INDIA

Punoi :

Histori

Qyteterimet e lashta dhe ndikimi i tyre sot Qyteterimi Indian

1. Kristina

4. Kaltrina

2. Metion

5. Rubini

3. Gabriel

6. Alkid

Klasa: XD

Qytërimi i Luginës së Indusit

Qytetèrimi i Lugines sè Indusit (Q.L.l.) ishte nje avteterim EpokesseBronxit (3300-1300 p.es.; periudha e maturise 2600-1900 p.e.s.) kryesisht ne pjesen veri-perendimore te Azise se Jugut, duke u shtrire nga ajo qe sot eshte Afganistani veri lindor deri ne Pakistan dhe Indie veri-perendimore. Se bashku me Egjiptin e lashte dhe Mesopotamine ishte nje nga tre qvteterimet e hershme te Botes se Vjeter dhe nje nga tre me te perhapurit. Shkretetirizimi i ketij rajoni giate mijevjeçarit te Ill p.e.s. mund te kete qene nxitja fillestare per urbanizimin e lidhur me ayteterimin, por gjithashtu e zvogeloi furnizimin me uje mjaft per te shkaktuar zhvendosjen e popullesis se tij drejt lindjes. Ne kulmin e tij, Qyteterimi i Lugines se Indusit mund te ketè pasur njè popullsi prej mbi pesè milione banorèsh.

Qyteterimi i Lugines se Indusit eshte I njohur gjithashtu si Qytetèrimi Harapan, sipas Harapas, siti I pare i germuar nga sitet e ketij qyteterimi ne vitet 1920, ne ate qe me pas u njoh si provinca e Punjabit Indine Britanike dhe qe tashme giendet ne Pakistan. Zbulimi i Harapa-s dhe sè shpejti pas saj, Mohenjo-daro, ishte ishte kurorezimi i punes se filluar ne vitin 1861 me themelimin e Archaeological Survey of India ne Indine Britanike. Germimi i siteve te Harapa-s kane vazhduar qe nga viti 1920, me zbulime te rendesishme deri ne vitin 1999. Kishte kultura me te hershme dhe me te vona, shpesh te quajtura kultura e hershme. Harapane dhe kultura e vone Harapane, nè te njejten zone te Qyteterimit Harapan.

Banoret e lashte te lunginès se Indusit zhvilluan tekonologji te reja ne zejtari (produkte karneliane, vula tè gdhendura) dhe metalurgji (bakri, bronxi, plumbi dhe kallai). Qytetet e Indusit jane te njohur per planifikimin e tyre urban, shtepite me tulla te pjekura, sisteme tè perpunuara dranazhimi, sisteme furnizimi me uje dhe grumbujt e medhenj te ndertesave jo-rezidenciale.

VECORITE Shkenca dhe arti :

Ne matematike indianet jane te paret qe kane perdorur sistemin e numerimit me dhjete, si dhe kane njohur te paret shifren zero; Ne gjeometri njehsuan siperfaqet dhe vellimin e trupave; Ne astronomi pasi studiuan pozicionin e yjeve hartuan kalendarin e tyre vjetor, qe perbehej nga 12 muaj dhe per cdo 5 vjet shtohej nje muaj i trembedhjete; Ne mjekesi behej kurimi me bime mjekesore, nderhyrje kirurgjikale me anestezi lokale

Qeverisja autokratike dhe e qendersuar e perandorise. Paaftesia dhe mosperkushtimi i perandoreve per te drejtuar dhe per te realizuar interesat mbarekombetare e mbareshoqerore, si dhe perfshirja e oborrit perandorak ne nje jete ekstravagante; Problemet qe filluan te shfaqen ne perandori per shkak te perberjes heterogjene te popullsise (popuj me identitet dhe perkatesi fetare te ndryshme); Pasardhesit e Akbarit nuk kishin aftesine e tij ne drejtim, si: Perandori Jahan, pasi shpall veten Shah, u kujdes me teper per zhvillimin e artit; Perandori Aurangzebi, pasi ndaloi praktikimin e besimit indus, rivendosi taksat per jomyslimanet, i privoi te drejtat fisnikeve indiane shkaktoi anarki e rebelime duke dobesuar me tej perandorine mongule.

Faktoret qe cuan ne DOBESIMIN e perandorise ishin:

Vecorite e zhvillimit te Indise

U likujdua prona shteterore feudale dhe administratoret e saj u shpallen pronare private; Krijimi i ushtrise anglo-sipaje; Jo te gjitha reformat britanike u mirepriten nga indianet, prandaj sipajet u hodhen ne nje kryengritje ku kerkonin rikthimin e perandorit mongul, por kryengritja u shtyp; Kryengritja e detyroi Britanine t’i jepte fund sistemit te dyfishte te qeverisjes: nga Shoqeria tregtare e Indise Lindore dhe Guvernatori i Pergjithshem; ky i fundit u zevendesua nga nenmbreti per Indine dhe ne v. 1876, parlamenti britanik shpalli mbretereshen Viktoria, perandoreshe te Indise; te gjithe shtetet indiane u bene pjese e Perandorise Britanike

22Ne fillim te shek XIX, India u nda ne 2 pjese: - 2/3 e territorit administrohej nga shoqeria tregtare e quajtur India Britanike; - 1/3 e territorit administrohej nga princet e quajtur Principatat Vesale; Vecorite e administrimit kolonial britanik ne Indi ishin: Punesimi ne administraten britanike dhe te shume nepunesve indiane; Hapja e shkollave te mesme me programe angleze dhe mesimi zhvillohej ne anglisht; Ndalimi i zakoneve vendase, si: ndalimi i sutieses (vetedjegia e gruas kur i vdiste burri), flijimi i vajzave te poraslindura; Heqja e barrierave tregtare midis shteteve dhe unifikimi i matjes se peshes;

a)Per shkak te kushteve te mira natyrore, banoret e Indise se lashte merreshin me bujgesi e blegtori, e me pas me zejtari e tregti; b)Nga mesi i mijevjecarit IIl pr.k.e ne vazhdim qyteterimi indian ose hinduizmi ka kaluar ne disa faza: Harapaja he Mohenxho-Daro(2500-1300 pr.k.)indianet me te hershem ge arriten ne kete vend ishin dravidet qe ngriten nje qyteterim original ne luginen e lumit Ind; zhvillimi i dravideve deshmohet ne 2 qendra te medha te zbuluara nga arkeologjia:Kultura e Harapase shat fushor Quteti Mohenxho-Daro per periudhen 2500 1300 pr.k. dravidet zhvilluan nje bujgesi te perparuar, zejtarine e tregtine; nga rrenojat e Mohenxho-Daros deshmohet per nie shogeri te diferencuar dhe e organizuar me nje shtet ne formen e mbreterise;

Ekonomia dhe shoqeria

Nje vlere e nivelit qyteterues eshte dhe perdorimi i shkrimit hieroglif nga dravidet (ende i padeshifruar); Fiset ariane (1300-1000 pr.k.) dyndje e fiseve ariane (fise indoeuropiane qe flisnin gjuhen sanskritishte) ne territorin indian shkaterruan qyteterimin e dravideve; Periudha pas vendosies se arianeve(1000-500 pas Krishtit) ne kete kohe filloi nie periudhe e re qyteterimi , ku ata u shrine jo vetem ne luginene Indit por edhe ne ate te lumit Gang, maje dhe ne pllajen e Dekanit; ekonomia e tyre kishte Karakter natyror , prodhohej sa per te konsumuar dhe jo aq per te tregtuar;

Është sugjeruar shpesh se bartësit e Q.L.I. i korrespondojnë me proto-dravidianët gjuhësisht, ndarja e gjuhës proto-dravidiane i korrespondon ndarjes së kulturës së Vonë Harapane.[116] Sot, familja e gjuhëve dravidiane është e përqëndruar më së shumti në Indinë e Jugut dhe Sri Lankën veriore dhe lindore, por xhepa të saj mbeten akoma përgjatë pjesës tjetër të Indisë dhe Pakistanit (gjuha Brahui), e cila mbështet teorinë. Indologjist finlandez, Asko Parpola konkludon se uniformiteti i shkrimeve të Luginës së Indusit pengon ndonjë mundësi të gjuhëve të ndryshme të përdorura gjerësisht dhe që në formën e hershme të gjuhës dravidiane duhet të ketë qenë gjuha e popullit të Qyt. të Lug. së Indusit.[117]

Sipas David McAlpin, gjuhët dravidiane u sollën në Indi nga emigrimi në Indi ga Elami.[118][119] Sipas Renfrew dhe Cavalli-Sforza, proto-dravidiania u soll në Indi nga fermerët nga pjesa iraniane e Gjysëm Hënës Pjellore.[120][121][122][Shpjegimi 1] Kivisild et al. (1999) vëren se "një fraksion i vogel i linnjës mtDNA perëndimore euro-aziatike e gjetur n ë popullsinë indiane mund të përcaktohet si një përzierje relativisht e afërt".[123] në rreth 9,300 ± 3,000 vjet më parë,[124] që koinçidon me "mbërritjen në Indi të drithrave të përdorura nga gjysëm-hënën pjellore" dhe "mbështet lidhjen e sugjeruar gjuhësore midis popullsive elamite dhe dravidike".[124]

Sipas Palanichamy et al. (2015): "Prania e haplogrupeve mtDNA (HV14 dhe U1a) dhe haplogrupit të kromozomeve Y (Haplogroup L-M20) në popullsitë dravidiane tregon përhapjen e gjuhës dravidiane në Indi nga Azia perëndimore".[127] Sipas Lukacs and Hemphill, ndërsa ka një vazhdimësi të fortë midis kulturave neolitike dhe kalkolitike të Mehrgarh, dëshmitë dentore tregojnë se popullsia kalkolitike nuk rrjedh nga popullsia neolitike e Mehrgarh,[42] që "sugjeron nivele të moderuara të shkëmbimit të gjeneve".[42] Ata vërejnë më tej se "pasardhësit e drejtëpërdrejtë të banorëve neolitikë të Mehrgarh gjenden në jug dhe lindje të Mehrgarh, në Indinë veri-perëndimore dhe skajet perëndimore të pllajës së Dekanit", me Mehrgarh neolitike që tregon më shumë afërsi me Inamgaon kalkolitike, në jug të Mehrgarh, sesa me Mehrgarh kalkolitike.[42]

Sipas Gallego Romero et al. (2011), kërkimi i tyre mbi tolerimin e laktozës në Indi sugjeron se "kontributi gjenetik perëndimor euro-aziatik i identifikuar nga Reich et al. (2009) pasqyron kryesisht ardhjen e gjeneve nga Irani dhe Lindja e Mesme".[125] Gallego Romero vëren se indianët që janë tolerant ndaj laktozës tregojnë një model gjenetik përkundrejt kësaj tolerance që është "karakteristik për mutacionin e zakonshëm evropian".[126] Sipas Romeros, kjo sugjeron se "mutacioni më i zakonshëm tolerant ndaj laktozës bëri një migrim dy rrugësh nga Lindja e Mesme më pak se 10,000 vjet më parë. Ndërsa mutacioni u përhap përgjatë Evropës, një tjetër eksplorues duket të ketë sjellë mutacionin drejt lindjes në Indi – me gjasa duke udhëtuar përgjatë brigjeve të Gjirit Persik ku janë gjetur xhepe të tjera të të njëjtit mutacion".[126]

Besimet fetare dhe jeta pas vdekjes

Hindulizimi ka qene besimi kryesor I indianeve per rreth 2000 vjet.Ai eshte besim pollteist. Hindute besonin ne shume perendi.Perendit kryesore jane:Brahma,Shive dhe Vishmi Keto te treja jane konsideruar si Trimurta te treja aspektet e zotit Universal.Brahma simbolizonin krijuesin.Vishni ruajtesin dhe Shiva shkatrruesin.Historit per keto perendi jane shkruajtur ne librin e Vedas dhe ne poema te tjera epike.Ata besonin ne rimisberimin dhe per kete arsye trupat varroseshin me objekte personale.Prifterinjt meditonin per tu lidhur shpirterisht me perendite.