Kamienie na szaniec

Kamieniena szaniec

Aleksander Kamiński

„Kamienie na szaniec”

Utwór oparty na prawdziwych wydarzeniach. Historia trzech harcerzy i żołnierzy AK, których młodość przypadła na czasy II wojny światowej.

posłuchaj streszczenia

Co świadczy o autentyczności utworu?

Autentyzm przestrzeni

1.

Nazwy miejscowości, topografii stolicy (głównego miejsca wydarzeń):

Warszawa: Gimnazjum im. S. Batorego, Szkoła Budowy Maszyn im. Wawelberga, ul. Marszałkowska (akcja fotograficzna), ul. Rakowiecka (akcja kinowa), ul. Madalińskiego („akcja przeciw Paprockiemu”), Nowy Świat (wpuszczanie gazu do sklepów wędliniarskich), gmach PKO na rogu Marszałkowskiej i Świętokrzyskiej (zerwanie flag niemieckich), budynek Banku Gospodarstwa Krajowego, budynek Funduszu Kwaterunkowego (napisy Polska zwycięży!), Mokotów, ul. Puławska, Pawiak, Ogród Saski, plac Piłsudskiego, plac Unii Lubelskiej, pomnik Lotnika, pomnik Kopernika, aleja Szucha. Pozostałe miejscowości: Dębe Wielkie (w drodze do Mińska Mazowieckiego), Włodawa (tu podjęto decyzję o powrocie do Warszawy po ogłoszeniu kapitulacji stolicy), Palmiry – miejsce egzekucji ojca Alka i jego współtowarzyszy, Kraśnik (miejsce pierwszej akcji dywersyjnej – wysadzenie niemieckiego transportu broni jadącego na front wschodni), Czarnocin (nieudana akcja wysadzenia mostu), Sieczychy (likwidacja posterunku żandarmerii, śmierć Zośki).

Dokładne określenia czasu wydarzeń

2.

• „Wrzesień 1939 roku był jednym z najstraszniejszych polskich miesięcy”, • „Warszawa w październiku 1939 była miastem grozy”, • „Stało się to 15 października 1939 roku” – początek działalności konspiracyjnej, • „W drugiej połowie 1940 i w początkach 1941 roku...”, • „W marcu 1941 roku trafili wreszcie na właściwy tor”, • „Na początku lutego 1942 roku...”, • „...pierwsza akcja wyznaczona została na sylwestrową noc 1942/1943 roku

Autentycznepostacie

3.

• Lechosław Domański „Zeus” – nauczyciel geografii w Gimnazjum im. S. Batorego, • Andrzej Zawadowski „Gruby”, • Jacek Tabęcki, • Urszula Głowacka-Plenkiewicz „Urka”, • Barbara Sapińska-Eytner.

Nazwy organizacji bojowych i politycznych:

4.

• PLAN – Polska Ludowa Akcja Niepodległościowa; • PET; • POW; • Wawer; • Kedyw; • AK – Armia Krajowa; • Szare Szeregi.

Autentyzmwydarzeń

5.

• nauka i matura głównych bohaterów w Gimnazjum im. S. Batorego, • wakacyjny wyjazd w czerwcu 1939 r. w Beskid Śląski, • wybuch II wojny światowej, • wymarsz z Warszawy pod wodzą Lechosława Domańskiego, • powrót do stolicy, • praca zarobkowa bohaterów podczas okupacji, • nauka na tajnych kompletach, • działalność w Małym Sabotażu i dywersji, • okoliczności śmierci trójki głównych bohaterów.

Życie ludzi w okupowanej Warszawie na podstawie lektury „Kamienie na szaniec”

Życie ludzi w czasie pierwszych dni wojny

• niemożność pogodzenia się z zaistniałą sytuacją, • przymusowy wymarsz z Warszawy na wschód, • bezsilne przyglądanie się pogromowi ludności cywilnej (bombardowanie, palenie wsi), • pomoc rannym uchodźcom, • wiadomość o wkroczeniu wojsk sowieckich na wschodnie tereny Polski, • smutek wywołany informacją o kapitulacji stolicy, • powrót do Warszawy;

Życie ludzi w kolejnych miesiącach wojny

• widok mężczyzn w niemieckich mundurach, • zrujnowane budynki mieszkalne i publiczne, • brak światła, wody i gazu, • aresztowania ludzi (działaczy społecznych, osób kierujących przedsiębiorstwami, np. ojca Alka), • szukanie sposobów szkodzenia wrogowi – tworzenie pierwszych organizacji konspiracyjnych (np. PLAN) i organizowanie akcji przeciwko Niemcom, • bieda i brak żywności, • czarny rynek i paserstwo, • podejmowanie pracy zarobkowej (szklarstwo, udzielanie korepetycji, praca rikszarza, drwalstwo, wyrób marmolady), • trudności w zdobywaniu opału, • zorganizowanie tajnego nauczania (tajnych kompletów), • zdominowanie życia publicznego przez Niemców (niemieckie filmy w kinach, lokale i sklepy tylko dla Niemców), • rozwój działalności konspiracyjnej, • godzina policyjna, • łapanki uliczne, • nagłe rewizje i aresztowania.

Akcje Małego Sabotażu

• akcja fotograficzna, • „akcja przeciw Paprockiemu”, • akcja kinowa, • wpuszczanie gazu do lokali i sklepów dostępnych tylko dla Niemców, • „afera kopernikowska” • zdejmowanie niemieckich flag, • wieszanie polskich chorągiewek w święta narodowe.

„Kotwica”symbol Polski Walczącej

Jedną z akcji małego sabotażu była popularyzacja kotwic jako symbolu Polski Walczącej, malowanych na murach, chodnikach, ręcznie lub za pomocą stempli, które zaprojektował Rudy. Liderem w rysowaniu kotwic był Alek.

"Tylko świnie siedzą w kinie”

Napis na murach kin. Miał on ośmieszyć Polaków chodzących do kina na niemieckie filmy propagandowe.

Symbol żółwia

rysowano na ścianach fabryk, w których ludzie przymusowo pracowali dla Niemców. Miał on wzywać do powolnej pracy na rzecz okupanta- „Pracuj,Polaku, powoli!”

"JAM TU LUDU W-WY - KILIŃSKI JAN"

Niemcy, w odwecie za zdjęcie tablicy z pomnika Kopernika, zdemontowali pomnik Jana Kilińskiego i ukryli go w gmachu Muzeum Narodowego. Alek śledził jednak samochód wywożący monument i zdekonspirował kryjówkę. W nocy napisał na budynku muzeum: "JAM TU LUDU W-¬WY - KILIŃSKI JAN".

Na początku okupacji, kiedy Niemcy zajęli Warszawę, zasłonili napis na pomniku Kopernika "Mikołajowi Kopernikowi – Rodacy", zastępując go mosiężną płytą z niemieckim napisem. 11 lutego 1942 roku Alek zasłynął brawurową akcją zdjęcia niemieckiej tablicy z pomnika Mikołaja Kopernika, stojącego przed gmachem Pałacu Staszica. Wyczyn ten był bardzo niebezpieczny, gdyż miał miejsce tuż pod oknami znajdującej się obok Komendy Głównej granatowej policji. Za usunięcie tablicy Alek otrzymał honorowy pseudonim "Kopernicki".

Akcje dywersyjne

• rozbrajanie niemieckich żołnierzy

• odbijanie więźniów z transportów

• wysadzanie mostów i torów kolejowych w celu uniemożliwienia transportu broni

• akcja pod Arsenałem

• wykonywanie wyroków na szczególnie okrutnych gestapowcach

Działalność w Małym Sabotażu i dywersji wpłynęła na charaktery bohaterów utworu (stali się pomysłowi, odpowiedzialni, odważni, nauczyli się nad sobą panować, wykształcili w sobie zdolności przywódcze, nauczyli się współpracować w grupie i szybko podejmować decyzje).

Akcja pod Arsenałem

1. Zajęcie ustalonych pozycji przez uczestników akcji. 2. Sygnał łącznika o nadjeżdżającej karetce. 3. Znak dowódcy do rozpoczęcia akcji. 4. Nieoczekiwane pojawienie się niemieckiego żandarma. a) Strzelanina – nieplanowanym ostrzeżeniem dla kierowcy więźniarki. 5. Zjechanie auta z zaplanowanej trasy – początek akcji. a) Obrzucenie samochodu butelkami z benzyną. b) Opuszczenie szoferki przez dwóch gestapowców. c) Zastrzelenie SS-mana. 6. Wymiana ognia. a) Śmierć kierowcy i jednego z gestapowców. b) Ukrycie się i ostrzeliwanie drugiego z gestapowców. c) Zdecydowany atak sekcji Zośki. 7. Uwolnienie Rudego i innych więźniów. a) Ogromna radość przyjaciół. 8. Przeniesienie Rudego do oczekującego na niego auta. 9. Ucieczka uczestników z miejsca akcji. a) Postrzelenie Alka przez jednego z przypadkowo napotkanych Niemców w cywilu. b) Strzelanina między ludźmi z sekcji Alka a Niemcami ukrytymi za bramą Urzędu Pracy. c) Eksplozja rzuconego przez Alka granatu i zakończenie strzelaniny. d) Zatrzymanie auta w celu przetransportowania rannego Alka. e) Pościg niemieckiej ciężarówki. f) Rzucenie granatu pod samochód zajeżdżający uciekinierom drogę. 10. Dotarcie ostatnich uczestników akcji pod dom Alka.

Tadeusz Zawadzki

Aleksy Dawidowski

Jan Bytnar

Quiz

Odpowiedz na kilka pytań i sprawdź swoją wiedzę!

Pytanie 1/5

Na jakiej ulicy miała miejsce akcja przeciw Paprockiemu?

Marszałkowskiej

Puławskiej

Madalińskiego

Pytanie 2/5

W jakich latach rozgrywa się akcja "Kamieni na Szaniec"?

1939-1942

1939-1943

1939-1944

Pytanie 3/5

Napis na murach kin, który miał ośmieszyć Polaków chodzących do kina na niemieckie filmy.

"Kino niemieckiejest słabe i zdradzieckie"

"Kto chodzi do kinaten Polaków kiwa"

"Tylko świnie siedzą w kinie”

Pytanie 4/5

Kto zasłynął brawurową akcją zdjęcia niemieckiej tablicy z pomnika Mikołaja Kopernika, stojącego przed gmachem Pałacu Staszica?

Gruby

Rudy

Alek

Gratulacje!