Eutoryka

EUtoryka Sztuka dobrej Rozmowy

CELE Lekcji

1. Poznasz podstawy etycznej i empatycznej komunikacji (eutoryki).
2. Dowiesz się, jak za pomocą rozmowy dbać o dobre relacje i wyrażać swoje zdanie przy zachowaniu szacunku dla rozmówcy o odmiennych poglądach.
3. Wzmocnisz swoje umiejętności komunikacji z innymi w sferze prywatnej oraz publicznej.

Dlaczego to ważne?

1. Umiejętność rozmowy z drugim człowiekiem twarzą w twarz zanika, warto ją ćwiczyć. 2. Podziały społeczne pogłębiają się, a poglądy ludzi stają się coraz bardziej radykalne – do tego stopnia, że politolodzy mówią o stanie zagrożenia dla demokracji. Eutoryka wspiera dialog i sprzyja porozumieniu. 3. Poznasz konkretne zwroty i sformułowania, które będziesz mogła/mógł wykorzystać w rozmowach z rówieśnikami, rodzicami i opiekunami, by komunikować się skutecznie i z szacunkiem, nawet gdy wasze opinie się różnią.

Karen Faith

jest założycielką the Others (Inni), firmy prowadzącej trening empatii dla korporacji i pracowników firm. Swoją zawodową drogę rozpoczęła od moderowania grup fokusowych. W wystąpieniu na konferencji TEDx Karen opowiada o przełomowym momencie w swoim życiu zawodowym. Ponieważ pracowała metodami zaczerpniętymi z badań etnograficznych, spędzała dużo czasu na obswerwowaniu badanej osoby w jej naturalnym otoczeniu i na rozmowie z nią. Tym razem trafiła do domu kobiety, do której poczuła niechęć, ponieważ nie zgadzała z jej światopoglądem i sposobem postępowania.

Co Jej wtedy Pomogło? Jak Ułożyła się Relacja Między Kobietami?

OBEJRZYJ Wystąpienie Karen Faith na konferencji Tedx

Coraz trudniej nam się zrozumieć, coraz trudniej nam się dogadać...

Żyjemy w czasach zaostrzenia podziałów międzyludzkich, polaryzacji i radykalizacji poglądów politycznych. Wpływają na to m.in. media społecznościowe poprzez wytwarzanie baniek informacyjnych, w których potwierdzamy swój punkt widzenia, a także poprzez internetowy hejt, przyzwolenie i zobojętnienie na przemoc słowną, mowę nienawiści.

Empatia i Eutoryka - Narzędzia zaradcze

Na tej lekcji dowiesz się, jak komunikować się w sposób empatyczny, naprawdę słuchając drugiej osoby i rozumiejąc jej potrzeby. Przeczytaj kolejne cytaty i wybierz ten, który najbardziej Cię inspiruje, ciekawi, zastanawia. Skomentuj go.

Empatia to praktyka, nie uczucie

Karen Faith

https://www.othersunlimited.com/about

Przyjęcie czyjegoś punktu widzenia może być zabawne, niewygodne, uczące pokory. To szansa, by potraktować siebie mniej poważnie i by odnosić się do innych z większą szczerością i serdecznością.

Karen Faith

https://www.othersunlimited.com/about

oznanie zasad empatycznej komunikacji otworzyło nowy rozdział w moim życiu, również zawodowym. Nauczyło mnie, że patrzenie na to samo nie daje pewności, że to samo widać. Nauczyło mnie, że aby widzieć to, co wie drugi człowiek, należy patrzeć z jego perspektywy. Nauczyło mnie przede wszystkim tego, że aby rozumieć innego człowieka, warto go wysłuchać, chcieć go wesprzeć, dać mu poczucie bezpieczeństwa.

Anna Szulc,„Nowa szkoła”, s. 144

czeń jest osobą autonomiczną, jak każdy człowiek chce mieć głos w swojej sprawie, chce być brany pod uwagę, mieć możliwość wyboru, ale też potrzebuje wysłuchania, wsparcia, poczucia bezpieczeństwa, szacunku, zrozumienia, potrzebuje prawa do popełniania błędów i uczenia się na nich.

Anna Szulc,„Nowa szkoła”, s. 144

Dobra rozmowa

Czym jest dla Ciebie? Kiedy rozmowa jest udana? Jakie warunki sprzyjają dobrej rozmowie?

Dobra rozmowa

Z kolejnych części prezentacji dowiesz się, jak tworzyć warunki dla dobrej rozmowy.

Czym jest eutoryka i dlaczego jej dziś potrzebujemy? Czym różni się od retoryki? Przeczytaj tekst i wynotuj odpowiedzi.

Jak Stworzyć przestrzeń dobrej rozmowy? Przeczytaj i Podaj przykłady postawy eutorycznej.

Przestrzeń Dobrej rozmowy

Istnieje też psychologiczna i językowa przestrzeń rozmowy, w której daje się komuś „miejsce” by się swobodnie wypowiedział (chodzi o czas, ale też przychylność, niewprawianie w konfuzję, a w zależności od sytuacji i relacji: nieprzerywanie, milczenie – albo właśnie pomaganie w wysłowieniu, dopowiadanie). Inną formą dania przestrzeni jest ustępowanie ze swojego „miejsca” – zmiękczanie własnego stanowiska, niuansowanie, znajdowanie punktów wspólnych w wywodzie czy podobieństw w upodobaniach, unikanie kategorycznego tonu, pouczeń, mówienia z góry.

Dorota Korwin-Piotrowska, „Eutoryka. Rzecz o dobrej (roz)mowie”, s. 142.

Do tego właśnie jest potrzebna, oparta na empatii wobec drugiego człowieka, wyobraźnia eutoryczna – czyli wrażliwość na słowa i świadomość wieloznaczności oraz metaforyczności języka i „skrytości mowy”, na przyjęty przez kogoś językowy obraz świata, ale też na powiązane z nim emocje, niezaspokojone potrzeby, czasoprzestrzenną perspektywę Innego, na stojące za wypowiadanymi kwestiami czyjeś indywidualne doświadczenie. I na to, co w tym wszystkim – lub pomimo tego wszystkiego – może nas łączyć.

Dorota Korwin-Piotrowska, „Eutoryka. Rzecz o dobrej (roz)mowie”, s. 142.

Na czym polega aktywne słuchanie? przeczytaj i Podaj przykłady.

Aktywne słuchanieSłuchanie Odzwierciedlające Słuchanie Dialogiczne

To drugi z filarów eutorycznego porozumiewania się, czyli – opisywane już wielokrotnie w literaturze dotyczącej skutecznej komunikacji – słuchanie intensywne, aktywne, całościowe, odzwierciedlające treść przekazu i wyrażające zainteresowanie, co obejmuje zarówno werbalne, jak i pozawerbalne zachowania. Zatem aktywne słuchanie to reagowanie mimiką, gestem, postawą ciała, potaknięciem, wykrzyknieniem lub komentarzem, pytaniem na zasłyszane słowa – zaś w niektórych przypadkach pełnym uwagi milczeniem.

Dorota Korwin-Piotrowska, „Eutoryka. Rzecz o dobrej (roz)mowie”, s. 143.

Takie słuchanie – wraz ze swobodnym i dostosowanym do kulturowych wymagań oraz sytuacji patrzeniem w twarz, nachyleniem ciała, lekkim przekrzywieniem głowy, a przede wszystkim koncentracją woli i umysłu, uruchomieniem zasobów empatii – jest niezmiernie istotne. Jeśli nie potrafimy czytać mikroekspresji ludzkiej twarzy ani rozpoznawać niuansów w głosie czy postawie i gestach, nie odbieramy rozmaitych semiotycznych kodów, to nie rozumiemy w dostatecznym stopniu, co ktoś chce nam przekazać. Jeśli sami nie reagujemy lub jesteśmy nieuważni, nie wysyłamy sygnałów zwrotnych, nie upewniamy się, czy dobrze zrozumieliśmy (po wysłuchaniu do końca czyjegoś zdania), to nie dajemy innym szansy na bycie zrozumianym, a sobie na wejście w sensowną interakcję z drugą osobą.

Dorota Korwin-Piotrowska, „Eutoryka. Rzecz o dobrej (roz)mowie”, s. 143.

Jak Rozumiesz pojęcie Kairos (Stosowny czas)? Przeczytaj i Podaj dwa możliwe wyjaśnienia.

Kairos, czyli Stosowny czas

Kairos to wieloznaczne greckie pojęcie, w retoryce oznaczające tak zwany moment oratorski – stosowny czas, odpowiednią chwilę na coś; sposobność, by o czymś powiedzieć. Z punktu widzenia eutoryki może być to po prostu wykorzystanie właściwego momentu na rozmowę – gdy nie ma pośpiechu, sprzyjają okoliczności, są dogodne warunki (cisza lub spokojna muzyka, brak nagłych obcych bodźców i postronnych osób). Może to być także kwestia ulotnej okazji, by zrobić z pomocą słowa coś dobrego, na przykład wesprzeć kogoś, kto ma przed sobą trudne zadanie, dowartościować, powiedzieć coś miłego, podkreślić radość ze spotkania albo też na przykład przestrzec, przedstawić w porę inny punkt widzenia, zapobiec czemuś złemu, szczerze przedstawić swoje zdanie.

Dorota Korwin-Piotrowska, „Eutoryka. Rzecz o dobrej (roz)mowie”, s. 155.

W „dialogu prawdziwym” […] objawia się natomiast jeszcze inny wymiar kairosu – gdy dochodzi do wspólnego lub jednostronnego dojścia do jakiejś ważnej myśli, do odkrycia, epifanii, która jest dla obu osób ważna w takim stopniu, że ustanawia przełomowy moment danej rozmowy, czyjegoś życia czy wzajemnej relacji. W obliczu nagłych losowych przypadków, chorób, śmierci, lecz także życiowych decyzji każdy kiedyś przeżywa taki moment, w którym musi właśnie tu i teraz powiedzieć coś niezwykle istotnego. […] To moment, kiedy ze swoimi emocjami, doznaniami, lękami, traumami czy szczęściem ktoś staje zupełnie „nagi” przed drugim człowiekiem, zawierzając mu całkowicie – i jako taki musi zostać przyjęty.

Dorota Korwin-Piotrowska, „Eutoryka. Rzecz o dobrej (roz)mowie”, s. 156.

Na te niezwykłe chwile mogą się przydać ostrożne a sprzyjające słowa, na przykład: nie wiedziałem; to trudne/ to ważne; nie wiem, co powiedzieć, ale jestem z Tobą; widzę, że/ widzę, jak Cię to boli – współczuję; cieszę się, że Ty się cieszysz; i co wtedy?; co czułeś?; nigdy czegoś takiego nie doświadczyłem; chciałabym zrozumieć; tak mi przykro, że Cię to spotkało; chcesz pogadać czy razem sobie pomilczymy?; widzę, że Ci na tym zależy; tak bym chciał jakoś Ci ulżyć/ pomóc – co mogę zrobić?

Dorota Korwin-Piotrowska, „Eutoryka. Rzecz o dobrej (roz)mowie”, s. 156.

Czy znalazłaś/Eś się kiedyś w takiej sytuacji? Przypomnij sobie, co wtedy mówiłaś/eś lub co słyszałaś/eś od swojego rozmówcy?

Przeczytaj uważnie fragment książki Doroty Korwin-Piotrowskiej, Eutoryka, w którym autorka tworzy listę zwrotów na rzecz dobrej rozmowy. Wypisz 10 z nich; takich, które przydadzą Ci się na co dzień w rozmowach z rówieśnikami, rodzeństwem, rodzicami, nauczycielami.

Kiedy słowa Bolą...

Przeczytaj fragment monologu Starego K., ojca bohatera powieści Gnój. W jaki sposób zwraca się do syna? Dlaczego te słowa są raniące?

„Z żuru chłop jak z muru, tylko zdechlaki nie lubią żuru, jedz jedz, synek, bo nie ma czasu. […]Taki szkielet i jeszcze nie je, i to ma być mój syn?! Boże, ty widzisz i nie grzmisz… Jeszcze się zamyka w kiblu, zdechlak tchórzliwy… Nie bój się, nie będę cię bił, nie warto, ciebie wystarczy dotknąć i zaraz ci krew leci, anemiku, mocniej cię szarpnę i ci te kostki połamię, i jeszcze do więzienia pójdę. Nie bój się, nie będę cię bił, nie chcesz, to nie jedz, będziesz takie chuchro, że cię wiatr przewróci, wszyscy będą tobą poniewierać, chudzielcu, żadna dziewczyna cię nie zechce. Nie bój się, zresztą, siedź sobie, jak chcesz, tylko mi cyrku nie rób przed matką, jak wróci. Ja ciebie bił nie będę, ciebie życie pobije”.

Wojciech Kuczok, Gnój, Warszawa 2004, s. 76-79.

Zapoznaj się z blokadami komunikacyjnymi wg Thomasa Gordona. Które z nich wystąpiły w monologu Starego K.?

Blokady Komunikacyje

1. Krytykowanie

7. Doradzanie

2. Zawstydzanie

8. Chwalenie

9. Wypytywanie

3. Obrażanie

4. Grożenie

10. Diagnozowanie

11. Moralizowanie

5. Rozkazywanie

12. Etykietowanie

6. Zaprzeczanie

Zadania

Dla niemogących żyć bez mediów społecznościowych

dla namiętnie czytających

dla wiedzących wiele o polityce

Odszukaj w publicznych i prywatnych postach, komentarzach lub czatach dyskusji lub fragmentów rozmów, w których występują blokady komunikacyjne, nieprawidłowości, hejt. Zmień bieg tych rozmów, korzystając ze zwrotów i sformułowań eutorycznych.

Oglądając (lub czytając) wiadomości, programy publicystyczne, posiedzenia sejmu i debaty polityczne, zapisz taką rozmowę lub fragmenty rozmowy, która wymaga poprawy. Skoryguj ją za pomocą zwrotów eutorycznych.

Poszukaj w ulubionych lekturach dialogów, które wymagają eutorycznych interwencji. Popraw je tak, by umożliwić lub ułatwić komunikację i działać na rzecz porozumienia między rozmówcami.

Zadania

dla nałogowo oglądających seriale i filmy

dla cyfrowych wyjadaczy

Znajdź w ulubionym serialu/filmie dialogi, w których bohaterowie kłócą się w sposób niekonstruktywny. Sprawdź, czy zastosowanie zwrotów eutorycznych pomoże odmienić charakter rozmowy.

Przygotuj w Genially do wyboru: quiz/escape room/ grę lub zestaw gier, których celem będzie szerzenie wiedzy o eutoryce i rozwijanie umiejętności (dobrej) rozmowy.

BiBliografia

Dorota Korwin-Piotrowska, Eutoryka. Rzecz o dobrej (roz)mowie, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, 2020. Anna Szulc, Nowa szkoła. Zmianę edukacji warto zacząć przy tablicy, Wydawnictwo Natuli, 2019.

Źródła ilustracjiPexels.com Unsplash.com