NOTES DOSSIER

6 câu thơ đầu

start!

Nguyễn Du là đại thi hào dân tộc, cũng là người đã mang văn học của Việt Nam vươn xa ra thế giới qua tác phẩm Truyện Kiều. Tác phẩm là lời phản ánh sâu sắc hiện thực xã hội phong kiến với bộ mặt tàn bạo của tầng lớp thống trị, là tiếng kêu đau thương của những số phận bị áp bức trong thời kì ấy. Và thông qua đó, ta có thể thấy được lòng thương cảm, tình yêu thương con người sâu sắc của tác giả. Đoạn trích "Kiều ở lầu Ngưng Bích" là một trong những đoạn trích hay nhất được trích từ tác phẩm này.

+info

Đoạn trích nằm ở phần thứ hai của tác phẩm mang tên "Gia biến và lưu lạc" gồm 22 câu từ câu 1033 đến 1054 . Sau khi gia đình gặp nạn Kiều phải bán mình cho Mã Giám Sinh để chuộc cha và em theo Mã Giám Sinh về làm vợ nhưng thực chất Kiều bị lừa và lầu xanh làm ca kỹ . Không chấp nhận cảnh sống nhuốc nhơ nàng đã quyết định liệt quyên sinh. Sợ mất món hàng lớn Tú Bà đã dụ nàng ra ở lầu Ngưng Bích hứa tìm nơi tử tế để nàng biết về gia thất nhưng thực chất nhẫn tâm đẩy nàng vào vòng tục lụy. Vì thế chuỗi tâm trạng của Kiều ở lầu Ngưng Bích là tâm trạng bi kịch .

+info

Đến với những câu thơ đầu tiên của đoạn trích chúng ta không khỏi xót xa trước hoàn cảnh tội nghiệp đáng thương của Kiều: " Trước lầu Ngưng Bích khóa xuân". Lầu Ngưng Bích nghĩa là giọt nước đọng lại . Lầu là nơi cao sang quyền quý nơi hứa hẹn một cuộc sống nhung lụa ấm êm còn khoá xuân là điển tích nói về nơi giam hãm tuổi xuân của người con gái đẹp : "Một nền đồng tước khóa xuân hai Kiều". Nhưng đặt trong hoàn cảnh thực tế của nàng Kiều thì khoá xuân mang hàm ý mỉa mai chỉ tình cảnh trớ trêu của nhân vật . Lầu Ngưng Bích đẹp thế mà bỗng trở thành địa ngục trần gian, ngục thất tinh thần giam hãm tuổi xuân giam cầm lòng xuân của người con gái. Câu thơ đầu tưởng chừng chỉ là một lời giới thiệu nhưng đã gợi ra một hoàn cảnh bi kịch trớ trêu của nàng Kiều.

Ba câu thơ tiếp theo là bức tranh thiên nhiên ở lầu Ngưng Bích được tái hiện qua bút pháp tả cảnh ngụ tình rất điêu luyện của đại thi hào Nguyễn Du: " Vẻ non xa tấm trăng gần ở chung Bốn bề bát ngát xa trông Cát vàng cồn nọ bụi hồng dặm kia " Trong cảnh ngộ cô đơn éo le ấy kiểu chỉ biết trải lòng mình lên cảnh vật gửi gắm tâm hồn vào thiên nhiên lắng nghe tiếng thổn thức phát ra từ tận đáy con tim. Cảnh tượng nơi lầu Ngưng Bích này thật đẹp , khoáng đạt như một bức tranh được dệt gấm thêu hoa : còn "núi xa, vầng trăng gần" đều hút chung vào tầm mắt, xa xa có những cồn cát và những nẻo đường bụi cuốn. Câu thơ với hai về tiểu đối, hai từ ngữ đối lập "xa, gần" cùng từ "ở chung" như góp phần làm hoàn thiện thêm cái cảnh tượng thật nên thơ nhưng cũng thật quạnh quẽo trước lầu Ngưng Bích đồng thời gợi lên hình ảnh lầu Ngưng Bích chơi vơi giữa mênh mông trời nước, nơi đây giống như một ốc đảo và Kiều chính là người dạt vào ốc đảo ấy bị tách biệt với thế giới xung quanh.

Câu thơ không tả bằng câu đôi mắt xa xăm vời vợi một nỗi buồn câm lặng không biết ngỏ cùng ai. Nơi đất khách quê người chỉ có trăng và non, chỉ có thiên nhiên bầu bạn ở chung. Trong câu thơ từ "tấm trăng" là sáng tạo cụm từ của nghệ sĩ bậc thầy về ngôn ngữ. Vì sao tác giả không dùng từ "ánh trăng"," vầng trăng" mà là "tấm trăng"? Trong cảnh ngộ chất chứa nỗi cô đơn buồn tủi kiều tím một sừng sẻ chia và với nàng "tấm trăng" giống như một người bạn gần gũi thân thương chia sẻ nỗi lòng. Chẳng hiểu được nỗi cô đơn bẽ bàng của nàng là người chứng giám cho đêm thề nguyền của Kiều và Kim Trọng , là yếu tố gợi nhắc thiên nhiên của mối tình đầu , bởi thế mà từ "tấm trăng" mới thật hợp lý với nội tâm nhân vật trong hoàn cảnh này.

Ban đêm đã vậy khung cảnh ban ngày cũng chẳng hơn Kiều nhìn ra xa chỉ thấy: " Bốn bề bát ngát xa trông". Câu thơ sáu chữ mà chữ nào cũng gợi lên cảnh mênh mông, rợn ngợp của không gian trước lầu Ngưng Bích. Cụm từ "bốn bề bát ngát xa trông" trong câu thơ kết hợp với nghệ thuật đảo ngữ làm cho ta cảm nhận rõ hơn cái rộng lớn mênh mông cũng như cái trống trải trong lòng nàng Kiều. Đặc biệt đến với câu thơ "Cát vàng cồn nọ bụi hồng dặm kia" càng khắc họ rõ , tô đậm hơn cái mênh mông của khung cảnh xung quanh Kiều. Cảnh có đẹp có rộng lớn nhưng thiếu vắng sự sống. Không một mái nhà ,một dáng người hay một bóng cây, một tiếng chim để có thể cảm nhận được dấu hiệu của sự sống. Trong không gian ấy nhìn đến hút tầm mắt cũng chỉ thấy những cồn cát nối tiếp nhau trải dài đến vô tận và những lớp bụi đường bay theo gió cuốn. "Bụi hồng" là bụi có sắc đỏ theo gió mà bốc lên gợi không gian mù mịt. Cái mờ mịt của không gian hay cũng là cái mờ nhạt của tương lai của cuộc đời Kiều. Nó còn xa xôi gợi về cái hồng trần tang thương khiến cho con người đau khổ muôn nỗi.

Câu thơ về các vế câu đối xứng nhau cùng những danh từ xen lẫn những chỉ từ "nọ -kia" gợi lên cảnh lầu Ngưng Bích tầng tầng lớp lớp bốn bề đều mênh mông bát ngát xa xôi mù mịt như những đợt sóng rồi tầng tầng lớp lớp trong tâm trí, xô đẩy thêm nữa cái ngổn ngang như trăm mối tơ vò của người con gái. Như vậy bốn câu thơ với nét vẽ nhiều hơn cả với trình tự từ cao xuống thấp từ xa đến gần đã khắc họa khung cảnh thiên nhiên ở lầu Ngưng Bích rất đẹp rộng lớn mênh mông nhưng hoang vắng hoàn toàn không có dấu hiệu của sự sống không có sự giao lưu giữa người với người. Qua những hình ảnh ước lệ của sự mênh mông giọt nước của không gian ấy tác giả đã diễn tả hoàn hoàn cảnh tâm trạng cô đơn lẻ loi của nàng Kiều với tấm lòng xót thương sâu sắc.

Nếu bốn câu thơ đầu tác giả thể hiện nỗi lòng Kiều một cách gián tiếp thông qua miêu tả thiên nhiên thì đến với hai câu tiếp theo nhà thơ diễn tả trực tiếp tâm trạng của nàng Kiều: " Bẽ bàng mây sớm đèn khuya Nửa tình nửa kể như chia tấm lòng" Hai câu thơ diễn tả chính xác cảnh ngộ của Thúy Kiều từ láy "bẽ bàng" đặt đầu câu gợi tả nỗi tủi sầu xót xa ê chề của nàng Kiều khi hết ngày này qua ngày khác nàng phải lủi thủi một mình ở lầu Ngưng Bích cô đơn nơi đất khách quê người. Trong hoàn cảnh ấy kiều chỉ biết làm bạn với "mây đèn" trong cõi tuần hoàn ước lệ "mây sớm đèn khuya". Cụm từ mây sớm đến khuya với cặp từ trái nghĩa "sớm khuya" gợi thời gian tuần hoàn khép kín đơn điệu tẻ nhạt. Hình ảnh "mây đèn" chỉ không gian nơi nàng bị giam hãm. Thời gian cũng như không gian giam hãm con người sớm và khuya ngày và đêm giữa không gian nơi lầu Ngưng Bích Kiều không có ai bầu bạn rằng chỉ biết làm bạn với 'mây sớm đèn khuya" nàng rơi vào hoàn cảnh cô đơn tuyệt đối với một cuộc sống nhàm chán tẻ nhạt giam lỏng tuổi thanh xuân của mình. Hơn thế nữa "mây đèn"còn mang ý nghĩa biểu tượng mây thanh sạch, đèn sáng tỏ nhìn "mây đèn" nàng chạnh lòng nghĩ tới mình không còn trong trắng tủi hổ với "mây đèn" .

Nỗi cô đơn tuyệt đối ấy lòng Kiều buồn dồn tới lớp lớp những nỗi chua xót. Buồn vì cảnh hoang vu giọt ngỡ buồn vì tình riêng khiến nỗi lòng người con gái ấy như bị chia sẻ "Nửa tình nửa cạnh như chia tấm lòng". Điệp từ "nửa" cùng nghệ thuật so sánh "như chia tấm lòng "khiến âm điệu câu thơ day dứt diễn tả tâm trạng ngổn ngang trăm mối tơ vò của nàng Kiều. "Nửa tình" là tình cảm của nàng với chàng Kim với gia đình, "nửa cảnh" là cảnh ngộ của gia đình cảnh ngộ của chính nàng hay cũng chính là cảnh thiên nhiên nơi lầu Ngưng Bích. Ngoại cảnh và tâm cảnh cùng một màu ảm đạm chất chứa trong lòng khiến cho nàng Kiều bị sẻ chia đau đớn.

+info

Tình cảnh đau buồn cùng thiên nhiên hoang vắng phụ họa vào nhau đan xem nhau, chia cắt lòng nàng bao mòn tâm hồn khiến nàng xót xa đau đớn tủi sầu. Tình cảnh của Kiều lúc này chẳng khác gì sống trong địa ngục trần gian : thân xác bị giam lỏng ở lầu Ngưng Bích ,tâm hồn bị giam cầm trong vòng xoay khép kín của thời gian "sớm-tối" , tình cảm bị giam hãm trong mối tơ lòng rối bời ,phận nàng mới đáng thương làm sao? Có thể nói 6 câu thơ đầu với những nét vẽ gợi nhiều hơn tả cảnh được miêu tả theo trình tự từ cao xuống thấp từ gần đến xa ,sử dụng linh hoạt phép tiểu đối ,hình ảnh ước lệ ,từ láy gợi tâm trạng của một không gian nghệ thuật và tâm trạng nghệ thuật đồng hiệu . Cảnh lầu Ngưng Bích không đơn thuần là bức tranh thiên nhiên mà còn là bức tranh tâm trạng. Ảnh tươi đẹp nhưng hoang vắng mênh mông đằng sau bức tranh thiên nhiên ấy là hoàn cảnh lẻ loi cô đơn là tâm trạng buồn tủi đau khổ của nàng Kiều tác giả đã mượn cảnh để giãi bày tâm trạng, tạo nên những câu thơ tả cảnh ngụ tình đặc sắc . Lấy cái rộng ngược của thiên nhiên để cực tả nỗi cô đơn trơ trọi của nàng Kiều. .

+info

CẢM ƠN CÔ VÀ CÁC BẠN ĐÃ LẮNG NGHE