W pustyni i w puszczy.

Henryk Sienkiewicz

"W pustyni i w puszczy"

Cykl lekcji

Temat: Pierwsze spotkanie z bohaterami powieści "W pustyni i w puszczy".

Temat: Wyprawa do egzotycznej krainy. O elementach świata przedstawionego w utworze Henryka Sienkiewicza.

Temat: Szlakiem Stasia i Nel.

Temat: Staś Tarkowski - bohater bez skazy?

Temat: Egzotyka afrykańskiego lądu.

Temat: Obraz rdzennych mieszkańców Afryki sprzed ponad stu lat.

Temat: Czy utwór Henryka Sienkiewicza „W pustyni i w puszczy” jest powieścią?

Henryk Sienkiewicz (1846–1916) – pierwszy polski pisarz wyróżniony literacką Nagrodą Nobla. Największą sławę przyniosły mu powieści historyczne, m.in. Trylogia, na którą składają się "Ogniem i mieczem", "Potop", "Pan Wołodyjowski". Inne jego powieści historyczne to „Quo vadis” i „Krzyżacy”. Ostatnią wielką powieścią, którą stworzył, była książka dla dzieci i młodzieży „W pustyni i w puszczy” przedstawiająca losy dwójki małych dzieci w Afryce.

Urodził się 5 maja 1846 roku w Woli Okrzejskiej na Podlasiu.Pochodził ze zubożałej rodziny ziemiańskiej herbu Oszyk, wywodzącej się po mieczu z Tatarów osiadłych na Litwie. Jego rodzicami byli Józef Sienkiewicz (1813–1896) i Stefania z domu Cieciszowska (1820–1873).Wola Okrzejska w powiecie łukowskim należała do babki pisarza, Felicjany Cieciszowskiej. Miał cztery siostry i brata. Rodzina przenosiła się kolejno do Grotek, Wygnanowa, Potkanny koło Przytyka, Grabowców i Wężyczyna, aby od 1861 roku osiąść na stałe w Warszawie.

Od 1858 roku Sienkiewicz uczęszczał do kilku gimnazjów warszawskich, mieszkając na ogół nie z rodziną, lecz na stancji. W szkole interesował się historią i literaturą. Najwyższe noty zbierał za przedmioty humanistyczne, do pozostałych się nie przykładał. W 1864 roku zdobył pierwszą nagrodę za szkolne wypracowanie "Mowa Żółkiewskiego do wojska pod Cecorą".Po uzyskaniu świadectwa dojrzałości w 1866 roku zgodnie z wolą rodziców zapisał się na wydział medyczny Szkoły Głównej Warszawskiej. Szybko jednak przeniósł się na studia prawnicze. W końcu wybrał wydział filologiczno-historyczny, dzięki czemu gruntownie zaznajomił się ze staropolską literaturą i językiem.

Imponujący jest szlak podróży Sienkiewicza.W 1876 roku wyjechał przez Anglię do Ameryki Północnej. W 1878 roku wrócił do Europy. Zatrzymał się w Londynie, po czym przez rok przebywał w Paryżu. Odwiedził też Włochy. Od 1880 roku – towarzysząc żonie, która z powodu gruźlicy leczyła się w róznorakich zagranicznych uzdrowiskach – pisarz corocznie wyjeżdżał za granicę. Po jej śmierci jeździł nadal do uzdrowisk austriackich, włoskich i francuskich. W 1886 roku wyprawił się przez Bukareszt i Warnę do Konstantynopola, Aten, Neapolu i Rzymu, a w 1888 – do Hiszpanii.

W styczniu 1891 r. Henryk Sienkiewicz wyruszył w podróż na Czarny Ląd. Podczas tej wyprawy powstały „Listy z Afryki” oraz wydana 20 lat później powieść przygodowo-podróżnicza „W pustyni i w puszczy” – ostatnie dzieło pisarza, który zamieścił w nim własne obserwacje i wrażenia z podróży. Sienkiewicz chciał, aby utwór był przeznaczony nie tylko dla młodzieży, lecz także dla dorosłych czytelników. „W pustyni i w puszczy” wydrukowano po raz pierwszy w latach 1910–1911 jako powieść w odcinkach na łamach „Kuriera Warszawskiego”. W formie książkowej utwór został wydany w 1912 r. Pomysł na postać Stasia autor zaczerpnął z historii

jedynego syna polskiego inżyniera pracującego przy budowie Kanału Sueskiego. Chłopiec został porwany przez handlarzy niewolników i nigdy się nie odnalazł. Pierwowzorem Nel była 10-letnia Wandzia Ulanowska – córka przyjaciela Sienkiewicza.

GENEZA POWIEŚCI

Powieść była początkowo drukowana w odcinkach w „Kurierze Warszawskin w 1910 roku, a prawie równocześnie w innych czasopismach. Wydanie książkowe ukazało się w grudniu 1911 roku. Początkowy tytuł miał brzmieć "Przygody dwojga dzieci w środkowej Afryce". Autor poznał Czarny Ląd podczas wspomnianej już wyprawy w 1891 roku, kiedy odwiedził m.in. Egipt (Port Said, Kair), wybrzeże Somal Zanzibar i dzisiejszą Tanzanię (zachorowawszy na febrę, musiał jednak przerać podróż). Swoje notatki i wspomnienia wykorzystał do stworzenia książki.

„W pustyni i w puszczy" to powieść podróżniczo-przygodowa, opublikowana w 1911 r. Jej akcja toczy się w Afryce, trwa kilka miesięcy na przełomie lat 1884/1885. Młodzi bohaterowie, aby przeżyć, muszą zmierzyć się z nieprzyjaznym klimatem, chorobami, dzikimi zwierzętami, niebezpiecznymi ludźmi (porywacze, wyznawcy Mahdiego). W sytuacjach niemal bez wyjścia dokonują rzeczy niezwykłych. Podróż dzieci jest okazją do przedstawienia egzotycznych krajobrazów, ludzi, zwyczajów, poznania niezwykłej przyrody.

Temat: Wyprawa do egzotycznej krainy. O elementach świata przedstawionego w utworze Henryka Sienkiewicza.

Czas akcji

Narrator

Miejsce akcji

Wydarzenia

Bohaterowie

Wątki

Przybycie Kalego do rodzinnej wioski.

Spisek Chamisa i Fatmy.

Wśród Wahimów.

Spotkanie z lwem - uwolnienie z rąk porywaczy.

Podróż dzieci z porywaczami przez pustynię.

Niespodziewany ratunek - spotkanie z doktorem i kapitanem.

Podstęp Chamisa.

Ostatnia podróż Kalego z dziećmi do Mombasa.

Wędrówka Idrysa, Gebhra i Chamisa do Omdurmanu.

Choroba Nel.

Trudne życie Kalego u boku Gebhra.

Ostatnia wędrówka dzieci.

Dalsza droga Beduinów z dziećmi przez dżunglę.

Przed obliczem proroka Mahdiego.

Porwanie dzieci.

Kali królem.

Śmierć porywaczy z rąk Stasia.

Niezadowolenie Chamisa wywołane nieobecnością Smaina.

Szczęśliwe dzieciństwo Stasia i Nel.

Podróż Kalego i Mei z dziećmi.

Szczęśliwe dzieciństwo Stasia i Nel.

Temat: Szlakiem Stasia i Nel.

W jakich okolicznościach i z jakiego powodu zostali uprowadzeni Staś Tarkowski i Nel Rawlison.

Podróż dzieci, według nich samych, przebiegała w pięciu etapach: od Fajumu do Chartumu - to jedna; od Chartumu do Faszody –to druga; od Faszody do tego wywozu, w którym znaleźliśmy Kinga - to trzecia; od Góry Lindego do jeziora – to czwarta, i piąta – najtrudniejsza, kończy się spotkaniem z kapitanem Glenem i doktorem Clarym.

Ponumeruj latawce w takiej kolejności, w jakiej przebiegała podróż Stasia i Nel. Następnie krótko opowiedz, co zdarzyło się w każdym z wymienionych miejsc.

Ponumeruj latawce w takiej kolejności, w jakiej przebiegała podróż Stasia i Nel. Następnie krótko opowiedz, co zdarzyło się w każdym z wymienionych miejsc.

Temat: Staś Tarkowski - bohater bez skazy?

Kim jest bohater? Podajcie ogólne informacje na temat Stasia i jego rodziny.

Jak wygląda? Zbierzcie informacje na temat wyglądu zewnętrznego bohatera.

Informacji o wyglądzie głównego bohatera jest niewiele. Autor skupił się na jego cechach charakteru i umiejętnościach, a nie na wyglądzie.

Jakim chłopcem był Staś?Do każdej cechy bohatera dopiszcie sytuację, która tę cechę uzasadni.

- odważny, mężny - sprytny, pomysłowy, mądry - dobry, opiekuńczy, rycerski - wytrzymały, wytrwały - dumny - opanowany - zwinny

Umiejętności

Przeczytaj zamieszczone cytaty. Kto jest autorem każdej z wypowiedzi. Co jeszcze można powiedzieć o Stasiu?

Jeśli w waszym kraju jest dużo podobnych do ciebie chłopców, to nieprędko dadzą sobie z wami radę.

Stasiu, powiedz sam, czy jest na świecie człowiek, któremu mógłbym oddać ten mój skarb i to moje kochanie z większą ufnością?

Ty to sobie zawsze potrafisz poradzić.

Życie nasze nie jest jeszcze w twoich rękach, a ty przemawiasz już do nas jak nasz pan... [...] Dziwny z ciebie uled (chłopiec) i takiego jeszcze nie widziałem.

Clary, dużo widziałem, ale takiego chłopca nie widziałem.

Ocena postaci

Poznajemy Stasia jako pewnego siebie i zarozumiałego chłopaka, który marzył o bohaterskich czynach i przygodach. Był wyniosły wobec Nel.

Dokonała się w nim przemiana . Staś, trochę niegdyś chełpliwy*, teraz nie chełpił się wcale. Chociaż wiele razy zachowywał się jak bohater, stał się skromnym młodzieńcem. *chełpliwy - zarozumiały, przemądrzały

Bohater dynamiczny osoba, w której w trakcie akcji utworu zaszła przemiana, metamorfoza.

Temat: Egzotyka afrykańskiego lądu.

Wyjaśnij znaczenie podanych słów.

egzotyka

fauna

flora

Afryka jest różnorodna pod względem przyrodniczym. Znajdziemy tam pustynię, sawannę, wysokie góry oraz dżunglę.

Pustynia -

ogromny teren pozbawiony roślinności. Obszar ten jest pokryty kamieniami lub piaskiem unoszonym przez stale wiejący wiatr. W dzień podłoże rozgrzewa się do takiej temperatury, że można na nim usmażyć jajko. Nocą jest tak zimno, że przydaje się ciepły koc. Tak włanie wygląda pustynia.

Zwierzęta żyjące na pustyni.

Dugotrwały brak wody, niewielka wilgotnoć powietrza, wysoka temperatura powietrza za dnia i niska nocą powodują, że warunki życia zwierząt na pustyni są bardzo trudne. Dodatkowo mała ilość roślin sprawia, że brakuje pożywnienia dla zwierząt roślinożernych. W rezultacie na pustyniach żyje mało gatunków zwierząt.

Zjawiska atmosferyczne.

Sawanna -

słońce codziennie wznosi się bardzo wysoko. W rezultacie przez cały rok jest tam bardzo gorąco. Deszcze padają przez kilka miesięcy, w okresie, kiedy Słońce w południe jest najwyżej.Okres ten nazywamy porą deszczową. Rośliny mają wody pod dostatkiem, więc bujnie się wówczas rozwijają, kwitną i wydają owoce. Drugą porą roku jest pora sucha. Nadal jest gorąco, ale brakuje wody, więc roślinność zamiera aż do następnej pory deszczowej.

Zwierzęta na afrykańskiej sawannie.

Na afrykańskich sawannach spotkamy duże ssaki roślinożerne: słonie, nosorożce, żyrafy i bawoły. W wielkich stadach wędrują po sawannnie zebry i różne gatunki antylop. Za roślinożercami podążają liczne drapieżniki, m.in. lwy, lamparty oraz gepardy. Mniejsze od nich to hieny, szakale i likaony, które zespołowo polują lub zadowalają się resztkami po uczcie większych drapieżników.

Pora sucha ...

... i pora deszczowa.

Puszcza afrykańska -

to wiecznie zielona formacja leśna strefy międzyzwrotnikowej. Występuje na ubogich glebach laterytowych, w klimacie przez cały rok jednostajnie gorącym i wilgotnym. Na skutek szybkiego rozkładu materii organicznej roślinność jest gęsta i bujna. Lasy te cechuje brak sezonowej rytmiki w życiu roślin, ogromne bogactwo gatunkowe drzew, wielowarstwowy układ drzewostanu oraz obfitość lian i epifitów. Drzewa mają proste, wysokie pnie. Dość pospolite jest zjawisko kauliflorii (kwiaty wyrastają bezpośrednio z pnia). Wnętrze lasu jest bardzo cieniste, wskutek czego słabo wykształca się warstwa krzewów i runa.

Zwierzęta afrykańskiej puszczy.

Najbardziej rozpoznawalne zwierzęta puszczy to oczywiście wielkie ssaki, roślinożercy: słonie, nosorożce, hipopotamy i antylopy, oraz mięsożercy: głównie wielkie koty - lwy, lamparty, gepardy. Wszystkie te zwierzęta są doskonale przystosowane do życia w afrykańskich warunkach. Staś i Nel na swojej drodze spotykają na przykład groźnego „wobo” – tajemniczego drapieżnika z rodziny kotów, którego miejscowi uważają za straszliwszego od lwów. Nie do końca wiadomo, jakie to mogło być zwierzę, niektórzy twierdzą, że Sienkiewicz miał na myśli serwala. Afrykę zamieszkuje również bardzo wiele gatunków małp, w tym człekokształtnych.

Góra Lindego

Naprzód, pod względem bezpieczeństwa góra Lindego była jakby wybranem miejscem w całej Afryce. Zbocza jej okazały się dostępne chyba dla szympansów. Lwy, ani pantery nie mogły się po nich wdrapać na szczytową płaszczyznę. (...) W środku wyspy biło źródło chłodnej, czystej jak kryształ wody, które zmieniało się w strumień i, biegnąc wężowato wśród bananowych gajów, spadało wreszcie ze stromego wiszaru do rzeki, tworząc wązki, podobny do białej taśmy wodospad.

Niebezpieczeństwami czyhającymi na bohaterów powieści "W pustyni i w puszczy" były dzikie zwierzęta, tropikalne choroby, brak wody i żywności, trujące rośliny, dzikie plemiona, możliwość dostania udaru słonecznego. ..Na szczęście Staś i Nel mimo wszystko starali się być odważni i pokonali wiele przeszkód w swojej podróży.

Temat: Obraz rdzennych mieszkańców Afryki sprzed ponad stu lat.

Opisana przez Henryka Sienkiewicza Afryka w dużej mierze była zajęta przez państwa europejskie. Wielka Brytania, Francja, Niemcy, Hiszpania, Portugalia, Włochy czy Belgia zakładały tam kolonie lub obejmowały niektóre tereny „protektoratem”, co oznaczało utratę niepodległości.

Zwolenników Mahdiego sprzeciwiających się wpływom angielskim Henryk Sienkiewicz opisuje jednoznacznie negatywnie: jako rządnych krwi barbarzyńców. Walczący z nimi generał Gordon jest natomiast idealizowany. To „rycerz bez skazy i bojaźni”, jako obrońca chrześcijaństwa i kultury europejskiej będący bohaterem dlaStasia. Takie przedstawianie Europejczyków jako przynoszących cywilizację dzikim krajom nie jest zgodne z prawdą. Rzekomi „barbarzyńcy” w rzeczywistości mieli swoje kultury, wartościowe i często bardzo stare. Rządy kolonizatorów nierzadko hamowały ich rozwój, również ekonomiczny. Granice wyznaczane przez Europejczyków w Afryce często nie respektowały już istniejących podziałów ludności, co stało się źródłem konfliktów, czasem bardzo tragicznych w skutkach.

Na podstawie powieści Henryka Sienkiewicza oraz nagłówków z gazet wyjaśnij, o co walczyły między sobą plemiona murzyńskie.

• Czy na Czarnym Lądzie istniały wolne kraje? • Jak żyły ludy murzyńskie? • Które kraje europejskie miały kolonie w Afryce? • Kto uczestniczył w wyprawach w głąb Afryki? • W jaki sposób zdobywano niewolników?

Co to jest plemię?

Opisz sposób myślenia i zachowanie osób reprezentujących plemię Dangalów: Idrysa, Gebhra i Fatmy.

Co to jest plemię?

Opisz sposób myślenia i zachowanie osób reprezentujących plemię Dangalów: Idrysa, Gebhra i Fatmy.

Jakie zwyczaje panowały wśród Murzynów i Arabów pod koniec XIX wieku?

braterstwo krwi,pochówek, taniec wojenny, sposób porozumiewania się na odległość, święte miejsce, ścinanie niewolników

Choroby

Malaria

Febra

Śpiączka

Temat: Czy utwór Henryka Sienkiewicza „W pustyni i w puszczy” jest powieścią?

1. Osobista relacja o zdarzeniach, których autor był uczestnikiem lub świadkiem prowadzona w 1. os. l. poj. 2. Wydarzenie opowiedziane za pomocą serii obrazków rysunkowych uzupełnionych tekstem zapisanym w "dymkach". 3. Krótki utwór pisany prozą, przeważnie skupiony na jednym wydarzeniu. 4. Pradawna opowieść skupiona na starożytnych wierzeniach. 5. Opowieść o przeszłości nasycona fantastyką i cudownością, odwołująca się do rzeczywistych miejsc, ludzi i wydarzeń. 6. Utwór niewielkich rozmiarów, w którym występują fantastyczne postacie, przedmioty i zdarzenia, a przyroda obdarzona jest ludzkimi cechami.

Cechy powieści

Utwór pisany prozą. O wydarzeniach opowiada narrator. Utwór obszerny, często podzielony na rozdziały. Występuje duża liczba postaci. Utwór wielowątkowy. Wątek główny tworzy akcję. W zakończeniu często dowiadujemy się o dalszych losach bohaterów. Przedstawia szerokie tło, np. historyczne, geograficzne.

Odmiany powieści

Utwór Henryka Sienkiewicza „W pustyni i w puszczy" jest przykładem współczesnej powieści podróżniczo-przygodowej, ponieważ...

jej tematem są przygody bohaterów podczas podróży po Afryce.

Przygotuj lapbook "Afryka oczami Stasia i Nel"