Region 9

Filipino at ang mga Katutubong Wika: Kasangkapan sa Pagtuklas at Paglikha

REHIYON IX: TANGWAY NG ZAMBOANGA

Ang Tangway ng Zamboanga, opisyal na itinalaga bilang Rehiyon IX, ay isang administratibong rehiyon sa Pilipinas na umookupa sa kanlurang bahagi ng Mindanao. Ito'y binubuo ng tatlong probinsya at limang siyudad o lungsod.

mapa at mga wikang nakapaloob DITO

KASAYSAYAN AT KULTURA

MIYEMBRO NG PANGKAT VI:

• Casimero, Charmaine
• Gavino, Raphael Jourvy
• Goliat, Guian Gilbey
• Morales, Marcus Louise
• Naplaza, Nicko James
• Solis, Ralf Ramiel

SANGGUNIAN:

• https://www.philatlas.com/mindanao/r09/zamboanga-del-norte.html
• https://sites.google.com/site/philippinesthebeautywithin/reg-9-zamboanga-peninsula/zamboanga-del-norte
• https://dapitancity.gov.ph/dapitan-history/#:~:text=This%20refers%20to%20the%20original,how%20Dapitan%20got%20its%20name.
• https://www.discoverthephilippines.com/zamboanga-del-sur-province-philippines/#:~:text=Zamboanga%20del%20Sur%20is%20a,for%20having%20pink%20coralline%20sand.
• https://www.discoverthephilippines.com/zamboanga-sibugay-province-philippines/
• https://psa.gov.ph/content/mindanao-comprised-about-24-percent-philippines-total-population
• https://www.nnc.gov.ph/2-uncategorised/304-region-ix
• https://ewikitl.top/wiki/Zamboanga_Peninsula
• https://www.tpb.gov.ph/events/megayon-festival/
• http://www.visitmyphilippines.com/index_title_FestivalsandEvents_func_all_pid_7062_tbl_0.html#:~:text=Sibug%20%E2%80%93%20Sibug%20Festivals%20%E2%80%93%20an%20annual,%E2%80%9CTalaba%E2%80%9D%20(Oyster).
• https://www.slideshare.net/anneugenio/rehiyoi-ix

Ang sikat na Vinta ng Zamboanga ay isang tradisyunal na bangkang matatagpuan sa rehiyon. Kilala ito sa kanyang makukulay na at kakaibang itsura kumpara sa regular na katig o bangka.

Kultura at Kasaysayan ng Tangway ng Zamboanga

Mga Pista:

Ekonomiya:

Kasaysayan:

Pista ng Sibug-sibug Isang taunang pagdiriwang sa Zamboanga Sibugay tuwing ika-15 ng Pebrero hanggang ika-26 ng parehong buwan. Ang pistang ito'y nagsisilbing paalala sa mga taga-Sibugay ng kanilang anibersaryo ng pagkakatatag bilang isang lalawigan.

Pista ng Saulog Ang pista ng Saulog ay ginaganap tuwing ika-1 hanggang ika-6 ng Hunyo sa Lungsod ng Dipolog, Zamboanga Del Norte. Ang salitang "saulog" ay nangangahulugang "magdiwang" sa lokal na diyalektong Subanon. Kaya ipinagdiriwang ang pistang ito ay upang magsilbing pasasalamat sa tumataas na ekonomiya ng mga lalawigan na dala ng pag-unlad ng industriya at agrikultura.

Pista ng Megayon Ang pagdiriwang ng Megayon ay isang pista kung saan itinatampok ang mga produkto sa kalakalan, tradisyon at kultura ng iba't ibang munisipalidad sa Zamboanga Del Sur. Ito'y nagaganap taon-taon tuwing ika-27 hanggang ika-30 ng Setyembre sa Tigbao, Zamboang Del Sur.

Panahon ng Katutubo Noong hindi pa dumadating ang mga Kastilla sa bansa ay mayroon nang nabubuong sibilisasyon sa rehiyon, ito'y binubuo ng mga iba't ibang mga pangkat etniko kung saan ang mga Subanen ang mayroong pinakamalaking bahagdan. Ang ibang mga lahi na nasa Tangway noon ay ang mga Sama-Bajau at Yakan, sila'y mga pangkat etniko na naninirahan sa mga baybaying lugar. Nang dumating ang ika-13 na siglo, lumipat na sa rehiyon ang mga Tausug na dating nasa hilagang-silangan ng isla ng Mindanao. Ika-14 na siglo na nang magkaroon ng organisado at sibil na lipunan sa Tangway ng Zamboanga kung saan Sultanato ng Sulu ang namumuno sa timog-kanlurang bahagi ng lugar. Kumalat ang nasasakupan nito at lumaganap hanggang noong ika-15 at ika-16 na siglo, binuo ni Sharif Kabungsuwan ang Sultanato ng Maguindanao kung saan nagmula ang tawag sa isla ng Mindanao. Sinakop nito ang malaking bahagi ng Mindanao tulad ng kasalukuyang bahagi ng Davao at Zamboanga na siya namang nawalan ng teritoryo ang Sultanato ng Sulu.

Ekonomiya ng Rehiyon Ang Tangway ng Zamboanga ay ang isa sa mga lugar sa Mindanao na may malakas na kakayahang bumuo at magluwas ng mga yaring produkto. Pagsasaka, pangingisda at pagtotroso ang mga pangunahing pangkabuhayan sa rehiyong ito. Palay, mais, at niyog ang ilan sa mga pangunahing tanim na inaano sa lahat ng lalawigan rito. Dagdag pa dito ay ang pagproseso ng mantika, kape, at latex mula sa goma ang ibang ikinabubuhay ng mga mamamayan. Tanyag din ang rehiyon sa larangan ng industriyang pambahay dahil sa mga yaring produkto nito na gawa sa rattan tulad ng mga upuan, banig at takuyan o tiklis.

Panahon ng Komonwelt at Hapon Pagkatapos ng Estados Unidos isinama ang Spanish East Indies noong 1898, ang Peninsula ay nag-host ng isang maikling independiyenteng estado na tinatawag na Republika ng Zamboanga. Isinama ito ng Pamahalaang Insular papasok sa Lalawigan ng Moro, na binubuo ng Gitnang at Kanlurang bahagi ng Mindanao at ang Sulu Archipelago. Ang pangalan at katayuan ng Lalawigan ng Moro ay binago sa Kagawaran ng Mindanao at Sulu noong Agosto 16, 1916, na naging sanhi ng pagiging hiwalay na lalawigan ng Zamboanga. Noong 1942, ang Zamboanga Peninsula kasama ang natitirang mga Pulo ng Pilipinas ay sinakop sa pamamagitan ng Imperyo ng Japan sa simula ng Pangalawang Digmaang Pandaigdig. Ang Peninsula ay napalaya noong 1945 ng pinagsamang Amerikano at Komonwelt ng Pilipinas pwersang nakikipaglaban laban sa Imperial Japanese Army. Noong Hunyo 6, 1952 naman ay naghiwalay sa Zamboanga del Norte at Zamboanga del Sur, habang ang chartered city ng Zamboanga naging isang independiyenteng, extraprovinces unit.

Panahon ng mga Kastilla Naging malaki ang parte ng dalawang pinagsamang pwersa ng mga Sultanato ng Mindanao sa pakikidigma laban sa mga Espanyol. Moro, na ang ibig sabihin or konektado sa salitang "Moor" ang naging tawag ng mga Espanyol sa mga katutubong miyembro ng rehiyon, noong panahong ito, laganap na ang kultura ng mga Muslim na higit na kinakalaban ng mga Espanyol dahil sa kanilang paniniwala sa Kristiyanismo. Isang malaking tipak ng Kastila ang Tangway ng Zamboanga bilang isang lugar ng giyera sa pagitan nila at ng mga Moro. Bagama't nagtagumpay ang Espanyol sa pagkokolonisa nito sa Pilipinas, hindi nawala ang pagaalsa ng mga Moro laban sa mga Kastilla. Noong 1569 napili ang Zamboanga bilang lugar ng pamayanan ng Espanya at garison sa La Caldera (ngayon ay tinatawag na Barrio Recodo). Ang Zamboanga ay isa sa pangunahing mga kuta sa Mindanao, na sumusuporta sa mga pagsisikap na kolonisahin sa timog ng isla at gagawa ng paraan para sa mga pamayanang Kristiyano. Nagsilbi rin itong isang military outpost, na pinoprotektahan ang isla laban sa mga dayuhang mananakop at mga piratang Moro at kanilang mga kakampi na Tsino.

Panahon ng Diktadurya Kasama ang Sulu Archipelago, ang mga lalawigan na dating bumubuo sa Lalawigan ng Zamboanga ay muling naiayos sa Rehiyon IX ayon sa utos ng Batas ng Pangulo Blg. 1 bilang bahagi ng Integrated Reorganization Plan ng Pangulo Ferdinand Marcos, na nilagdaan noong Setyembre 24, 1972. Mula 1975 hanggang 1989, ang dating Rehiyon IX (Kanlurang Mindanao) ay nahahati pa sa dalawang sub-rehiyon ng Batas ng Pangulo Bilang 8233 na may petsang Agosto 21, 1975. Ang Sub-Rehiyon IX-A ay binubuo ng Basilan, Sulu at Tawi-Tawi kasama si Jolo, Sulu, bilang sub-regional center, habang ang Sub-Region IX-B ay binubuo ng mga lalawigan ng Zamboanga del Norte, Zamboanga del Sur at Zamboanga Sibugay, kasama ang chartered city ng Lungsod ng Zamboanga bilang sub-regional center.

Kasalukuyan Noong 2001, Zamboanga Sibugay, ay nilikha mula sa lalawigan ng Zamboanga del Sur kasama ang Ipil bilang upuan ng gobyerno na may kabutihan ng Batas sa Republika Blg. 8973. Sa parehong taon, ang mga residente ng Basilan nagpasyang sumali sa Awtonomong Rehiyon sa Muslim Mindanao (ARMM) sa isang plebisito. Gayunpaman, ang mga mamamayan ng kabisera, Isabela, ay hindi nais na sumali sa gayon ang lungsod ay nanatiling bahagi ng rehiyon na ito bilang isang resulta ng Executive Order No. 36 huling hanggang 2014 lamang. Noong 2004 naman, Pagadian opisyal na naging Regional Center para sa Rehiyon XVI- Zamboanga Peninsula, sa kabila ng pagtutol mula sa Lungsod ng Zamboanga, ang dating Regional Center.

Mapa ng Rehiyon at ang Mga Wika Dito

Mapa ng Rehiyon IX

Mga Lokal na Wika:

Binisaya

subanen

Tagalog

Maranao

CHAVACANO

Ang wikang Kanluraning Subanon o Subanen ay isa sa pinakamalawak na sinasalitang wika sa Pilipinas. Ang mga gumagamit nito ay mga tao sa timog-kanlurang bahagi ng rehiyon ng Zamboanga sa Mindanao. Tulad ng ibang wika sa rehiyon, miyembro din ito ng pamilya ng wikang Austronesian.

Ang Zamboanga del Sur ay matatagpuan sa hilagang kanluran ng Mindanao at kabiser nito'y ang Lungsod ng Pagadian. Ang probinsya ay natatag noong ipinasa ng gobyerno ang Batas Republika 711 noong Setyembre, 1952 kasabay nito ang pagbuo ng Zamboanga del Norte.

Ang Lungsod ng Zamboanga ay tanyag bilang "Asia's Latin City" dahil sa impluwensya ng Kastilla sa kultura at relihiyon ng lugar na makikita sa kanilang mga makasaysayang gusali at wikang ginagamit. Ito'y kinokonsidera bilang ika-6 na pinakamataas na bilang ng tao at ika-3 na pinaka malawak na lungsod sa Pilipinas. Ang lugar ay naitatag noong Oktubre 12, 1936 sa ilalim ng Komonwelt Batas Blg. 39 at ito'y pinasinayaan noong Pebrero 26, 1937.

Ang Lungsod ng Isabela ay isang bahaging lungsod at kabisera ng probinsya ng Basilan. Ang lungsod ay matatagpuan sa taas na bahaging dalampasigan ng Basilan, kung saan, sa ibayong makipot na dagat ng Basilan ay ang Lungsod ng Zamboanga. Sa ilalim ng Batas Republika Blg. 9023, ang noong munisipalidad ng Isabela sa Basilan ay naging bahagi at ganap na lungsod noong Abril 25, 2001.

Aktwal na Larawan ng Rehiyon mula sa Mataas na Himpapawid

Ito ay isang wikang creole, ibig sabihin, ang mga wikang Espanyol at katutubong Filipino ay pinagsama upang lumikha nito. Ang tanging wikang creole na nakabase sa Espanyol sa Asya ay chavacano. Ang diyalekto ng Malay na sinasalita sa Zamboanga City ay tipikal ng katimugang isla ng Mindanao sa Pilipinas.

Ang wikang Binisaya o kilala rin sa tawag na Cebuano ay isang autronesian na lenggwahe sa Timog Katagalugan ng Pilipinas. Ito'y matatagpuan sa maraming isla ng Visayas at Mindanao tulad ng Cebu, Siquijor at sa Tangway ng Zamboanga.

Ang wikang ito'y kadalasang matatagpuan sa labas ng Tangway, partikular na sa rehiyon ng Lanao Del Sur at Lanao Del Norte. Bagamat mas maraming gumagamit nito sa labas ng rehiyon, hindi maipagkakaila na mayroon pa ring iilang gumagamit ng wikang ito sa Zamboanga dahil sa heograpikal na lokasyon at lapit nito sa Lanao Del Norte.

Ang wikang Tagalog ay ang pinakamaraming gumagamit na wika sa buong bansa. Kahit na kilo-kilometro ang layo ng pinagmulan nito kumpara sa lokasyon ng Tangway, hindi ito nakaligtas sa impluwensya at sakop ng wikang ito.

Lugar ng Rehiyon sa Mapa ng Pilipinas

Zamboanga Sibugay ay kinikilala bilang ika-4 na pinaka-batang probinsya sa Pilipinas. Ang probinsya ay nabuo dahil sa kongresyunal na distrito ng Zamboanga del Sur matapos ang plebescite noong 2011. Ang kabisera nito ay ang siyudad ng Ipil kung saan napapalibutan ito ng Zamboanga del Norte sa itaas na bahagi, Lungsod ng Zamboanga sa timog-kanluran, at Zamboanga del Sur sa silangan.

Ang lalawigang ito'y inookupa ang hilagang-kanlurang bahagi ng Tangway ng Zamboanga. Sa hilaga at kanluran naman ng probinsya ay matatagpuan ang Dagat ng Sulu, sa silangan ay ang Misamis Occidental at ang timog-kanluran ay nahahati ng mga bundok mula sa timog. Dipolog ang kabisera ng lalawigang ito.