8.I.6

Temat: Podziały komórkowe - mitoza

Cel lekcji: Dowiesz się, czym jest mitoza i jakie ma biologiczne znaczenie oraz poznasz komórki haploidalne i diploidalne

Nacobezu z podstawy programowej

Uczeń:

1. przedstawia znaczenie biologiczne mitozy
2. rozróżnia komórki haploidalne i diploidalne

Prawie wszystkie komórki organizmu powstają w wyniku PODZIAŁU innych komórek

Komórka, która ulega podziałowi, jest nazywana KOMÓRKĄ MACIERZYSTĄ

Te komórki, które z niej powstają - nowe komórki nazywamy- KOMÓRKAMI POTOMNYMI

Podziałom nie ulegają neurony i dojrzałe erytrocyty

W przypadku organizmów jednokomórkowych, takich jak DROŻDŻE, podziały komórkowe są SPOSOBEM ROZMNAŻANIA

U organizmów wielokomórkowych podziały umożliwiają między innymi WZROST CIAŁA i …

POWSTAWANIE KOMÓREK ROZRODCZYCH

KOMÓRKI SOMATYCZNE odpowiedzialne są za to, że rośniecie, rosną wam włosy i paznokcie oraz żołądek i inne narządy

WSZYSCY JESTEŚMY ZBUDOWANI Z KOMÓREK Mamy ich 2 rodzaje

KOMÓRKI PŁCIOWE zwane GAMETAMI czyli plemniki u chłopców i komórki jajowe u dziewcząt odpowiedzialne są za rozmnażanie

CHROMOSOMY HOMOLOGICZNE W jądrach komórek somatycznych człowieka znajdują się DWA ZESTAWY CHROMOSOMÓW Jeden został odziedziczony po matce, a drugi - po ojcu

Odpowiadające sobie w obu zestawach chromosomy nazywamy CHROMOSOMAMI HOMOLOGICZNYMI

Chromosomy homologiczne mają taką samą wielkość i kształt Znajdują się w nich GENY warunkujące TE SAME CECHY

Komórki, które zawierają podwójny zestaw chromosomów (2 pary po 23 sztuk – czyli 46 sztuk) nazywa się KOMÓRKAMI DIPLOIDALNYMI

Większość komórek naszego ciała (komórki naskórka) ma podwójny zestaw chromosomów, czyli jest diploidalna - oznacza się je symbolem 2n

Komórki jajowe oraz plemniki mają pojedynczy zestaw chromosomów (czyli 23 sztuki, a w tym 22 autosomy i 1 sztukę chromosomu płci) Mają po jednym chromosomie homologicznym z każdej pary Te komórki nazywamy HAPLOIDALNE

Komórki haploidalne (GAMETY U ZWIERZĄT)oznacza się symbolem 1n

Dlaczego plemnik i komórka mają tylko po 23 chromosomy – 1n Bo w wyniku zapłodnienia powstaje dzidziuś, który otrzymuje od każdego z rodziców po jednym komplecie chromosomów

Podział komórki Podział komórkowy obejmuje dwa główne etapy:

1. Podział jądra komórkowego
2. Podział cytoplazmy

Podział jądra komórkowego prowadzi do ROZDZIELENIA MATERIAŁU GENETYCZNEGO między powstające komórki Zawsze poprzedza go REPLIKACJA, czyli wytworzenie KOPII DNA

W wyniku replikacji każdy chromosom składa się z dwóch identycznych cząsteczek, które podczas podziału komórki są rozdzielane

Podział cytoplazmy umożliwia rozdzielenie komórki na dwie komórki potomne

Wyróżnia się dwa podziały komórkowe: MITOZĘ I MEJOZĘ

MITOZA Mitoza zachodzi w KOMÓRKACH SOMATYCZNYCH (oprócz płci)organizmu KOMÓRKI POTOMNE powstające w wyniku tego procesu MAJĄ TAKĄ SAMĄ ILOŚĆ MATERIAŁU GENETYCZNEGO jak komórka macierzysta

To oznacza, że w wyniku mitozy:

• z komórki diploidalnej powstają dwie komórki diploidalne,
• z komórki haploidalnej - dwie komórki haploidalne

mitoza trwa 8-20 godzin

Materiał genetyczny w obu komórkach potomnych jest identyczny z tym, który występował w komórce macierzystej Komórki potomne wytwarzają więc takie same białka i mają takie same cechy jak komórka, z której powstały

Częstotliwość podziałów mitotycznych może być różna w różnym okresie życia organizmu oraz w różnych obszarach ciała Zwykle bardziej intensywna jest we wczesnych etapach rozwoju, a później ulega zwolnieniu Komórki niektórych tkanek dzielą się intensywnie przez całe życie, np. komórki skóry u człowieka, komórki tkanki twórczej u roślin Komórki wątroby 1 raz w roku, komórki nerwowe, dojrzałe erytrocyty i komórki mięśni szkieletowych wcale

Wacław Mayzel-Polak, który odkrył mitozę w komórkach zwierzęcych

Przed podziałem następuje replikacja DNA

1. Kiedy komórka zaczyna się dzielić, DNA przyjmuje postać chromosomówKażdy z nich składa się z dwóch identycznych chromatyd, które zawierają po jednej cząsteczce DNA2. Zanika otoczka jądrowa (w jądrze komórkowym) i zaczyna się tworzyć wrzeciono podziałowe – struktura, dzięki której chromosomy przemieszczają się podczas podziału komórki

Profaza - zanika otoczka jądrowa, zaczyna się tworzyć wrzeciono podziałowe

3. Włókna wrzeciona podziałowego łączą się z chromosomami 4. Następnie chromosomy ustawiają się w płaszczyźnie równikowej, czyli mniej więcej w środku komórki

Metafaza - chromosomy ustawiają się w płaszczyźnie równikowej komórki

5. Chromatydy oddzielają się od siebie i są odciągane przez wrzeciono podziałowe do przeciwległych biegunów komórki 6. Od tego momentu każda chromatyda staje się odrębnym chromosomem

Anafaza włókna wrzeciona podciągają chromatydy do przeciwległych biegunów komórki, każda chromatyda staje się niezależnym chromosomem

7. Wokół każdego zestawu chromosomów odtwarza się otoczka jądrowa 8. Potem następuje podział cytoplazmy 9. W jego wyniku powstają dwie komórki potomne o tej samej liczbie chromosomów, co w komórce macierzystej

Telofaza zaczyna się tworzyć otoczka jądrowa (wokół dwóch powstałych jąder), a komórka wkracza w etap cytokinezy (cytokineza to podział cytoplazmy) – powstają dwie komórki potomne (mają one identyczny materiał genetyczny jak komórka macierzysta)

BIOLOGICZNE ZNACZENIE MITOZY umożliwia rozmnażanie bezpłciowe organizmom jednokomórkowym

BIOLOGICZNE ZNACZENIE MITOZY umożliwia wytwarzanie komórek ciała

BIOLOGICZNE ZNACZENIE MITOZY umożliwia gojenie się ran

BIOLOGICZNE ZNACZENIE MITOZY umożliwia odtwarzanie złuszczonych komórek naskórka i uszkodzonych tkanek

BIOLOGICZNE ZNACZENIE MITOZY umożliwia wzrost całego ciała

BIOLOGICZNE ZNACZENIE MITOZY umożliwia wzrost części ciała np. paznokci

BIOLOGICZNE ZNACZENIE MITOZY umożliwia wzrost części ciała np. włosów

Podsumowanie wiadomości

Gratuluję dotrwałeś/aś do końca…

Do przygotowania filmu/prezentacji/grafonotki/quizu wykorzystałam:

• zasoby Internetu (giphy.pl, gfycat.pl)
• treści i zdjęcia oraz fragmenty tekstów pochodzące z podręczników różnych wydawnictw (Nowa Era, MAC i inne)

Dziękuję za uwagę