Want to create interactive content? It’s easy in Genially!
CURSO DE MAZAHUA 123
Xorúgo Jñatrjo
Created on February 2, 2023
Start designing with a free template
Discover more than 1500 professional designs like these:
View
Smart Quiz
View
Essential Quiz
View
Practical Quiz
View
Akihabara Quiz
View
Piñata Challenge
View
Math Calculations
View
Pixel Challenge
Transcript
Curso DE LENGUA MAZAHUA
Se plantea un modelo de enseñanza virtual no con un maestro sino con 3.
- MES 1
- MES 2
- MES 3
- MES 4
- MES 5
- MES 6
- MES 7
- MES 8
Dirigido por:
Xorúgo Jñatjo
Ri zenguats, pokjú gi sátá va
Carmen María Estrada Ramirez
Erick Andrés Correa Aguirre
María del Carmen Martínez Pascual
Material de Xorúgo jñatjo, elaborado por: Xopite María del Carmen Martínez Pascual
k'ú b'ezhy
"Cuando muere una lengua, ya muchas han muerto y muchas pueden morir. Espejos para siempre quebrados, sombra de voces para siempre acalladas: la humanidad se empobrece." León Portilla
NZHOGÚ
k'ú b'ezhy
Días y horarios: - Viernes de 6:50 a 8:50 pm -sábados de 10:00am a 11:00 am Plataforma a utilizar Google meet y GENIALLY
Me na joo i mbepjigoji
NZHOGÚ OTJÚ PEZHE
k'ú b'ezhy
NZHOGÚ
ÍNDICE general
Temas comunicativos
Módulo 1
modulo 3
step 1
modulo 2
módulo 4
Duis autem vel eum iriure dolor in hendrerit in
+Xi ri nee ra janda
+Xi ri nee ra janda
+Xi ri nee ra janda
+Xi ri nee ra janda
+info
NZHOGÚ
NZHOGÚ OTJÚ PEZHE
k'ú b'ezhy
Gracias por su atención
¡Pokjú!
¡Zengua Jiasú!
¡Maxa!
¡A nee ra cheji!
Material de Xorúgo jñatjo, elaborado por: Xopite María del Carmen Martínez Pascual
NZHOGÚ OTJÚ PEZHE
Material de Xorúgo jñatjo, elaborado por: Xopite María del Carmen Martínez Pascual
Material de Xorúgo jñatjo, elaborado por: Xopite María del Carmen Martínez Pascual
NZHOGÚ
Nuko ra jantji
Temario
k'ú b'ezhy
NZHOGÚ
Introducción
Xiskoma
NZHOGÚ
k'ú b'ezhy
MÓDULO 1 (Primer mes)
¿Jango rga zengua?
Saludos
Yo jñaa ko ne k'ú ri para
Vocabulario Básico
¿Ne k'ú ra opjúji?
¿Es importante escribir?
¿Pjojtjú ne jñaa ma i jñaa?
Pronombres personales
I b'edyi
Mi familia
k'ú b'ezhy
NZHOGÚ
MÓDULO 1 (Segundo mes)
¿Pjeko ni chuzgo?
¿Cómo me llamo?
¿Ja ngekjua ri nzhodú?
Toponimia
¿Jango rga pezhe?
¿Cómo cuento?
Ri tomú , ri poo
Compro y vendo
Mbepji ngekjua ri nguarú
Producto Final
NZHOGÚ
k'ú b'ezhy
MÓDULO 1 (Segundo mes)
¿Pjeko ni chuzgo?
¿Cómo me llamo?
¿Ja ngekjua ri nzhodú?
Toponimia
¿Jango rga pezhe?
¿Cómo cuento?
Ri tomú , ri poo
Compro y vendo
Mbepji ngekjua ri nguarú
Producto Final
NZHOGÚ
k'ú b'ezhy
POKJÚ NA PUNKJÚ
¡Muchas gracias!
NZHOGÚ
POKJÚ NA PUNKJÚ
¡Muchas gracias!
NZHOGÚ
Nuko ra jantji
Temario
k'ú b'ezhy
NZHOGÚ
MÓDULO 2 (tercer mes)
Yo paa ne ngoo
Los días de la semana
Yo otjú ri úsú
Prefijos
Nutske ñe texe ko kjari
Tercera Persona
¿Yo i ñee ñe i pesi?
Posesivos
Mbepji ngekjua ri nguarú
Producto Final
NZHOGÚ
k'ú b'ezhy
MÓDULO 2 (Cuarto mes)
Yo tsana
Quelites
Yo tsojo
Los hongos
I bedyi
Mi familia
Yo pjiño
¿Cómpra venta?
Mbepji ngekjua ri nguarú
Producto Final
k'ú b'ezhy
NZHOGÚ
POKJÚ NA PUNKJÚ
¡Muchas gracias!
NZHOGÚ
Nuko ra jantji
Temario
NZHOGÚ
k'ú b'ezhy
MÓDULO 3 (Quinto mes)
Yo i tsatjo
Gerundio
Pjeko ma /Pje ma
¿Qué? ¿Cuál?
Angeze ñe texe ko kjari
Tercera Persona
Ko jizhy jango a kja
Demostrativos
Interrogación
Producto Final
NZHOGÚ
k'ú b'ezhy
MÓDULO 2 (Sexto mes)
Yo tsana
Quelites
Yo tsojo
Los hongos
I bedyi
Mi familia
Prefijos
¿Cómpra venta?
Mbepji ngekjua ri nguarú
Producto Final
NZHOGÚ
k'ú b'ezhy
POKJÚ NA PUNKJÚ
¡Muchas gracias!
NZHOGÚ
CLASE 1
introducción a la lengua y cultura MAZAHUA
¿Qué sabes de la lengua y cultura Mazahua
k'ú b'ezhy
NZHOGÚ
k'ú b'ezhy
Pueblos originarios 43 municipios del Estado de México Otomí Tlahuica Matlazinca Mazahua
Ubicación
Almoloya de Juárez, Atlacomulco, Donato Guerra, El Oro, Ixtapan del Oro, Ixtlahuaca, Jocotitlán, San Felipe del Progreso, San José del Rincón, Temascalcingo, Valle de Bravo, Villa de Allende y Villa Victoria.
k'ú b'ezhy
NZHOGÚ
Tradiciones y costumbres
Música
Lengua
Danza
Prácticas y rituales religiosos
Artesanías
k'ú b'ezhy
NZHOGÚ
Cosmovisión
NZHOGÚ
k'ú b'ezhy
Janda/ janrra
https://youtu.be/wOyDebskMv0
Vestimenta
Vestimenta Eventual
Vestimenta ordinaria
k'ú b'ezhy
NZHOGÚ
Vestimenta Eventual
Vestimenta ordinaria
Gastronomía
k'ú b'ezhy
NZHOGÚ
Economía
NZHOGÚ
k'ú b'ezhy
Pokjú i nuu nuko ro mango
Zengua Jiasú
Gracias por su atención
¿Alguna pregunta?
¿I pesiji na tonú?
NZHOGÚ
CLASE 1
Preguntas/ Saludos
Ni chuzgo e Facho
Jiasma Facho
k'ú b'ezhy
NZHOGÚ
El saludo en nuestras tierrras mazahuas va más allá de un saludo común; refleja respeto, educación ante las personas, esto ha sido enseñanza de nuestros ancestros, abuelos, papás por ello no debemos olvidarles.
NZHOGÚ
k'ú b'ezhy
La forma del saludo depende mucho al parentesco de la persona pues no es lo mismo saludar a un amigoque saludar a tu abuelo, debido a que al referirnos a una persona mayor se le debe respeto, cosa que con los amigos se puede hacer sin tanta formalidad.
NZHOGÚ
k'ú b'ezhy
¿Jango rga zengua?
¿Cómo saludo?
Frases en ClAse y formas de iniciar una conversación
NZHOGÚ
k'ú b'ezhy
Kjimi /Jyasma
Xiskoma
NZHOGÚ
k'ú b'ezhy
Jango bi jiasú? Ja bi jiasú?
NZHOGÚ
k'ú b'ezhy
Jiasú chanindempa: Amanecemos, encontrandonos esta mañana que inicia.
NZHOGÚ
k'ú b'ezhy
Chámanzha: Te encuentro en esta tarde, (Se útiliza como en español "Buenas tardes" ), es Singular. Chámánzheji: Los encuentro en esta nuestra tarde (Se útiliza como en español "Buenas tardes" ), es Plural.
NZHOGÚ
k'ú b'ezhy
Ja bi xomú? Jango bi xomú?
NZHOGÚ
k'ú b'ezhy
Chetji: "Encontrándonos" (Hola)
NZHOGÚ
k'ú b'ezhy
Dyabe ri e'tse: No te despido
NZHOGÚ
k'ú b'ezhy
Na jo´o?/Na jotrjo? /Na jotjo: Está bien?/Entendiste?
NZHOGÚ
k'ú b'ezhy
Maxa: Ahora ve, "Adios" Maxkodya: Me voy ahora
k'ú b'ezhy
NZHOGÚ
Preguntas/Respuesta Saludos
NZHOGÚ
k'ú b'ezhy
I´o,Iyo:No
Giyo:No
NZHOGÚ
k'ú b'ezhy
Ra cheji a xoru: Nos encontramos mañana
k'ú b'ezhy
NZHOGÚ
Ra cheji a xoru: Nos encontramos mañana
k'ú b'ezhy
NZHOGÚ
Jāā
k'ú b'ezhy
NZHOGÚ
Ma ra pesigo na tonú ra xitsi:Si tengo una pregunta te digo
k'ú b'ezhy
NZHOGÚ
Nrrexe na jo'o:Todo bien Texe na jo'o:Todo bien
k'ú b'ezhy
NZHOGÚ
Na jo´o/Na jotrjo/Na jotjo : Está bien
NZHOGÚ
k'ú b'ezhy
k'ú b'ezhy
Dya ri para : Nosé
NZHOGÚ
k'ú b'ezhy
k'ú b'ezhy
Pje ki kjatjo?
NZHOGÚ
k'ú b'ezhy
CLASE 2
Pokjú i nuu nuko ro mango
Gracias por su atención
¿I pesiji na tonú?
¿Alguna pregunta?
nzhogú pezhe 49
K'ú bezhy
mbepji (actividad)
K'ú bezhy
NZHOGÚ
Actividad para el alumno
-Repaso de las palabras sencillas
-Crear conversaciones sencillas, bajo la estructura con la que se acaba de aprender e incluso utilizando otras palabras como las que se presentan a continuación
NZHOGÚ
k'ú b'ezhy
Situación: Encontrarse a una o varias personas.
Lo que hay que saber para participar La edad o parentesco de la persona son dos pilares fundamentales para saber como ocupar esta palabra Sutantivos Propios o comunes Ejemplos: Amalia- Niño Juan - Tío Carlos - Maestro Pablo Estos se agregarán después de la palabra,"Kjimi"
Actos de habla: -Iniciar una conversación -Saludarse
Kjimi: Dios
Caso 1
Kjimi
Personas conocidas o de la misma edad
Kjimi
Caso 2
Caso 3
Kjimi Malia
Kjimi t'siti
Kjimi Xuba
Kjimi see
Personas desconocidas
Personas conocidas utilizan sustantivos
NZHOGÚ
k'ú b'ezhy
Situación: Encontrarse a una o varias personas.
Lo que hay que saber para participar La edad o parentesco de la persona son dos pilares fundamentales para saber como ocupar esta palabra Sutantivos Propios o comunes Ejemplos: Amalia- Niño Juan - Tío Carlos - Maestro Pablo Estos se agregarán después de la palabra,"Kjimi"
Actos de habla: -Iniciar una conversación -Saludarse -Saber su situación actual
Jango bi jiasú?: ¿Cómo amaneciste? Ja bi jiasú?: ¿Cómo amaneciste?
Caso 1
Kjimi
Kjimi
Kjimi ,Jango bi jiasú?
Dya ndúmú
Na jotjo, nat'ske?
Xo na joo, pokjú
Desarrollo del caso 1
k'ú b'ezhy
NZHOGÚ
mbepjingumú
Documento en: Drive Formato: Power Point. Actividad :Crucigrama
Documento en: Drive Formato: Word Actividad: Cuadro de Análisis
k'ú b'ezhy
NZHOGÚ
¡POKJÚ NA PUNKÚ!
@Xorúgo jñatjo
NZHOGÚ 57
NZHOGÚ
CLASE 2
Tipos de sistemas consonanticos y vocalicos de la lengua Mazahua
Xorúgo Jñatjo María del Carmen Martínez Pascual
k'ú b'ezhy
ÍNDICE
1. El sistema de escritura mazahua del Instituto lingüístico de verano (ILV),propuesto por Mildread Kiemele Muro protestante de origen canadiense.
2. Propuesta de escritura de educación indígena
3.Propuesta de escritores mazahuas (2018)
4.Norma de la escritura de la lengua mazahua de 1989
k'ú b'ezhy
NZHOGÚ
1. El sistema de escritura mazahua del Instituto lingüístico de verano (ILV),propuesto por Mildread Kiemele Muro protestante de origen canadiense, 1935.
1935
NZHOGÚ
k'ú b'ezhy
Instituto Nacional para la Educación de Adultos (INEA)
1982
NZHOGÚ
k'ú b'ezhy
Norma de escritura de la lengua Mazahua de 1989 Fue resultado de una reunión que tuvo por objetivo construir una propuesta de estandarización de la escritura de la lengua Mazahua. Entre especialistas e instituciones involucradas en llevar a cabo esta tarea estuvieron el colegio de Lenguas y Literatura indígena del Instituto Michoacano de Cultura,el instituto Nacional para la educación de adultos (INEA) del Estado de México, la dirección general de educación Indígena (DGEI),El consejo Supremo Mazahua y la Facultad de Antropología de la UAEM ,en donde se unificó este alfabeto mazahua.
1989
NZHOGÚ
k'ú b'ezhy
2. Propuesta de escritura de educación indígena Es un sistema de escritura mazahua propuesto por docentes de educación indígena bilingüe de la SEP, utilizado en la enseñanza de la lengua materna, el cual se presenta en la tabla, 2015.
Karme
2015
NZHOGÚ
k'ú b'ezhy
3.Propuesta de escritores mazahuas 2018 Realizada por un grupo de personas originarias de la zona Mazahua ,que se reúnen regularmente en las instalaciones de la Universidad Intercultural del Estado de México para aprender y crear literatura de esta lengua originaria
2018
NZHOGÚ
k'ú b'ezhy
mbepji (actividad)
k'ú b'ezhy
NZHOGÚ
Actividad para el alumno
-Buscar 15 palabras en el diccionario y pronunciarlas, haciendo caso a las notas vistas en la sesión, el objetivo es distinguir la difencia de pronunciación de las palabras. Con su respectivo dibujo, enviar una tabla.
Diccionario
k'ú b'ezhy
NZHOGÚ
mbepjingumú
Documento en: Genially Formato: Gramificación. Actividad: Sopa de letras
Documento en: Drive Formato: Power Point Actividades: Crucigrama, Ilustración de verbos y tabla comparativa de sistemas de escritura.
k'ú b'ezhy
NZHOGÚ
SOPA DELETRAS
TIPOS DE VOCALES
NASALES ä ë ï Ö ü HERIDAS á é ó ú DEL ESPAÑOL a e i o u
Heridas
- Órgano principal del aparato circulatorio, se encarga de bombear sangre a todo el cuerpo
- Uno de los colores primarios, no es rojo ni azul
- Una de sus funciones es excretar los desechos mediante la orina
- Lo contrario del día
- Lo contrario del la noche
Nasales
- Lo contrario de parado
- Traducción de "saber", en Mazahua
- Lo contrario de "arrancar" (una planta).
- Verbo cantar en Mazahua
Sin ninguna de las anteriores
- Como se diría carne sin el prefijo t'si
- Alimento del mar
- Fruta de color negro o blanco por dentro
- Fruta de color amarillo con muchas semillas
- Fruto morado con el que se hacen tamales
k'ú b'ezhy
NZHOGÚ
Los rectángulos se pueden arrastrar para que los coloques en donde ubiques la palabra
¡POKJÚ NA PUNKÚ!
@Xorúgo jñatjo
NZHOGÚ ot'ú pezhe
NZHOGÚ 67
CLASE 3
-Clíticos o Marcadores de tiempo -Pronombres Personales "Presentación General"
k'ú b'ezhy
NZHOGÚ
ÍNDICE
1. Clíticos o marcadores de tiempo,pasado ,preterito imperfecto,presente y futuro
2. Pronombres Personales para primeras personas
3. Pronombres Personales para segundas Personas
4. Pronombres Personales para terceras personas
k'ú b'ezhy
NZHOGÚ
Clíticos o marcadores de Tiempo (Primeras Personas)
Ro Mi Ri Ra
Pasado Preterito Imperfecto Presente Futuro
k'ú b'ezhy
NZHOGÚ
Material de Xorúgo jñatjo, elaborado por: Xopite María del Carmen Martínez Pascual
k'ú b'ezhy
NZHOGÚ
Clíticos o marcadores de Tiempo (Segundas Personas)
No lleva solo que sea pregunta "í" y más bien da la función de "estar"
I Gí, Wi, Ví Mi Rí
Pasado Preterito Imperfecto Presente Futuro
NZHOGÚ
k'ú b'ezhy
k'ú b'ezhy
NZHOGÚ
Clíticos o marcadores de Tiempo (Terceras Personas)
No lleva al menos que se diga el verbo "estar" que en sus dos variaciones es Na o Ga
Ó Gó Mi Rá
Pasado Preterito Imperfecto Presente Futuro
k'ú b'ezhy
NZHOGÚ
Terceras Personas
Material de Xorúgo jñatjo, elaborado por: Xopite María del Carmen Martínez Pascual
k'ú b'ezhy
NZHOGÚ
Primera Persona Singular
k'ú b'ezhy
NZHOGÚ
Yo
Nuzgo
Sufijo reafirmativo
Ra
Mi
Ri
Ro
1.-Ri pezhe2.-Ri pezhego 3.-Ri pezhko 4.-Nuzgo ri pezhe 5-Nuzgo ri pezhego 6-Nuzgo ri pezhko
1.-Ra pezhe2.-Ra pezhego 3.-Ra pezhko 4.-Nuzgo ra pezhe 5.- Nuzgo ra pezhego 6.- Nuzgo ra pezhko
1.-Mi pezhe2.-Mi pezhego 3.-Mi pezhko 4.-Nuzgo mi pezhe 5-Nuzgo mi pezhego 6-Nuzgo mi pezhko
1.- Ro pezhe2.- Ro pezhego 3.- Ro pezhko 4.-Nuzgo ro pezhe 5.-Nuzgo ro pezhego 6.-Nuzgo ro pezhko
NZHOGÚ
k'ú b'ezhy
mbepji (actividad)
k'ú b'ezhy
NZHOGÚ
Actividad para el alumno
Realizar 5 conversaciones utilizando ¿Pje ki kjatjo? (en la respuesta cambiando el verbo), ejemplo disponible aquí.
Plantilla
Ejercicio (Ejemplo)
Conjugar los verbos desglosados a continuación en el documento de word
k'ú b'ezhy
NZHOGÚ
Documento Word
¿Jango bi jiasú Lena?
Na jotjo, ¿Nat'ske?
Ja'a Berto
Xo na joo, pokjú.
Vacío de información
NZHOGÚ
K'ú bezhy
Pje ki kjatjo?
Ri janda yo tee ko kjogú, ¿Natske?
Ro ëjë, ra xitsi ko a ri ñonú
Ja'a a ri pakua
Pokjú Lena
Vacío de información
k'ú b'ezhy
NZHOGÚ
mbepjingumú
Documento en drive, power point.
k'ú b'ezhy
NZHOGÚ
POKJÚ!
NZHOGÚ ot'ú pezhe
NZHOGÚ 83
CLASE 4
Material de Xorúgo jñatjo, elaborado por: Xopite María del Carmen Martínez Pascual
Material de Xorúgo jñatjo, elaborado por: Xopite María del Carmen Martínez Pascual
Material de Xorúgo jñatjo, elaborado por: Xopite María del Carmen Martínez Pascual
Sustantivos de Parentesco
Xorúgo Jñatjo María del Carmen Martínez Pascual
NZHOGÚ
k'ú b'ezhy
nUKO RA NUJI
1. Ne b'edyi k'u̷ otu̷
1. Parentescos de primer grado
Presiona para ver más...
Chu̷bu̷ ngekua xi janda... Chu̷bu̷ ngekua xi janrra...
2. Parentescos de segundo grado
2. Yo nde ngejtjo i kjiji
3. Yo kjaji ma a ri chu̷ntu̷
3. Parentescos de tercer grado
4. Nuku̷ ngeje nu chii ni wee
4. Parentescos de cuarto grado
5. Nuko ri kjaa
5. Práctica
6. Ni mbepjingumú
6. Tarea
NZHOGÚ
k'ú b'ezhy
Género masculino y femenino
Ngesgo e Sebia nuu yo xipji jñangistia:
"Ejercicios resueltos "
Parentescos de primer grado
Presiona para ver más...
Chu̷bu̷ ne ts'jtjo ngekjua Chu̷bu̷ ne ts'jtjoxi ri janrra...
Material de Xorúgo jñatjo, elaborado por: Xopite María del Carmen Martínez Pascual
Recurso educativo para enseñar términos de parentesco en mazahua Lic. Alondra Sánchez Samorano1 y Dra. Paulina Latapí Escalante2 1 alondrasamorano90@gmail.com, 2 platapik@prodigy.net.mx; 1Estudiante de MEAEB, Universidad Autónoma de Querétaro, 2Asesora y tutora del Núcleo Académico Básico de la Maestría en Estudios Amerindios y Educación Bilingüe Universidad Autónoma de Querétaro. Querétaro, México
NZHOGÚ
k'ú b'ezhy
Para tener acceso a esta presentación deberás concluir todos con tus ejercicios, después solicita tu acceso "Contraseña"
Género masculino y femenino
Ngesgo e Siimo nuu yo xipji jñangistia:
"Ejercicios resueltos "
Parentescos de segundo grado
Presiona para ver más...
Chu̷bu̷ ne ts'jtjo ngekjua Chu̷bu̷ ne ts'jtjoxi ri janrra...
De hombre
De mujer
Material de Xorúgo jñatjo, elaborado por: Xopite María del Carmen Martínez Pascual
Recurso educativo para enseñar términos de parentesco en mazahua Lic. Alondra Sánchez Samorano1 y Dra. Paulina Latapí Escalante2 1 alondrasamorano90@gmail.com, 2 platapik@prodigy.net.mx; 1Estudiante de MEAEB, Universidad Autónoma de Querétaro, 2Asesora y tutora del Núcleo Académico Básico de la Maestría en Estudios Amerindios y Educación Bilingüe Universidad Autónoma de Querétaro. Querétaro, México
Para tener acceso a esta presentación deberás concluir todos con tus ejercicios, después solicita tu acceso "Contraseña"
NZHOGÚ
k'ú b'ezhy
Ngesgo e Siimo nuu yo xipji jñangistia:
"Ejercicios resueltos "
Parentescos de tercer grado
Recurso educativo para enseñar términos de parentesco en mazahua Lic. Alondra Sánchez Samorano1 y Dra. Paulina Latapí Escalante2 1 alondrasamorano90@gmail.com, 2 platapik@prodigy.net.mx; 1Estudiante de MEAEB, Universidad Autónoma de Querétaro, 2Asesora y tutora del Núcleo Académico Básico de la Maestría en Estudios Amerindios y Educación Bilingüe Universidad Autónoma de Querétaro. Querétaro, México
Material de Xorúgo jñatjo, elaborado por: Xopite María del Carmen Martínez Pascual
NZHOGÚ
k'ú b'ezhy
Para tener acceso a esta presentación deberás concluir todos con tus ejercicios, después solicitar tu acceso "Contraseña"
Línea colateral ascendente por consaguinidad
Pokjú ni mbepji kja ne ra nuu ni xopite ko na kjuana ko i úsú
Material de Xorúgo jñatjo, elaborado por: Xopite María del Carmen Martínez Pascual
Recurso educativo para enseñar términos de parentesco en mazahua Lic. Alondra Sánchez Samorano1 y Dra. Paulina Latapí Escalante2 1 alondrasamorano90@gmail.com, 2 platapik@prodigy.net.mx; 1Estudiante de MEAEB, Universidad Autónoma de Querétaro, 2Asesora y tutora del Núcleo Académico Básico de la Maestría en Estudios Amerindios y Educación Bilingüe Universidad Autónoma de Querétaro. Querétaro, México
NZHOGÚ
k'ú b'ezhy
Ra kjaji na ts'ibepji
Mi árbol genealógico
Siguiente
Material de Xorúgo jñatjo, elaborado por: Xopite María del Carmen Martínez Pascual
Presiona para ver más...
Chu̷bu̷ ne ts'jtjo ngekjua Chu̷bu̷ ne ts'jtjoxi ri janrra...
Recurso educativo para enseñar términos de parentesco en mazahua Lic. Alondra Sánchez Samorano1 y Dra. Paulina Latapí Escalante2 1 alondrasamorano90@gmail.com, 2 platapik@prodigy.net.mx; 1Estudiante de MEAEB, Universidad Autónoma de Querétaro, 2Asesora y tutora del Núcleo Académico Básico de la Maestría en Estudios Amerindios y Educación Bilingüe Universidad Autónoma de Querétaro. Querétaro, México
NZHOGÚ
k'ú b'ezhy
TSJA NI MBEPJI
Mbeñe texe ni b'edyi
MA NGETS'KE NDIXU
NZHOGÚ
MA NGETS'KE TI'I
4. ¡Olvidé los pronombres de mi familia! Completa mi árbol genealógico con las palabras en mazahua del glosario, y dibuja las líneas faltantes.
Xira
Tsjoo
Subrino
B’eche
Subrina
Subrina
Primu/ kjuarma
B’epje
Minkjoo
Jyo’o
Male
Jñú’ú
Ñinzhomú
Dyob'e
Zizi
Meñeje
We
B’eche
Kjo’o
Chi´i
Dyob'e
Tjsinjue
Nzha̷´a̷
Zizi
Tsjö'ö
Chijue
Male
Mitsjueñe
Nuzgo
Vacío de información
Abuela
Abuelo
Tío
Tía
Papá
Mamá
Tía
Suegra
Suegro
Yo
Esposo
Hermana
Cuñado
Hermano
Concuño
Concuña
Cuñada
Prima hermana
Primo hermano
Primo
Nuera
Hija
Sobrina
Yerno
Sobrino
Hijo
Sobrina
Nieta
Nieto
NZHOGÚ
Para mujer
4. ¡Olvidé los nombres de mi familia! Completa mi árbol genealógico con las palabras en mazahua del glosario, ponle nombre a mis parientes y dibuja las líneas faltantes.
Pale
Subrino
Tsjoo
B’eche
Subrina
Subrina
Primu/ kjuarma
B’epje
Minkjoo
Jyo’o
Jñú’ú
Male
Dyojui
Dyob'e
Zizi
Meñeje
We
B’eche
Kjo’o
Chi´i
Dyob'e
Kjunjue
Nzha̷´a̷
Zizi
Tsjö'ö
Chijue
Male
Mitsjueñe
Nuzgo
Vacío de información
Abuela
Abuelo
Tío
Tía
Papá
Mamá
Tía
Suegra
Suegro
Yo
Hermana
Cuñado
hermano
Concuño
Concuña
Esposa
Cuñada
Prima hermana
Primo hermano
Primo
Nuera
Hija
Sobrina
Yerno
Sobrino
Hijo
Sobrina
Nieta
Nieto
Para hombre
NZHOGÚ
mbepjingumú
k'ú b'ezhy
NZHOGÚ
Acompleta el diagrama del árbol genealógico para que puedas responder laspreguntas del final.
Sánááji
Dyojui
Mboxb'eche
Mboxpale
Mboxmale
Vacío de información
Kame
Xuba
Pegro
Facho
Berta
Pech'e
Rae
Bastia
Lita
Sencio
Yo
Esposo
Cuco
Bardo
Chopi
Berto
Lisa
Mane
Ragu
Dana
Lich'a
Lía
Karlo
Lando
Eri
Sebio
Balpe
Kame
Xuba
k'ú b'ezhy
NZHOGÚ
¿Ekjo kjabi e Kame ñe e Xuba?___________________________________ Ekjo kja e Kame e Eri___________________________________________ Ekjo kja e Eri e Kame?___________________________________________ Ekjo kja e Lía ne e Eri?__________________________________________ Ekjo kjabi e Rae ñe e Pech'e ko e Lita ñe e Bastia_____________________ Ekjo kjabi e Pegro, e Facho ñe e Berta?_____________________________
Completa el árbol genealógico con con los nombres que gustes, de preferencia de tus familiares. Con la leyenda "Mi________ se llama" (revisa el ejemplo)
"In pale ni chuu e Lejandro"
_____
______
Vacío de información
______
_____
_____
______
_____
_______
_______
Nuzgo ni chuzgo e Lía
______
________
_______
________
_______
________
_______
______
_________
_______
_______
________
________
________
________
________
_______
_______
________
________
k'ú b'ezhy
NZHOGÚ
¡POKJu̷ na punkú!
NZHOGÚ
k'ú b'ezhy
CLASE 4
-Primera Persona Dual -Nombres Personales
ÍNDICE
1. Primera Persona Dual,en pasado presente y futuro
2. Nombres en Mazahua
3. Nombres Masculinos
3. Nombres Femeninos
3. Nombres Femeninos
3. ¿Cómo digo mi nombre?
Nuzgobi
Nosotros dos (tú y yo)
PPD
Sufijo reafirmativo
Ro
Ra
Mi
Ri
1.-Ro búgúgobi 2.-Ro búgkobi 3.-Ro búgbi 4.-Nuzgobi ro búgúgobi 5.-Nuzgobi ro búgkobi 6.- Nuzgobi ro búgbi
1.-Mi búgúgobi2.-Mi búgkobi 3.-Ro búgbi 4.-Nuzgobi mi búgúgobi 5.-Nuzgobi mi búgkobi 6.- Nuzgobi mi búgbi
1.-Ri búgúgobi2.-Ri búgkobi3.-Ri búgbi 4.-Nuzgobi ri búgúgobi 5.- Nuzgobi ri búgkobi 6.- Nuzgobi ri búgbi
1.-Ra búgúgobi 2.-Ra búgkobi 3.- Ra búgbi 4.-Nuzgobi ra búgúgobi 5.-Nuzgobi ra búgkobi 6.-Nuzgobi ra búgbi
EJEMPLOS DE VERBOS
- Tonjo-1= Tonj+kobi= Tonjbi
- Dyopjú-1=Dyopj+kobi=Dyopjbi
- Ñonú-1=Ñon+kobi=Ñonbi
Nombres en Mazahua
Nombres Personales Masculinos
- Bonifacio…..Facho/Bacho
- Bonifacio ………….:boni
- Anastacio…..Tacho
- Maximiliano…..Miliano
- Maximino…Minu
- Vicente…..Sente
- César…..Ce´esa
- Venancio….Nancho
- Hilario….Lario
- Silvestre …..Bello
- Felix-----Fele
- Silvestre...Bestre
- Acacio…..Kacho
- Adela.......Dela
- Venancio …Nancio
- Crispín ….Crispi Julio –
- Julio/Ju´ulio
- Juan ….. Xuba/
- Eusebio ...Zebio
- Epifanio…… Fañu
- Felipe – Pjele
- Filemón….Fili
- Juan…. Xua
- Erasmo... Rasmo
- Eliseo:....Cheo
- Dimas….. Dima
- Refugio ... Cu´uco
- Reymundo…..Mundo /Ray
- Delfino – Pino
- Miguel…..Mie`e/Mige
- Marcos – Ma`arco
- Faustino….Tino
- Cirilo – Lilo
- Ramón….Ra´amo
- Tomas ..... To`oma
- Carlos …. Karlo
- Gregorio ..... Goyo
- Esteban ….Teba
- Eligio.... Ligio
- Nazario …..Sario
- Benito….. Nito
- Fortunato .... Nato
- Francisco…. Chiko
- Agustín – Ahoxti
- Camilo …...Milo
Nombres Personales Femeninos
- Ester…..Ster
- Alicia…..Licha
- Lucrecia…..Lucre´ecia
- Antonia….Toña
- Gregoria…..Goya
- Lorenza…..Lencha
- Guadalupe…..Balpe
- Elena…..Lena
- Crecencia…..Chencha
- Marcelina…..Lina
- Francisca…..Chika
- Laura…..Lau´ura
- Felipa…..Lipa
- Juana….Juajko
- Ignacia …..Nasia
- Celia…..Chela
- Modesta…..Lesta
- Zenaida…..Nai
- Luisa…..Lui´isa
- Petra…..Peche
- Nicolasa……Culasa
- Merced…. Meche
- Anastacia……Tacia
- Felisa…..Feli
- Gacinta….Chinta
- Eduvijes…Vije
- Laura…..Lau´ura
- Carmen....Carme/Kame
¿Cómo me presento?
- Ni chuzgo e Lía Me llamo Lía
- In chuzgo e Lía Me llamo Lía
- Ngets´ko e Lía Soy Lía
1.-Pje ni chuzge? ¿Cómo te llamas? 2.-Pje in chuzge? ¿Cómo te llamas? 3.-Ko ngets´ke? ¿Quién eres?
POKJÚ!