Want to create interactive content? It’s easy in Genially!

Get started free

CURSO DE MAZAHUA 123

Xorúgo Jñatrjo

Created on February 2, 2023

Start designing with a free template

Discover more than 1500 professional designs like these:

Smart Quiz

Essential Quiz

Practical Quiz

Akihabara Quiz

Piñata Challenge

Math Calculations

Pixel Challenge

Transcript

Curso DE LENGUA MAZAHUA

Se plantea un modelo de enseñanza virtual no con un maestro sino con 3.
  • MES 1
  • MES 2
  • MES 3
  • MES 4
  • MES 5
  • MES 6
  • MES 7
  • MES 8
Dirigido por:
Xorúgo Jñatjo

Ri zenguats, pokjú gi sátá va

Carmen María Estrada Ramirez
Erick Andrés Correa Aguirre
María del Carmen Martínez Pascual

Material de Xorúgo jñatjo, elaborado por: Xopite María del Carmen Martínez Pascual

k'ú b'ezhy

"Cuando muere una lengua, ya muchas han muerto y muchas pueden morir. Espejos para siempre quebrados, sombra de voces para siempre acalladas: la humanidad se empobrece." León Portilla

NZHOGÚ

k'ú b'ezhy

Días y horarios: - Viernes de 6:50 a 8:50 pm -sábados de 10:00am a 11:00 am Plataforma a utilizar Google meet y GENIALLY

Me na joo i mbepjigoji

NZHOGÚ OTJÚ PEZHE

k'ú b'ezhy

NZHOGÚ

ÍNDICE general

Temas comunicativos

Módulo 1

modulo 3

step 1

modulo 2

módulo 4

Duis autem vel eum iriure dolor in hendrerit in

+Xi ri nee ra janda

+Xi ri nee ra janda

+Xi ri nee ra janda

+Xi ri nee ra janda

+info

NZHOGÚ

NZHOGÚ OTJÚ PEZHE

k'ú b'ezhy

Gracias por su atención

¡Pokjú!
¡Zengua Jiasú!
¡Maxa!
¡A nee ra cheji!

Material de Xorúgo jñatjo, elaborado por: Xopite María del Carmen Martínez Pascual

NZHOGÚ OTJÚ PEZHE

Material de Xorúgo jñatjo, elaborado por: Xopite María del Carmen Martínez Pascual

Material de Xorúgo jñatjo, elaborado por: Xopite María del Carmen Martínez Pascual

NZHOGÚ

Nuko ra jantji

Temario

k'ú b'ezhy

NZHOGÚ

Introducción

Xiskoma

NZHOGÚ

k'ú b'ezhy

MÓDULO 1 (Primer mes)

¿Jango rga zengua?

Saludos

Yo jñaa ko ne k'ú ri para

Vocabulario Básico

¿Ne k'ú ra opjúji?

¿Es importante escribir?

¿Pjojtjú ne jñaa ma i jñaa?

Pronombres personales

I b'edyi

Mi familia

k'ú b'ezhy

NZHOGÚ

MÓDULO 1 (Segundo mes)

¿Pjeko ni chuzgo?

¿Cómo me llamo?

¿Ja ngekjua ri nzhodú?

Toponimia

¿Jango rga pezhe?

¿Cómo cuento?

Ri tomú , ri poo

Compro y vendo

Mbepji ngekjua ri nguarú

Producto Final

NZHOGÚ

k'ú b'ezhy

MÓDULO 1 (Segundo mes)

¿Pjeko ni chuzgo?

¿Cómo me llamo?

¿Ja ngekjua ri nzhodú?

Toponimia

¿Jango rga pezhe?

¿Cómo cuento?

Ri tomú , ri poo

Compro y vendo

Mbepji ngekjua ri nguarú

Producto Final

NZHOGÚ

k'ú b'ezhy

POKJÚ NA PUNKJÚ

¡Muchas gracias!

NZHOGÚ

POKJÚ NA PUNKJÚ

¡Muchas gracias!

NZHOGÚ

Nuko ra jantji

Temario

k'ú b'ezhy

NZHOGÚ

MÓDULO 2 (tercer mes)

Yo paa ne ngoo

Los días de la semana

Yo otjú ri úsú

Prefijos

Nutske ñe texe ko kjari

Tercera Persona

¿Yo i ñee ñe i pesi?

Posesivos

Mbepji ngekjua ri nguarú

Producto Final

NZHOGÚ

k'ú b'ezhy

MÓDULO 2 (Cuarto mes)

Yo tsana

Quelites

Yo tsojo

Los hongos

I bedyi

Mi familia

Yo pjiño

¿Cómpra venta?

Mbepji ngekjua ri nguarú

Producto Final

k'ú b'ezhy

NZHOGÚ

POKJÚ NA PUNKJÚ

¡Muchas gracias!

NZHOGÚ

Nuko ra jantji

Temario

NZHOGÚ

k'ú b'ezhy

MÓDULO 3 (Quinto mes)

Yo i tsatjo

Gerundio

Pjeko ma /Pje ma

¿Qué? ¿Cuál?

Angeze ñe texe ko kjari

Tercera Persona

Ko jizhy jango a kja

Demostrativos

Interrogación

Producto Final

NZHOGÚ

k'ú b'ezhy

MÓDULO 2 (Sexto mes)

Yo tsana

Quelites

Yo tsojo

Los hongos

I bedyi

Mi familia

Prefijos

¿Cómpra venta?

Mbepji ngekjua ri nguarú

Producto Final

NZHOGÚ

k'ú b'ezhy

POKJÚ NA PUNKJÚ

¡Muchas gracias!

NZHOGÚ

CLASE 1

introducción a la lengua y cultura MAZAHUA

¿Qué sabes de la lengua y cultura Mazahua

k'ú b'ezhy

NZHOGÚ

k'ú b'ezhy

Pueblos originarios 43 municipios del Estado de México Otomí Tlahuica Matlazinca Mazahua

Ubicación

Almoloya de Juárez, Atlacomulco, Donato Guerra, El Oro, Ixtapan del Oro, Ixtlahuaca, Jocotitlán, San Felipe del Progreso, San José del Rincón, Temascalcingo, Valle de Bravo, Villa de Allende y Villa Victoria.

k'ú b'ezhy

NZHOGÚ

Tradiciones y costumbres

Música

Lengua

Danza

Prácticas y rituales religiosos

Artesanías

k'ú b'ezhy

NZHOGÚ

Cosmovisión

NZHOGÚ

k'ú b'ezhy

Janda/ janrra

https://youtu.be/wOyDebskMv0

Vestimenta

Vestimenta Eventual

Vestimenta ordinaria

k'ú b'ezhy

NZHOGÚ

Vestimenta Eventual

Vestimenta ordinaria

Gastronomía

k'ú b'ezhy

NZHOGÚ

Economía

NZHOGÚ

k'ú b'ezhy

Pokjú i nuu nuko ro mango

Zengua Jiasú

Gracias por su atención

¿Alguna pregunta?

¿I pesiji na tonú?

NZHOGÚ

CLASE 1

Preguntas/ Saludos

Ni chuzgo e Facho

Jiasma Facho

k'ú b'ezhy

NZHOGÚ

El saludo en nuestras tierrras mazahuas va más allá de un saludo común; refleja respeto, educación ante las personas, esto ha sido enseñanza de nuestros ancestros, abuelos, papás por ello no debemos olvidarles.

NZHOGÚ

k'ú b'ezhy

La forma del saludo depende mucho al parentesco de la persona pues no es lo mismo saludar a un amigoque saludar a tu abuelo, debido a que al referirnos a una persona mayor se le debe respeto, cosa que con los amigos se puede hacer sin tanta formalidad.

NZHOGÚ

k'ú b'ezhy

¿Jango rga zengua?

¿Cómo saludo?

Frases en ClAse y formas de iniciar una conversación

NZHOGÚ

k'ú b'ezhy

Kjimi /Jyasma

Xiskoma

NZHOGÚ

k'ú b'ezhy

Jango bi jiasú? Ja bi jiasú?

NZHOGÚ

k'ú b'ezhy

Jiasú chanindempa: Amanecemos, encontrandonos esta mañana que inicia.

NZHOGÚ

k'ú b'ezhy

Chámanzha: Te encuentro en esta tarde, (Se útiliza como en español "Buenas tardes" ), es Singular. Chámánzheji: Los encuentro en esta nuestra tarde (Se útiliza como en español "Buenas tardes" ), es Plural.

NZHOGÚ

k'ú b'ezhy

Ja bi xomú? Jango bi xomú?

NZHOGÚ

k'ú b'ezhy

Chetji: "Encontrándonos" (Hola)

NZHOGÚ

k'ú b'ezhy

Dyabe ri e'tse: No te despido

NZHOGÚ

k'ú b'ezhy

Na jo´o?/Na jotrjo? /Na jotjo: Está bien?/Entendiste?

NZHOGÚ

k'ú b'ezhy

Maxa: Ahora ve, "Adios" Maxkodya: Me voy ahora

k'ú b'ezhy

NZHOGÚ

Preguntas/Respuesta Saludos

NZHOGÚ

k'ú b'ezhy

I´o,Iyo:No

Giyo:No

NZHOGÚ

k'ú b'ezhy

Ra cheji a xoru: Nos encontramos mañana

k'ú b'ezhy

NZHOGÚ

Ra cheji a xoru: Nos encontramos mañana

k'ú b'ezhy

NZHOGÚ

Jāā

k'ú b'ezhy

NZHOGÚ

Ma ra pesigo na tonú ra xitsi:Si tengo una pregunta te digo

k'ú b'ezhy

NZHOGÚ

Nrrexe na jo'o:Todo bien Texe na jo'o:Todo bien

k'ú b'ezhy

NZHOGÚ

Na jo´o/Na jotrjo/Na jotjo : Está bien

NZHOGÚ

k'ú b'ezhy

k'ú b'ezhy

Dya ri para : Nosé

NZHOGÚ

k'ú b'ezhy

k'ú b'ezhy

Pje ki kjatjo?

NZHOGÚ

k'ú b'ezhy

CLASE 2

Pokjú i nuu nuko ro mango

Gracias por su atención

¿I pesiji na tonú?

¿Alguna pregunta?

nzhogú pezhe 49

K'ú bezhy

mbepji (actividad)

K'ú bezhy

NZHOGÚ

Actividad para el alumno

-Repaso de las palabras sencillas

-Crear conversaciones sencillas, bajo la estructura con la que se acaba de aprender e incluso utilizando otras palabras como las que se presentan a continuación

NZHOGÚ

k'ú b'ezhy

Situación: Encontrarse a una o varias personas.

Lo que hay que saber para participar La edad o parentesco de la persona son dos pilares fundamentales para saber como ocupar esta palabra Sutantivos Propios o comunes Ejemplos: Amalia- Niño Juan - Tío Carlos - Maestro Pablo Estos se agregarán después de la palabra,"Kjimi"

Actos de habla: -Iniciar una conversación -Saludarse

Kjimi: Dios

Caso 1

Kjimi

Personas conocidas o de la misma edad

Kjimi

Caso 2

Caso 3

Kjimi Malia

Kjimi t'siti

Kjimi Xuba

Kjimi see

Personas desconocidas

Personas conocidas utilizan sustantivos

NZHOGÚ

k'ú b'ezhy

Situación: Encontrarse a una o varias personas.

Lo que hay que saber para participar La edad o parentesco de la persona son dos pilares fundamentales para saber como ocupar esta palabra Sutantivos Propios o comunes Ejemplos: Amalia- Niño Juan - Tío Carlos - Maestro Pablo Estos se agregarán después de la palabra,"Kjimi"

Actos de habla: -Iniciar una conversación -Saludarse -Saber su situación actual

Jango bi jiasú?: ¿Cómo amaneciste? Ja bi jiasú?: ¿Cómo amaneciste?

Caso 1

Kjimi
Kjimi

Kjimi ,Jango bi jiasú?

Dya ndúmú

Na jotjo, nat'ske?

Xo na joo, pokjú

Desarrollo del caso 1

k'ú b'ezhy

NZHOGÚ

mbepjingumú

Documento en: Drive Formato: Power Point. Actividad :Crucigrama
Documento en: Drive Formato: Word Actividad: Cuadro de Análisis

k'ú b'ezhy

NZHOGÚ

¡POKJÚ NA PUNKÚ!

@Xorúgo jñatjo

NZHOGÚ 57

NZHOGÚ

CLASE 2

Tipos de sistemas consonanticos y vocalicos de la lengua Mazahua

Xorúgo Jñatjo María del Carmen Martínez Pascual

k'ú b'ezhy

ÍNDICE

1. El sistema de escritura mazahua del Instituto lingüístico de verano (ILV),propuesto por Mildread Kiemele Muro protestante de origen canadiense.

2. Propuesta de escritura de educación indígena

3.Propuesta de escritores mazahuas (2018)

4.Norma de la escritura de la lengua mazahua de 1989

k'ú b'ezhy

NZHOGÚ

1. El sistema de escritura mazahua del Instituto lingüístico de verano (ILV),propuesto por Mildread Kiemele Muro protestante de origen canadiense, 1935.

1935

NZHOGÚ

k'ú b'ezhy

Instituto Nacional para la Educación de Adultos (INEA)

1982

NZHOGÚ

k'ú b'ezhy

Norma de escritura de la lengua Mazahua de 1989 Fue resultado de una reunión que tuvo por objetivo construir una propuesta de estandarización de la escritura de la lengua Mazahua. Entre especialistas e instituciones involucradas en llevar a cabo esta tarea estuvieron el colegio de Lenguas y Literatura indígena del Instituto Michoacano de Cultura,el instituto Nacional para la educación de adultos (INEA) del Estado de México, la dirección general de educación Indígena (DGEI),El consejo Supremo Mazahua y la Facultad de Antropología de la UAEM ,en donde se unificó este alfabeto mazahua.

1989

NZHOGÚ

k'ú b'ezhy

2. Propuesta de escritura de educación indígena Es un sistema de escritura mazahua propuesto por docentes de educación indígena bilingüe de la SEP, utilizado en la enseñanza de la lengua materna, el cual se presenta en la tabla, 2015.

Karme

2015

NZHOGÚ

k'ú b'ezhy

3.Propuesta de escritores mazahuas 2018 Realizada por un grupo de personas originarias de la zona Mazahua ,que se reúnen regularmente en las instalaciones de la Universidad Intercultural del Estado de México para aprender y crear literatura de esta lengua originaria

2018

NZHOGÚ

k'ú b'ezhy

mbepji (actividad)

k'ú b'ezhy

NZHOGÚ

Actividad para el alumno

-Buscar 15 palabras en el diccionario y pronunciarlas, haciendo caso a las notas vistas en la sesión, el objetivo es distinguir la difencia de pronunciación de las palabras. Con su respectivo dibujo, enviar una tabla.

Diccionario

k'ú b'ezhy

NZHOGÚ

mbepjingumú

Documento en: Genially Formato: Gramificación. Actividad: Sopa de letras
Documento en: Drive Formato: Power Point Actividades: Crucigrama, Ilustración de verbos y tabla comparativa de sistemas de escritura.

k'ú b'ezhy

NZHOGÚ

SOPA DELETRAS

TIPOS DE VOCALES

NASALES ä ë ï Ö ü HERIDAS á é ó ú DEL ESPAÑOL a e i o u

Heridas

  • Órgano principal del aparato circulatorio, se encarga de bombear sangre a todo el cuerpo
  • Uno de los colores primarios, no es rojo ni azul
  • Una de sus funciones es excretar los desechos mediante la orina
  • Lo contrario del día
  • Lo contrario del la noche

Nasales

  • Lo contrario de parado
  • Traducción de "saber", en Mazahua
  • Lo contrario de "arrancar" (una planta).
  • Verbo cantar en Mazahua

Sin ninguna de las anteriores

  • Como se diría carne sin el prefijo t'si
  • Alimento del mar
  • Fruta de color negro o blanco por dentro
  • Fruta de color amarillo con muchas semillas
  • Fruto morado con el que se hacen tamales

k'ú b'ezhy

NZHOGÚ

Los rectángulos se pueden arrastrar para que los coloques en donde ubiques la palabra

¡POKJÚ NA PUNKÚ!

@Xorúgo jñatjo

NZHOGÚ ot'ú pezhe

NZHOGÚ 67

CLASE 3

-Clíticos o Marcadores de tiempo -Pronombres Personales "Presentación General"

k'ú b'ezhy

NZHOGÚ

ÍNDICE

1. Clíticos o marcadores de tiempo,pasado ,preterito imperfecto,presente y futuro

2. Pronombres Personales para primeras personas

3. Pronombres Personales para segundas Personas

4. Pronombres Personales para terceras personas

k'ú b'ezhy

NZHOGÚ

Clíticos o marcadores de Tiempo (Primeras Personas)

Ro Mi Ri Ra

Pasado Preterito Imperfecto Presente Futuro

k'ú b'ezhy

NZHOGÚ

Material de Xorúgo jñatjo, elaborado por: Xopite María del Carmen Martínez Pascual

k'ú b'ezhy

NZHOGÚ

Clíticos o marcadores de Tiempo (Segundas Personas)

No lleva solo que sea pregunta "í" y más bien da la función de "estar"

I Gí, Wi, Ví Mi Rí

Pasado Preterito Imperfecto Presente Futuro

NZHOGÚ

k'ú b'ezhy

k'ú b'ezhy

NZHOGÚ

Clíticos o marcadores de Tiempo (Terceras Personas)

No lleva al menos que se diga el verbo "estar" que en sus dos variaciones es Na o Ga

Ó Gó Mi Rá

Pasado Preterito Imperfecto Presente Futuro

k'ú b'ezhy

NZHOGÚ

Terceras Personas

Material de Xorúgo jñatjo, elaborado por: Xopite María del Carmen Martínez Pascual

k'ú b'ezhy

NZHOGÚ

Primera Persona Singular

k'ú b'ezhy

NZHOGÚ

Yo

Nuzgo

Sufijo reafirmativo

Ra

Mi

Ri

Ro

1.-Ri pezhe2.-Ri pezhego 3.-Ri pezhko 4.-Nuzgo ri pezhe 5-Nuzgo ri pezhego 6-Nuzgo ri pezhko

1.-Ra pezhe2.-Ra pezhego 3.-Ra pezhko 4.-Nuzgo ra pezhe 5.- Nuzgo ra pezhego 6.- Nuzgo ra pezhko

1.-Mi pezhe2.-Mi pezhego 3.-Mi pezhko 4.-Nuzgo mi pezhe 5-Nuzgo mi pezhego 6-Nuzgo mi pezhko

1.- Ro pezhe2.- Ro pezhego 3.- Ro pezhko 4.-Nuzgo ro pezhe 5.-Nuzgo ro pezhego 6.-Nuzgo ro pezhko

NZHOGÚ

k'ú b'ezhy

mbepji (actividad)

k'ú b'ezhy

NZHOGÚ

Actividad para el alumno

Realizar 5 conversaciones utilizando ¿Pje ki kjatjo? (en la respuesta cambiando el verbo), ejemplo disponible aquí.

Plantilla
Ejercicio (Ejemplo)

Conjugar los verbos desglosados a continuación en el documento de word

k'ú b'ezhy

NZHOGÚ

Documento Word
¿Jango bi jiasú Lena?
Na jotjo, ¿Nat'ske?
Ja'a Berto
Xo na joo, pokjú.

Vacío de información

NZHOGÚ

K'ú bezhy

Pje ki kjatjo?

Ri janda yo tee ko kjogú, ¿Natske?
Ro ëjë, ra xitsi ko a ri ñonú
Ja'a a ri pakua
Pokjú Lena

Vacío de información

k'ú b'ezhy

NZHOGÚ

mbepjingumú

Documento en drive, power point.

k'ú b'ezhy

NZHOGÚ

POKJÚ!

NZHOGÚ ot'ú pezhe

NZHOGÚ 83

CLASE 4

Material de Xorúgo jñatjo, elaborado por: Xopite María del Carmen Martínez Pascual

Material de Xorúgo jñatjo, elaborado por: Xopite María del Carmen Martínez Pascual

Material de Xorúgo jñatjo, elaborado por: Xopite María del Carmen Martínez Pascual

Sustantivos de Parentesco

Xorúgo Jñatjo María del Carmen Martínez Pascual

NZHOGÚ

k'ú b'ezhy

nUKO RA NUJI

1. Ne b'edyi k'u̷ otu̷

1. Parentescos de primer grado

Presiona para ver más...
Chu̷bu̷ ngekua xi janda... Chu̷bu̷ ngekua xi janrra...

2. Parentescos de segundo grado

2. Yo nde ngejtjo i kjiji

3. Yo kjaji ma a ri chu̷ntu̷

3. Parentescos de tercer grado

4. Nuku̷ ngeje nu chii ni wee

4. Parentescos de cuarto grado

5. Nuko ri kjaa

5. Práctica

6. Ni mbepjingumú

6. Tarea

NZHOGÚ

k'ú b'ezhy

Género masculino y femenino

Ngesgo e Sebia nuu yo xipji jñangistia:

"Ejercicios resueltos "

Parentescos de primer grado
Presiona para ver más...
Chu̷bu̷ ne ts'jtjo ngekjua Chu̷bu̷ ne ts'jtjoxi ri janrra...

Material de Xorúgo jñatjo, elaborado por: Xopite María del Carmen Martínez Pascual

Recurso educativo para enseñar términos de parentesco en mazahua Lic. Alondra Sánchez Samorano1 y Dra. Paulina Latapí Escalante2 1 alondrasamorano90@gmail.com, 2 platapik@prodigy.net.mx; 1Estudiante de MEAEB, Universidad Autónoma de Querétaro, 2Asesora y tutora del Núcleo Académico Básico de la Maestría en Estudios Amerindios y Educación Bilingüe Universidad Autónoma de Querétaro. Querétaro, México

NZHOGÚ

k'ú b'ezhy

Para tener acceso a esta presentación deberás concluir todos con tus ejercicios, después solicita tu acceso "Contraseña"

Género masculino y femenino

Ngesgo e Siimo nuu yo xipji jñangistia:

"Ejercicios resueltos "

Parentescos de segundo grado
Presiona para ver más...
Chu̷bu̷ ne ts'jtjo ngekjua Chu̷bu̷ ne ts'jtjoxi ri janrra...
De hombre
De mujer

Material de Xorúgo jñatjo, elaborado por: Xopite María del Carmen Martínez Pascual

Recurso educativo para enseñar términos de parentesco en mazahua Lic. Alondra Sánchez Samorano1 y Dra. Paulina Latapí Escalante2 1 alondrasamorano90@gmail.com, 2 platapik@prodigy.net.mx; 1Estudiante de MEAEB, Universidad Autónoma de Querétaro, 2Asesora y tutora del Núcleo Académico Básico de la Maestría en Estudios Amerindios y Educación Bilingüe Universidad Autónoma de Querétaro. Querétaro, México

Para tener acceso a esta presentación deberás concluir todos con tus ejercicios, después solicita tu acceso "Contraseña"

NZHOGÚ

k'ú b'ezhy

Ngesgo e Siimo nuu yo xipji jñangistia:

"Ejercicios resueltos "

Parentescos de tercer grado

Recurso educativo para enseñar términos de parentesco en mazahua Lic. Alondra Sánchez Samorano1 y Dra. Paulina Latapí Escalante2 1 alondrasamorano90@gmail.com, 2 platapik@prodigy.net.mx; 1Estudiante de MEAEB, Universidad Autónoma de Querétaro, 2Asesora y tutora del Núcleo Académico Básico de la Maestría en Estudios Amerindios y Educación Bilingüe Universidad Autónoma de Querétaro. Querétaro, México

Material de Xorúgo jñatjo, elaborado por: Xopite María del Carmen Martínez Pascual

NZHOGÚ

k'ú b'ezhy

Para tener acceso a esta presentación deberás concluir todos con tus ejercicios, después solicitar tu acceso "Contraseña"

Línea colateral ascendente por consaguinidad

Pokjú ni mbepji kja ne ra nuu ni xopite ko na kjuana ko i úsú

Material de Xorúgo jñatjo, elaborado por: Xopite María del Carmen Martínez Pascual

Recurso educativo para enseñar términos de parentesco en mazahua Lic. Alondra Sánchez Samorano1 y Dra. Paulina Latapí Escalante2 1 alondrasamorano90@gmail.com, 2 platapik@prodigy.net.mx; 1Estudiante de MEAEB, Universidad Autónoma de Querétaro, 2Asesora y tutora del Núcleo Académico Básico de la Maestría en Estudios Amerindios y Educación Bilingüe Universidad Autónoma de Querétaro. Querétaro, México

NZHOGÚ

k'ú b'ezhy

Ra kjaji na ts'ibepji

Mi árbol genealógico

Siguiente

Material de Xorúgo jñatjo, elaborado por: Xopite María del Carmen Martínez Pascual

Presiona para ver más...
Chu̷bu̷ ne ts'jtjo ngekjua Chu̷bu̷ ne ts'jtjoxi ri janrra...

Recurso educativo para enseñar términos de parentesco en mazahua Lic. Alondra Sánchez Samorano1 y Dra. Paulina Latapí Escalante2 1 alondrasamorano90@gmail.com, 2 platapik@prodigy.net.mx; 1Estudiante de MEAEB, Universidad Autónoma de Querétaro, 2Asesora y tutora del Núcleo Académico Básico de la Maestría en Estudios Amerindios y Educación Bilingüe Universidad Autónoma de Querétaro. Querétaro, México

NZHOGÚ

k'ú b'ezhy

TSJA NI MBEPJI

Mbeñe texe ni b'edyi

MA NGETS'KE NDIXU

NZHOGÚ

MA NGETS'KE TI'I

4. ¡Olvidé los pronombres de mi familia! Completa mi árbol genealógico con las palabras en mazahua del glosario, y dibuja las líneas faltantes.

Xira
Tsjoo
Subrino
B’eche
Subrina
Subrina
Primu/ kjuarma
B’epje
Minkjoo
Jyo’o
Male
Jñú’ú
Ñinzhomú
Dyob'e
Zizi
Meñeje
We
B’eche
Kjo’o
Chi´i
Dyob'e

Tjsinjue

Nzha̷´a̷
Zizi
Tsjö'ö
Chijue
Male
Mitsjueñe
Nuzgo

Vacío de información

Abuela

Abuelo

Tío

Tía

Papá

Mamá

Tía

Suegra

Suegro

Yo

Esposo

Hermana

Cuñado

Hermano

Concuño

Concuña

Cuñada

Prima hermana

Primo hermano

Primo

Nuera

Hija

Sobrina

Yerno

Sobrino

Hijo

Sobrina

Nieta

Nieto

NZHOGÚ

Para mujer

4. ¡Olvidé los nombres de mi familia! Completa mi árbol genealógico con las palabras en mazahua del glosario, ponle nombre a mis parientes y dibuja las líneas faltantes.

Pale
Subrino
Tsjoo
B’eche
Subrina
Subrina
Primu/ kjuarma
B’epje
Minkjoo
Jyo’o
Jñú’ú
Male
Dyojui
Dyob'e
Zizi
Meñeje
We
B’eche
Kjo’o
Chi´i
Dyob'e

Kjunjue

Nzha̷´a̷
Zizi
Tsjö'ö
Chijue
Male
Mitsjueñe
Nuzgo

Vacío de información

Abuela

Abuelo

Tío

Tía

Papá

Mamá

Tía

Suegra

Suegro

Yo

Hermana

Cuñado

hermano

Concuño

Concuña

Esposa

Cuñada

Prima hermana

Primo hermano

Primo

Nuera

Hija

Sobrina

Yerno

Sobrino

Hijo

Sobrina

Nieta

Nieto

Para hombre

NZHOGÚ

mbepjingumú

k'ú b'ezhy

NZHOGÚ

Acompleta el diagrama del árbol genealógico para que puedas responder laspreguntas del final.

Sánááji
Dyojui
Mboxb'eche
Mboxpale
Mboxmale

Vacío de información

Kame

Xuba

Pegro

Facho

Berta

Pech'e

Rae

Bastia

Lita

Sencio

Yo

Esposo

Cuco

Bardo

Chopi

Berto

Lisa

Mane

Ragu

Dana

Lich'a

Lía

Karlo

Lando

Eri

Sebio

Balpe

Kame

Xuba

k'ú b'ezhy

NZHOGÚ

¿Ekjo kjabi e Kame ñe e Xuba?___________________________________ Ekjo kja e Kame e Eri___________________________________________ Ekjo kja e Eri e Kame?___________________________________________ Ekjo kja e Lía ne e Eri?__________________________________________ Ekjo kjabi e Rae ñe e Pech'e ko e Lita ñe e Bastia_____________________ Ekjo kjabi e Pegro, e Facho ñe e Berta?_____________________________

Completa el árbol genealógico con con los nombres que gustes, de preferencia de tus familiares. Con la leyenda "Mi________ se llama" (revisa el ejemplo)

"In pale ni chuu e Lejandro"

_____

______

Vacío de información

______

_____

_____

______

_____

_______

_______

Nuzgo ni chuzgo e Lía

______

________

_______

________

_______

________

_______

______

_________

_______

_______

________

________

________

________

________

_______

_______

________

________

k'ú b'ezhy

NZHOGÚ

¡POKJu̷ na punkú!

NZHOGÚ

k'ú b'ezhy

CLASE 4

-Primera Persona Dual -Nombres Personales

ÍNDICE

1. Primera Persona Dual,en pasado presente y futuro

2. Nombres en Mazahua

3. Nombres Masculinos

3. Nombres Femeninos

3. Nombres Femeninos

3. ¿Cómo digo mi nombre?

Nuzgobi

Nosotros dos (tú y yo)

PPD

Sufijo reafirmativo

Ro

Ra

Mi

Ri

1.-Ro búgúgobi 2.-Ro búgkobi 3.-Ro búgbi 4.-Nuzgobi ro búgúgobi 5.-Nuzgobi ro búgkobi 6.- Nuzgobi ro búgbi

1.-Mi búgúgobi2.-Mi búgkobi 3.-Ro búgbi 4.-Nuzgobi mi búgúgobi 5.-Nuzgobi mi búgkobi 6.- Nuzgobi mi búgbi

1.-Ri búgúgobi2.-Ri búgkobi3.-Ri búgbi 4.-Nuzgobi ri búgúgobi 5.- Nuzgobi ri búgkobi 6.- Nuzgobi ri búgbi

1.-Ra búgúgobi 2.-Ra búgkobi 3.- Ra búgbi 4.-Nuzgobi ra búgúgobi 5.-Nuzgobi ra búgkobi 6.-Nuzgobi ra búgbi

EJEMPLOS DE VERBOS

  • Tonjo-1= Tonj+kobi= Tonjbi
  • Dyopjú-1=Dyopj+kobi=Dyopjbi
  • Ñonú-1=Ñon+kobi=Ñonbi

Nombres en Mazahua

Nombres Personales Masculinos

  • Bonifacio…..Facho/Bacho
  • Bonifacio ………….:boni
  • Anastacio…..Tacho
  • Maximiliano…..Miliano
  • Maximino…Minu
  • Vicente…..Sente
  • César…..Ce´esa
  • Venancio….Nancho
  • Hilario….Lario
  • Silvestre …..Bello
  • Felix-----Fele
  • Silvestre...Bestre
  • Acacio…..Kacho
  • Adela.......Dela
  • Venancio …Nancio
  • Crispín ….Crispi Julio –
  • Julio/Ju´ulio
  • Juan ….. Xuba/
  • Eusebio ...Zebio
  • Epifanio…… Fañu
  • Felipe – Pjele
  • Filemón….Fili
  • Juan…. Xua
  • Erasmo... Rasmo
  • Eliseo:....Cheo
  • Dimas….. Dima
  • Refugio ... Cu´uco
  • Reymundo…..Mundo /Ray
  • Delfino – Pino
  • Miguel…..Mie`e/Mige
  • Marcos – Ma`arco
  • Faustino….Tino
  • Cirilo – Lilo
  • Ramón….Ra´amo
  • Tomas ..... To`oma
  • Carlos …. Karlo
  • Gregorio ..... Goyo
  • Esteban ….Teba
  • Eligio.... Ligio
  • Nazario …..Sario
  • Benito….. Nito
  • Fortunato .... Nato
  • Francisco…. Chiko
  • Agustín – Ahoxti
  • Camilo …...Milo

Nombres Personales Femeninos

  • Ester…..Ster
  • Alicia…..Licha
  • Lucrecia…..Lucre´ecia
  • Antonia….Toña
  • Gregoria…..Goya
  • Lorenza…..Lencha
  • Guadalupe…..Balpe
  • Elena…..Lena
  • Crecencia…..Chencha
  • Marcelina…..Lina
  • Francisca…..Chika
  • Laura…..Lau´ura
  • Felipa…..Lipa
  • Juana….Juajko
  • Ignacia …..Nasia
  • Celia…..Chela
  • Modesta…..Lesta
  • Zenaida…..Nai
  • Luisa…..Lui´isa
  • Petra…..Peche
  • Nicolasa……Culasa
  • Merced…. Meche
  • Anastacia……Tacia
  • Felisa…..Feli
  • Gacinta….Chinta
  • Eduvijes…Vije
  • Laura…..Lau´ura
  • Carmen....Carme/Kame

¿Cómo me presento?

  1. Ni chuzgo e Lía Me llamo Lía
  2. In chuzgo e Lía Me llamo Lía
  3. Ngets´ko e Lía Soy Lía

1.-Pje ni chuzge? ¿Cómo te llamas? 2.-Pje in chuzge? ¿Cómo te llamas? 3.-Ko ngets´ke? ¿Quién eres?

POKJÚ!