ARO MODERNOA. Sarrera

DBH 3

SARRERA

aro modernoa

Hasi

KRONOLOGIA

ARO MODERNOA

KRONOLOGIA

ERDI AROA

ARO MODERNOA

01

ERDI AROA

AURRE-KONTZEPTUAK

Canva

01

arO BERRI

PLANGINTZA

1 Zergatik Aro Modernoaren sarrerako epeak bi interpretapen eduki ditzazke? Bigarrena lehenengoa gabe EZIN ULERTU

2 Mundu berri bat aurkitu nahi izatearen lasterketa Europako herrialde desberdinek espedizioak egiteari ekin

3 Estatu Modernoen jaiotza Monarkia modu desberdina

4 Sistema feudalaren krisia Lurrarekiko lotura jada ez da ekonomiaren oinarria

5 Erlijioaren batasuna hautsi Kontraerreforma

6 Kultura pentsamolde berriak

1. Aro Modernoaren sarrerako bi interpretapenak (1453-1492)

Zetaren bidea

ZERGATIAK

Amerikaren aurkikuntza ezin da ulertu Konstantinoplaren gainbeheerarik gabe, kausalak baitira.

Konstantinopla

Ibilbide berriak aurkitu behar * POLITIKO-EKON:- Asia-Europaren erlazio komertziala berpiztu- Sudango urrea eta Afrika iparraldeko esklaboak (PORT.) - Ospe pertsonala helburu eta pentsamendu abenturazalea* ERLIJ. Musulmandarren mehatxua eta aurrerapena geldiarazi - Ptolomeoren teoria baieztatu

+ info

2. Mundu berri bat aurkitu nahi izatearen lasterketa

VS.

(1415-1492)

• Portugalen helburua Sudanera iristea (1415)

1. Enrike "Nabigatzaileak" Sagresko Eskola sortu (1418) 2. ...3. ...

1. ariketa

1. Ze kokagune dira eta Portugalek noiz kolonizatu zituen?

2. Mundu berri bat aurkitu nahi izatearen lasterketa

VS.

(1415-1492)

• Portugalen helburua Sudanera iristea (1415)

1. Enrike "Nabigatzaileak" Sagresko Eskola sortu (1418) 2. Madeira, Azore eta Cabo Verde 3. Gineako Golkoa (1460)

• Alcacovaseko Ituna (1479)

2. Mundu berri bat aurkitu nahi izatearen lasterketa

VS.

Gaztelari konkistatzen utzi

(1415-1492)

• Portugalen helburua Sudanera iristea (1415)

1. Enrike "Nabigatzaileak" Sagresko Eskola sortu (1418) 2. Madeira, Azore eta Cabo Verde 3. Gineako Golkoa (1460)

Bojadorreko lurmuturra Portugaleri ustiatzen utzi

• Alcacovaseko Ituna (1479)

2. Mundu berri bat aurkitu nahi izatearen lasterketa

4. Aurrerapen zientifiko eta teknikoak XV. mendearen amaierarako.

2. Mundu berri bat aurkitu nahi izatearen lasterketa

2. ariketa

• Lurra biribila zela biziki sinistu

1. Biografia: noiz, non jaio, etab.

b.

2. Mundu berri bat aurkitu nahi izatearen lasterketa

3. ariketa

1. Bidaia: nondik hasi, ibilbilbidea eta helmuga deskribatu

2. Mundu berri bat aurkitu nahi izatearen lasterketa

Behin puntu guztiak emanda, hurrengo bideoaren bitartez ikusitako guztia errepasatuko da. Errepasua bideoan agertzen diren galderen bitartez errepasatuko duzue. Behin hura ikusita, aurretik zuzenduak izan ez diren ariketak konprobatuko dituzue

2. Mundu berri bat aurkitu nahi izatearen lasterketa

3. ariketa

1. Bidaia: nondik hasi, ibilbilbidea eta helmuga deskribatu

• Palos-eko Portutik (Huelva) abuztuaren 6an
• La Españolara (Antillak) urriaren 12an
• Itzulera: 1493ko martxoan

Ez zuen ez astronomo ezta kartograforik eraman

2. Mundu berri bat aurkitu nahi izatearen lasterketa

4. ariketa

Errege Katolikoek Koloneri 2. bidai bat egiteko aukera ematen zaio. Zer sinatu zuen Aita Santutzak bidai horren hasieran?

2. Mundu berri bat aurkitu nahi izatearen lasterketa

4. ariketa

Errege Katolikoek Koloneri 2. bidai bat egiteko aukera ematen zaio. Zer sinatu zuen Aita Santutzak bidai horren hasieran?- Bula Inter Coetera: zonalde horiek kristautu behar

NOLA?

Baina ze preziotan?

2. Mundu berri bat aurkitu nahi izatearen lasterketa

5. ariketa

Errege Katolikoek Koloneri 2. bidai bat egiteko aukera ematen zaio

• Tordesillaseko Ituna

2. Mundu berri bat aurkitu nahi izatearen lasterketa

5. ariketa

Errege Katolikoek Koloneri 2. bidai bat egiteko aukera ematen zaio

• Tordesillaseko Ituna (1494): Espainiak Portugalekin adostutakoa
• ESPri Cabo Verdetik pasatzen ez utzi
• PORTri Antilletara joatea ez utzi

• Colon eta Errege Katolikoen harremana apurtuz doa.
• Ez dute Santa Fe-ko kapitulazioetan akordatutakoa beteko

2. Mundu berri bat aurkitu nahi izatearen lasterketa

• 3. bidai bat egin egin zuen Kolonek baina

• 4. bidai bat egin, baina Errege Katolikoek Kolon alde batera utzi eta kartografoak eraman zituzten.

2. Mundu berri bat aurkitu nahi izatearen lasterketa

Behin puntu guztiak emanda, hurrengo bideoaren bitartez ikusitako guztia errepasatuko da. Errepasua bideoan agertzen diren galderen bitartez errepasatuko duzue. Behin hura ikusita, aurretik zuzenduak izan ez diren ariketak konprobatuko dituzue

2. Mundu berri bat aurkitu nahi izatearen lasterketa

2. ariketa

• Lurra biribila zela biziki sinistu

1. Biografia: noiz, non jaio, etab.

1. Portugalgo Joan II.ari proposatu (1482)

b. Espainiako errege-erregina katolikoei proposatu. * Santa Fe-ko kapitulazioak (1492)

2. Mundu berri bat aurkitu nahi izatearen lasterketa

1504ean

Noiz, non eta nola hil zen Kristobal Kolon?

+ info

+ info

2. Mundu berri bat aurkitu nahi izatearen lasterketa

+ info

+ info

2. Mundu berri bat aurkitu nahi izatearen lasterketa

+ info

+ info

3. Estatu modernoaren jaiotza

Monarkia feudal izatetik Monarkia autoritariora

Autoritatea handitu

Erdi Aroan

Aro Modernoan

• Basailutza-sistema

Lurraldearen kontrola edukiteko, erregeak tokian-tokiko jaunen beharra. FEUDOAK

Zergak

Askatasuna edo autonomia eduki

Nolakoa izan behar da Erregearen autoritarismo hori?

Eliza

Zergak

Herri xehea

3. Estatu modernoaren jaiotza

Monarkia feudal izatetik Monarkia autoritariora

Autoritatea handitu

Erdi Aroan

Aro Modernoan

• Basailutza-sistema

• Erregeak bere boterea handitu

Lurraldearen kontrola edukiteko, erregeak tokian-tokiko jaunen beharra. FEUDOAK

Lurraldearen kontrola indarrez inposatu. Erregeak esaten duena lurralde osora inposatu/bete behar

Zergak

Askatasuna edo autonomia eduki

Nolakoa izan behar da Erregearen autoritarismo hori?

Eliza

Zergak

Herri xehea

3. Estatu modernoaren jaiotza

Monarkia feudal izatetik Monarkia autoritariora

• Erregeak bere boterea handitu

Lurraldearen kontrola indarrez inposatu

Aro Modernoan

1. Lurraldeen batasuna

2. Zentralizazioa: Gortea hiri batean kokatu

3. Estatuaren kontrola hartu: udalerrien autonomia murriztu (feudo), kargu berrien izendapenak, etab. 4. Armada iraunkorrak sortu. Erdi Aroan jaun-feudalen gudarosteak batuz. Orain soldatapeko mertzenarioz osatuak. Armada profesionalizatu egiten da.

4. Eraldaketa ekonomikoak eta gizarte-aldaketak

• 4.2. Ekonomia aldaketei dagokienean ...

Aro Modernoan

Erdi Aroan

XVI. mendeko hazkunde demografikoa

• Merkaritza garatu aurkikuntza berriei esker. Sevillako portura produktu guztiak iritsi (epizentroa)

• Nekazaritza: uzta onak, espezie eta nekazal-teknika berrien agerpena

Erramintak

• Gremioen nagusigoarekiko aurkakotasuna
• Artisauek klandestinitatean beren etxe propioetan egiteari ekin

*Goldea

+o

*Aitzurra

4. Eraldaketa ekonomikoak eta gizarte-aldaketak

• 4.2. Ekonomia aldaketei dagokienean ...

Ariketa.

Egunean jaten ditugun ze produktu ekarri ziren Amerikatik?

+ info

+ info

Metalen ibilbidea: Espainia;

Espezieen ibilbidea: Portugal;

4. Eraldaketa ekonomikoak eta gizarte-aldaketak

• 4.2. Ekonomia aldaketei dagokienean ...

Ekonomia sistema kapitalista garatu1. Merkataritza kapitalismoa

Banketxeak

Metalen ibilbidea: Hego Amerikatik Espainiara eta ondoren Europa osora

+ info

+ info

4. Eraldaketa ekonomikoak eta gizarte-aldaketak

• 4.2. Gizarte aldaketei dagokienean ...

Canva

Ariketa

a) Ze gertatzen joango da gremio-elkarteen inguruko ikuspegiarekin? b) Zerk eragin zuen nagusiki XVI. mende hasierako hazkunde demografikoa? Zerk lagundu zuen? c) Aipa ezazu gaztelarrek eta portugaldarrek produktu zehatzekin burutzen zuten merkaritzari d) Merkal erlazio horietatik ze talde sozial nagusitu zen? e)Ze gertatzen joango da Mendebaldeko Europan XVI. mendetik aurrera? Ze talde sozialarengan izango du bereziki eragina?

+ info

+ info

5. Erlijioaren gatazkak. Erreforma eta Kontraerreforma

ARRAZOIAK

XVI. mendean Mendebaldeko Europako Eliza Katolikoaren batasuna hautsi

• Aita Santutzaren eta apaizeriaren ospea ilundu (zabaldutako mezuaren/moraltasun katolikoaren aurka) arrazoi hauengatik

• Aita Santutzak botere gehiegi
• Apezpikuak luxuz josita bizi: gainerakoak gosez hiltzen
• Behe-apaizeria prestakuntza handirik gabe

• Klientelismoa
• Karguak diru bidez saldu

Erreforma protestantea

+ info

5. Erlijioaren gatazkak. Erreforma eta Kontraerreforma

ARRAZOIAK

XVI. mendean Mendebaldeko Europako Eliza Katolikoaren batasuna hautsi

• Aita Santutzaren eta apaizeriaren ospea ilundu (zabaldutako mezuaren/moraltasun katolikoaren aurka)

• Aita Santutzak gehiegi
• Apezpikuak luxuz josita bizi
• Behe-apaizeria prestakuntza handirik gabe

• Klientelismoa
• Karguak diru bidez saldu

Erreforma protestantea

*Non hasi?*Noiz?*Zergatik? Zer egin zuen?

+ info

5. Erlijioaren gatazkak. Erreforma eta Kontraerreforma

+ info

5. Erlijioaren gatazkak. Erreforma eta Kontraerreforma

ZERGATIAK

XVI. mendean Mendebaldeko Europako Eliza Katolikoaren batasuna hautsi

• LUTERANISMOA
• Bi sakramentu onartu: Batailatzea eta Eukaristia
• Ama Birjina eta santuekikogurtza arbuiatu eta liturgia sinplifikatu

• Aita Santutzaren botere mugagabea kritikatu
• HEDAPENA: Alemaniako Estatu desberdinetan eta Europako erdi-ipar.

Erreforma protestantea

+ info

5. Erlijioaren gatazkak. Erreforma eta Kontraerreforma

ZERGATIAK

XVI. mendean Mendebaldeko Europako Eliza Katolikoaren batasuna hautsi

• LUTERARISMOAK Europako Eliza Katolikoaren zatiketaren hasiera eragin eta Erreformei hasiera eman...

ARIKETA. Bilatu itzazu bi eliza hauen arteko desberdintasunak

Erreforma protestantea

ANGLIKANOA

LUTERARISMOA

+ info

5. Erlijioaren gatazkak. Erreforma eta Kontraerreforma

• Trentoko Kontzilioa (1545-1563)
• Doktrina katolikoa zehaztu:
• Ekintza onek salbazioa ekarri
• Aita Santutza zalantzaezina da
• Santuen eta Ama Birjinari debozioa
• Elizaren gehiegikeriak ezabatzeko neurriak:
• Apaizeriak elizbarrutietan bizi behar (monastegi, etab.). Formakuntza jasotzeko guneak

• Jesusen Lagundia

Erreforma guzti hauek geldiarazteko Eliza Katolikoak bere erreforma propia hasi zuen erreforma protestanteak geldiaraztekoKONTRAERREFORMA

Hura 2 elementuren bidez burutu

+ info

6. Humanismoa. Gizakiarekiko ikuspuntu berria

6.1. Humanismoaren ezaugarriak

6.2. Korronte humanistak

Erdi Aroko teologia edo Jainkoarekiko pentsamendua arbuiatu

Antzinate Klasikoranzko itzulera ...

• Historia Klasikoko autoreak itzuli eta idatziak hauetan oinarritu
• Literatura-Filosofian
• Nikolas Makiavelo

• Erlijioan
• Erasmo de Rotterdam
• Zientzian
• Arrazoia, behaketa eta saiakuntzaren bitartez mundua azaldu

• Antzinako Kultura klasikora itzuli; filosofian, literaturan, artean eta zientzian.

• Gizakia unibertsoaren erdigune (dena berarekin lotura).
• Askatasuna eta arrazoia (antropozentrismoa)
• Indibidualismoa, ospea/arrakasta lortzea, bizitzako plazerrak.

Vita flumen Tempus fugit Carpe Diem

+ info

Heliozentrismo Nikolas Koperniko

Geozentrismo Ptolomeo

Teoria humanisten zabalkuntzarako...

Akademiak sortzeaz gainera .... inprenta ezinbestekoa izan zen

7. Errenazimentua/Berpizkundea. Arkitektura

Humanismoaren ideiak eraikuntzan praktikan jarri (Eliza eta Jauregietan). Bi aldi izan zituen: Quatroccento (XV. mendea) eta Quincueccento (XVI. mendea)

7.1. Ezaugarri nagusiak

Jarduera

1. Oinarri bezala eraikuntza klasikoak. Teknikak berreskuratu2. Zientzien aurrerapena. Teknika matematikoak: perspektiba lineala sakontasuna emateko eta proportzionaltasuna 3. Antopozentrismoa oinarri: gizakiaren eskulturak eta pinturak 4. Gizartearengan eragina: hiriak atondu eta familia garrantzitsuen finantziazio ekonomikoa

ARTEA = ZIENTZIA

Eraikin monumentalak baina EZ KOLOSALAK

+ info

7. Errenazimentua/Berpizkundea. Arkitektura

7.2. Arkitekturaren praktika

Jarduera

Quatroccento: Florentzia Berpizkundearen erdigune

Atzokoan goitik ikusitakoa kontuan hartuz, identifikatu 7.1ean aipatutako ezaugarriak

Quincueccento: Erroma erdigune. Aita Santutzak ekarpen handia

+ info

7. Errenazimentua/Berpizkundea. Arkitektura

Gurutze latindarra

Santa Maria del Fiore (Florentzia) Quattrocento

+ info

7. Errenazimentua/Berpizkundea. Arkitektura

Sabaiak

Sakontasuna

+ info

7. Errenazimentua/Berpizkundea. Arkitektura

Jarduera

Basilica di Santa Croce di Firenze eta

Atzokoan goitik ikusitakoa kontuan hartuz, identifikatu 7.1ean aipatutako ezaugarriak

Pazzi kapera (Florentzia) Quattrocento

+ info

7. Errenazimentua/Berpizkundea. Arkitektura

Cincuecento (Erroma)

Cincuccento: Erroma erdigune. Aita Santutzak ekarpen handia

+ info

San Pedroko Basilika

7. Errenazimentua/Berpizkundea. Arkitektura

Quincueccento (Erroma)

+ info

Tenplete di San Pietro in Montorio

8. Errenazimentua/Berpizkundea. Eskultura/Pintura

Eragin klasikoek .... gorputz biluztuak, edertasunaren idealizazioak eta oreka (simetria-proportzionaltasuna) bilatu. Gai erlijiosoak (kristauak) adierazi baina Antzinate Klasikoko pertsonaien bitartez modu naturalago batean

Cuanttrocentoko eskultore eta margolariak

Venusen jaiotza (Botticelli) 1480ko hamarkadan

David (Donatello) 1440

- Medicci fam. - Nerabea (gorp. idealizatua) - Biluzik (1º)

Jarduera

- Krono eta Urano - Venus emakume ederra - Oskolan Txipreraino iritsi

+ info

Pasartea 17 (1-11, 19-20, 39, 48-50)

- Zefiro (ezkerrean) mendebaldeko haizearen Jainkoa (putz egiten)

Nolakoa da bere jarrera?

8. Errenazimentua/Berpizkundea. Eskultura/Pintura

Eragin klasikoek .... gorputz biluztuak, edertasunaren idealizazioak eta oreka (simetria-proportzionaltasuna) bilatu. Gai erlijiosoak (kristauak) adierazi baina Antzinate Klasikoko pertsonaien bitartez

Cinccuecentoko eskultore eta margolariak

Cuatroccentoan baino gorputz puztuagoak egin; askoz idealizatuagoak, aurreko mendean samurragoak baitziren

David (Michelangelo) 1501-1504

Pietá (Michelangelo) 1498-1500

- Donattellorenaren kontrakoa

Jarduera

+ info

Nolakoa da bere jarrera?

8. Errenazimentua/Berpizkundea. Eskultura/Pintura

Eragin klasikoek .... gorputz biluztuak, edertasunaren idealizazioak eta oreka (simetria-proportzionaltasuna) bilatu. Gai erlijiosoak (kristauak) adierazi baina Antzinate Klasikoko pertsonaien bitartez

Cinccuecentoko eskultore eta margolariak

Cuatroccentoan baino gorputz puztuagoak egin; askoz idealizatuagoak, aurreko mendean samurragoak baitziren

San Lorenzoko Medicitarren hilobi-kapera (Michelangelo) 1501-1504

- Etzanda, baina tentsioan - Mezu propagandistikoa: enperadore erromatarren ondorengoak

+ info

8. Errenazimentua/Berpizkundea. Eskultura/Pintura

Eragin klasikoek .... gorputz biluztuak, edertasunaren idealizazioak eta oreka (simetria-proportzionaltasuna) bilatu. Gai erlijiosoak (kristauak) adierazi baina Antzinate Klasikoko pertsonaien bitartez

Cinccuecentoko eskultore eta margolariak

Cuatroccentoan baino gorputz puztuagoak egin; askoz idealizatuagoak, aurreko mendean samurragoak baitziren

Gioconda (Leonardo da Vinci)

Azken afaria (Leonardo da Vinci)

+ info

Egizu eskema bat koadernoan edo ordenagailuan (erabakia askea da) Humanismoak kulturako alor desberdinetan eduki izan zuen eraginaren inguruan (hau da, 41. diapositibatik 53. diapositibara)