej znanych scen poematu, nazywanej koncertem Jankiela . Poprzez dobór utworów, które wygrywa na cymbałkach przypomina wydarzenia z historii Polski.

Koniec