Pan Tadeusz

Pan Tadeusz

materiały do lekcji

Autor

CEL LEKCJI: Znam lekturę obowiązkową, rozumiem jej treść i problematykę.

KRYTERIA SUKCESU: 1. Znam genezę utworu. 2. Rozpoznaję rodzaj i gatunek literacki. 3. Potrafię pracować z tekstem - wyszukuję potrzebne informacje. 4. Potrafię scharakteryzować głównych bohaterów. 5. Rozpoznaję podstawowe środki poetyckiego wyrazu i wskazuję ich funkcje w tekście.

Tytuł

Pan Tadeusz,

czyli ostatni zajazd na Litwie.

Historia szlachecka

z roku 1811 i 1812

we dwunastu księgach wierszem

Geneza

1832 - A. Mickiewiczprzybywa do Paryża

1834- wydanie "Pana Tadeusza"

Dlaczego powstał ten utwór?

Biada nam zbiegi, żeśmy w czas morowy Lękliwe nieśli za granicę głowy!

Jedyne szczeście, kto w szarej godzinie Z kilku przyjaciół usiadł przy kominie, Drzwi od Europy zamykał hałasów, Wyrwał się myślą ku szczęśliwszym czasom I dumał, myślił o swojej krainie...

Odpowiedźznajdziemy w Epilogu

O, gdybym kiedy dożył tej pociechy, Żeby te księgi zbłądziły pod strzechy

Rodzaj i gatunek literacki

Treść

Księga 1 "Gospodarstwo"

a) Inwokacja

Wykonaj zadanie nr 1

PRACA SAMODZIELNA

Przeczytaj pierwszą księgę utworu, jednocześnie wykonując polecenia.

b) dwór Sopliców

Wykonaj zadanie nr 2

c) wnętrze dworu

Wbiega i okiem chciwie ściany starodawne Ogląda czule, jako swe znajome dawne. Też same widzi sprzęty, też same obicia, Z któremi się zabawiać lubił od powicia; Lecz mniej wielkie, mniej piękne, niż się dawniej zdały. I też same portrety na ścianach wisiały: Tu Kościuszko w czamarce krakowskiej, z oczyma Podniesionemi w niebo, miecz oburącz trzyma; Takim był, gdy przysięgał na stopniach ołtarzów, Że tym mieczem wypędzi z Polski trzech mocarzów Albo sam na nim padnie. Dalej w polskiej szacie Siedzi Rejtan, żałosny po wolności stracie; W ręku trzyma nóż, ostrzem zwrócony do łona, A przed nim leży Fedon i żywot Katona. Dalej Jasiński młodzian piękny i posępny, Obok Korsak, towarzysz jego nieodstępny, Stoją na szańcach Pragi, na stosach Moskali, Siekąc wrogów, a Praga już się wkoło pali. Nawet stary stojący zegar kurantowy W drewnianej szafie poznał u wniścia alkowy I z dziecinną radością pociągnął za sznurek, By stary Dąbrowskiego usłyszeć mazurek.

d) galeria postaci

W ksiedze I pojawiają się bohaterowie, których autor określa na podstawie pełnionych funkcji.

e) tajemnicza postać

W tej części poematu pojawia się wzmianka o pewnej tejemniczej postaci...

Czasem do Litwy kwestarz z obcego klasztoru Przyszedł (...)

Takim kwestarzem tajnym był Robak podobno: Często on z panem Sędzią rozmawiał osobno; Po tych rozmowach zawsze jakowaś nowina Rozeszła się w sąsiedztwie. Postać Bernardyna Wydawała, że mnich ten nie zawsze w kapturze Chodził i nie w klasztornym zestarzał się murze. Miał on nad prawym uchem, nieco wyżej skroni, Bliznę wyciętej skóry na szerokość dłoni I w brodzie ślad niedawny lancy lub postrzału, Ran tych nie dostał pewnie przy czytaniu mszału. Ale nie tylko groźne wejrzenie i blizny, Lecz sam ruch i głos jego miał coś żołnierszczyzny.

PRACA SAMODZIELNA

Przeczytaj czwartą księgę utworu, jednocześnie wykonując polecenia.

Księga 2 "Zamek"

a) galeria postaci

b) informacje o zamku Horeszków

Wykonaj zadanie nr 3

c) historia zamku

1. Jakim człowiekiem wg Gerwazego był Stolnik? 2. Dlaczego Jacek Soplica zabił Stolnika? Czy była to zbrodnia z premedytacją czy w afekcie? 3. Dlaczego po tym wydarzeniu Soplica uciekł z kraju? 4. Jaką przysięgę złożył Gerwazy?

d) zwyczaje szlacheckie

Szlachta to wyższa warstwa społeczna. Posiadała odrębną od pozostałych warstw społecznych kulturę, wyrażającą się strojem, językiem, literaturą, sposobem życia. Szlachta miała przywileje prawne, np. prawo do noszenia broni, prawo do posiadania ziemi i nienaruszalności majątku, prawo do pełnienia urzędów czy prawa wyborcze.

Szlachta - wyższa warstwa społeczna.

Szlachta posiadała odrębną od pozostałych warstw społecznych kulturę, wyrażającą się strojem, językiem, literaturą, sposobem życia. Szlachta miała przywileje prawne, np. prawo do noszenia broni, prawo do posiadania ziemi i nienaruszalności majątku, prawo do pełnienia urzędów czy prawa wyborcze.

A. Mickiewicz przedstawił różne szlacheckie zwyczaje...

W księdze II ukazane jest śniadanie, w czasie którego podaje się kawę.

Ksiega II kończy się propozycją, by udać się na grzyby.

Sędzia (...)krzyknął: "Panowie , po grzyby do boru! Kto z najpiękniejszym rydzem do stołu przybędzie, ten obok najpiękniejszej panienki usiędzie; Sam ją sobie wybierze. Jeśli znajdzie dama, Najpiękniejszego chłopca weźmie sobie sama".

Odszukaj opis grzybów (ks.III, w.270-288) i wykonaj zadanie 4.

Sprawdźmy, czy opis Mickiewicza jest zgodny z prawdą...

Surojadki srebrzyste, żółte i czerwone Niby czareczki różnym winem napełnione

Koźlak, jak przewrócone kubka dno wypukłe

Lejki jako szampańskie kieliszki wysmukłe

Bielaki krągłe, białe, szerokie i płaskie, Jakby mlekiem nalane filizanki saskie

Purchawka jak pieprzniczka

PRACA SAMODZIELNA

Przeczytaj czwartą księgę utworu, jednocześnie wykonując polecenia.

Księga 4 "Dyplomatyka i łowy"

a) dyplomatyka

AGITATOR -osoba, która propaguje określone poglądy i idee w celu pozyskania dla nich zwolenników

TEZA: Ks. Robak jest agitatorem Napoleona. ARGUMENTY:

Co to jest perswazja? Czy ks. Robak używa tego zabiegu?

b) łowy

POLOWANIE - PRZEBIEG AKCJI

Asesor

Hrabia

Robak

Tadeusz

Rejent

Gerwazy

1. Dlaczego Gerwazy się zawahał? 2. Gerwazy mówi, że znał "jednego człeka , co tak celnie mogł trafić z daleka" - hmm... kim on mógł być?

Pamiętacie tytuł? Pan Tadeusz, czyli ostatni zajazd na Litwie

Organizowanie zajazdów - niechlubny zwyczaj szlachecki

Do czego doprowadziło polowanie?

Księga 10 "Emigracja.Jacek"

a) spowiedź Jacka Soplicy

od 3:20

Wykonaj zadanie 5

1. Jakim człowiekiem wg Soplicy był Stolnik? 2. Dlaczego Jacek Soplica zabił Stolnika? Czy była to zbrodnia z premedytacją czy w afekcie? 3. Dlaczego po tym wydarzeniu Soplica uciekł z kraju? 4. Jaką prawdę zataił przed wszystkimi Gerwazy?

Dlaczego Mickiewicz przedstawia dwa razy tę samą sytuację?

Jacek Soplica to bohater dynamiczny

Zmienia się w czasie trwania akcji

PRZEMIANA

wypełnia rozkazy

rozkazuje, przewodzi

wykorzystał atak Rosjan do prywatnej zemsy

działa na rzecz kraju

altruista poświęcający się dla innych

skupiony na sobie egoista

PRACA SAMODZIELNA

Przeczytaj jedenastą księgę utworu, jednocześnie wykonując polecenia.

Księga XI "Rok 1812"

W 1812 r armia francuska i Legiony Polskie w marszu na Rosję dotarły na Litwę.

W 1812 r armia francuska i Legiony Polskie w marszu na Rosję dotarły na Litwę.

Z tej okazji w Soplicowie ma się odbyć uczta, którą przygotowuje Wojski.

Wojski zebrał co prędzej z sąsiedztwa kucharzy Pięciu ich było, służą, on sam godpodarzy (...) Dobył z zanadrza księgę, odwinął, otworzył. Księga ta miała tytuł "Kucharz doskonały" w niej spisane dokładnie wszystkie specyjały (...)

W "Panu Tadeuszu" kilka razy pojawia się wątek spożywania posiłku - ucztowanie to kolejny szlachecki zwyczaj.

Wśród przysłów, które mają związek z jedzeniem, można wymienić takie: „Za króla Sasa jedz, pij i popuszczaj pasa”. Dziś zazwyczaj dostrzega się w nim krytyczny obraz czasów króla Augusta III Sasa (który rządził w Polsce w latach 1733–1763). Pierwotnie jednak podkreślano tym zdaniem dobrobyt panujący w Rzeczypospolitej.

Co znaczą poniższe frazeologizmy?

Apetyt rośnie w miarę jedzenia.

Wyglądać jak pączek w maśle.

Gdzie kucharek sześć, tam nie ma co jeść.

Głodnemu chleb na myśli.

Przez żołądek do serca.

W "Panu Tadeuszu" kilka razy pojawia się wątek spożywania posiłku - ucztowanie to kolejny szlachecki zwyczaj.

Wśród przysłów, które mają związek z jedzeniem, można wymienić takie: „Za króla Sasa jedz, pij i popuszczaj pasa”. Dziś zazwyczaj dostrzega się w nim krytyczny obraz czasów króla Augusta III Sasa (który rządził w Polsce w latach 1733–1763). Pierwotnie jednak podkreślano tym zdaniem dobrobyt panujący w Rzeczypospolitej.

PRACA SAMODZIELNA

Przeczytaj dwunastą księgę utworu, jednocześnie wykonując polecenia.

Księga XII "Kochajmy się"

Tytuł księgi sugeruje wątek miłosny. Porównajmy, jakie podejście do życia mają dwie ważne tu kobiety...

To chyba najbardziej "muzyczna" część epopei. Dźwięki pojawiają się najpierw w czasie koncertu Jankiela, a później podczas poloneza.

Koncert Jankiela

w. 657-745

Wykonaj zadanie 6.

Polonez to szlachecki taniec, który był wykonywany w ważnych, wyjatkowych momentach.

Poloneza czas zacząć - Podkomorzy rusza (..) Brzmią zewsząd okrzyki: "Ach, to moze ostatni! patrzcie, patrzcie, młodzi, Może ostatni, co tak poloneza wodzi!"

Pamiętacie tytuł? Pan Tadeusz, czyli ostatni zajazd na Litwie

Wyraz "ostatni" pojawia się w utworze kilka razy - Mickiewicz podkreśla, że czasy szlacheckiej kultury odchodzą w zapomnienie.

oprac. Justyna Dudzik

Jakub Jasiński i Tadeusz Korsak - brali udział w insurekcji kościuszkowskiej. Polegli w czasie obrony Pragi. Nie istnieje obraz przedstawiający ich razem.

24 marca 1794 roku, na Rynku Głównym w Krakowie, Tadeusz Kościuszko złożył uroczystą przysięgę, ogłaszając tym samym akt powstania znanego w historii jako insurekcja kościuszkowska. Nie miał na sobie czamarki. Był ubrany w mundur.

24 marca 1794 roku, na Rynku Głównym w Krakowie, Tadeusz Kościuszko złożył uroczystą przysięgę, ogłaszając tym samym akt powstania znanego w historii jako insurekcja kościuszkowska. Nie był wówczas ubrany w czamarkę, ale miał na sobie mundur. Nie istnieje obraz, o ktorym wspomina Mickiewicz.

EPOPEJA

„bo każda chmura inna, na przykład jesienna Pełźnie jak żółw leniwie, ulewą brzemienna, I z nieba aż do ziemi spuszcza długie smugi Jak rozwite warkocze, to są deszczu strugi”

1. Rozpoczyna się apostrofą do bóstwa. 2. Pisana podniosłym językiem. 3. Porównania homeryckie:

4. Ważne dla danej społecznści tło historyczne.

PokutaWstąpienie do zakonu, wyrzeczenie się życia prywatnego, poświęcenie życia dla ojczyzny, starania o zgodę między Polakami, dbanie o Zosię

Tadeusz Rejtan wsławił się oporem przeciw rozbiorowi Polski. Owszem, popełnił samobójstwo, ale nie użył noża. Połknął potłuczone szkło.

Mazurek Dąbrowskiego został napisany przez Józefa Wybickiego w 1797 r.

Ponieważ akcja "Pana Tadeusza" rozgrywa się w 1811, trudno go nazwać "starym". Jeszcze trudniej wyobrazić sobie, że istnieje zegar, który gra tę pieśń, zwłaszcza, że Tadeusz pamięta go z dzieciństwa ;)