5. IV.3

Cel lekcji: Poznasz budowę łodygi oraz jej funkcje i modyfikacje

Temat: Pęd. Budowa i funkcje łodygi

Nacobezu z podstawy programowej: Uczeń:

• rozpoznaje organ zwany łodygą i określa jej funkcje
• opisuje modyfikacje łodygi jako adaptacje roślin okrytonasiennych do życia w określonych środowiskach

Co łączy źdźbło trawy, pień sekwoi czy baobabu oraz bulwę ziemniaka i cierń robinii? Wszystkie są łodygami, które w wyniku adaptacji do środowiska przybrały formy najlepiej służące przetrwaniu

Drzewa butelkowe to zwyczajowa nazwa baobabów, roślin żyjących w Afryce i Australii W swoim środowisku muszą znosić upały i długotrwałe okresy bez opadów Jednak takie warunki im odpowiadają, ponieważ zredukowana powierzchnia liści ogranicza parowanie wody, a pień jednej rośliny może zgromadzić do 100 tys. litrów wody

Ale bywają pędy … ukryte

U większości roślin pęd jest tą częścią rośliny, którą możesz łatwo zobaczyć – to są wszystkie organy rośliny oprócz korzenia!

Łodyga

Rusztowaniem (osią) pędu jest ŁODYGA, która łączy system korzeniowy rośliny z LIŚĆMI, KWIATAMI I OWOCAMI

Wyróżnia się pędy nadziemne i podziemne

Rodzaje pędów

Pędy nadziemne składają się z:

• łodygi
• z liści
• u niektórych gatunków z kwiatów i owoców

Magazynują materiały zapasowe umożliwiające roślinie przetrwanie okresów spoczynku zimowego U roślin tych na zimę obumiera pęd nadziemny, przetrwa natomiast pęd podziemny Ze znajdujących się na nim pączków na wiosnę odnawia się część nadziemna

Pędy podziemne – głównie u roślin wieloletnich To organy spichrzowe - kłącza, bulwy i cebule

Cebula jest pędem podziemnym!!!

Łodyga

Liść asymilacyjny

Liście asymilacyjne Nadziemna część rośliny Pełnią funkcje odżywcze (przeprowadzają fotosyntezę)

Liść spichrzowy

Łodyga

Łuskowaty liść okrywający

Łodygi roślin różnią się wyglądem U roślin zielnych są one cienkie, zielone i soczyste- mają mało tkanek wzmacniających

U drzew są grube i okryte korą - łodyga zdrewniała

Są też łodygi WZNIESIONE

PŁOŻĄCE

WIJĄCE

UTRZYMUJE LIŚCIE, KWIATY I OWOCE

Jakie funkcje spełnia łodyga?

PRZEWODZI WODĘ Z SOLAMI MINERALNYMI OD KORZENI W GÓRĘ ROŚLINY

PRZEWODZI SUBSTANCJE POKARMOWE Z LIŚCI DO POZOSTAŁYCH ORGANÓW ROŚLINY

U wielu roślin okrytonasiennych łodyga służy do rozmnażania bezpłciowego(wegetatywnego) lub może magazynować substancje odżywcze lub wodę

Podsumowanie Jeśli w roślinie istnieją tkanki wyspecjalizowane w przewodzeniu wody, to pod wpływem wody z barwnikiem powinny one zmienić kolor

Obserwacja: Wykazanie przepływu wody w roślinie

• Co będzie potrzebne

• trzy szklanki, • woda, • nożyczki, • kilka białych kwiatów tego samego gatunku (goździki, margerytki, róże lub frezje), • barwniki spożywcze Instrukcja

1. Szklanki napełnij do połowy wodą
2. Do jednej dodaj barwnik niebieski, do drugiej czerwony, a do trzeciej zielony w takiej ilości, aby ich barwa była intensywna
3. W każdej ze szklanek umieść po kilka kwiatów
4. Łodygi kwiatów przytnij ukośnie, trzymając pod wodą tak, aby nie dostało się do nich powietrze
5. Pozostaw kwiaty w zabarwionej wodzie przez dwa dni

PĄK WIERZCHOŁKOWY odpowiada za wzrost rośliny na długość Jego główną częścią jest STOŻEK WZROSTU łodygi Są też PĄKI BOCZNE – umożliwiają tworzenie rozgałęzień

W budowie łodygi pokrzywy wyróżniamy trzy główne części:

Z jakich części składa się łodyga roślin zielnych?

WĘZŁY to zgrubiałe miejsca łodygi, z których wyrastają liście

MIĘDZYWĘŹLA to bezlistne odcinki łodygi, które znajdują się pomiędzy węzłami

Budowa anatomiczna łodygi Zajrzyjmy do wnętrza łodygi

(miazga)

Zewnętrzną warstwą łodygi jest SKÓRKA PĘDU, w której występują APARATY SZPARKOWE

Jak wygląda łodyga od środka?

(miazga)

Pod skórką znajduje się TKANKA WZMACNIAJĄCA

(miazga)

Pod tkanką wzmacniającą znajduje się TKANKA MIĘKISZOWA

(miazga)

W środkowej części łodygi przebiegają pasma TKANKI PRZEWODZĄCEJ - DREWNA I ŁYKA

(miazga)

Są one oddzielone TKANKĄ TWÓRCZĄ, która umożliwia przyrost łodygi na grubość - miazga

SKÓRKA pojedyncza warstwa żywych komórek tworząca okrywę młodych łodyg Jej komórki pokryte są z zewnątrz warstwą kutykuli, która ogranicza parowanie wody z powierzchni łodygi Aparaty szparkowe umożliwiają wymianę gazową Skórka młodych pędów może wytwarzać włoski lub kolce

KORA PIERWOTNA zbudowana jest głównie z tkanki miękiszowej - jej komórki ułożone blisko powierzchni zawierają chloroplasty, co umożliwia im przeprowadzanie fotosyntezy W korze pierwotnej mogą występować pasma tkanki wzmacniającej, które usztywniają łodygę i chronią ją przed złamaniem

WALEC OSIOWY zajmuje centralną część łodygi i wypełnia go tkanka miękiszowa, w której rozmieszczane są tkanki przewodzące, które tworzą długie pasma łyka i drewna, przebiegająca przez całą długość łodygi i sięgające do pozostałych organów Niektóre rośliny pomiędzy łykiem a drewnem posiadają tkankę twórczą -miazgę, której nieustannie dzielące się komórki powodują rozrastanie się warstwy drewna i łyka, dzięki czemu łodyga przyrasta na grubość

RDZEŃ utworzony jest z luźno ułożonych komórek miękiszu, położonych w samym centrum łodygi U niektórych roślin łodyga jest pusta w środku, ponieważ podczas wzrostu tkanka rdzenia ulega rozerwaniu

U niektórych roślin łodygi ulegają przekształceniom

Przekształcenia łodyg

Dzięki temu mogą pełnić dodatkowe funkcje, na przykład uczestniczyć w ROZMNAŻANIU WEGETATYWNYM Polega ono na powstawaniu nowych roślin z fragmentów rośliny rodzicielskiej W rezultacie każda nowa roślina jest taka sama jak ta, z której powstała

oczko

Bulwy występują na przykład u ziemniaka – zatem ziemniak do łodyga

BULWY

Młoda roślina wyrasta z oczka

Bulwy służą również do rozmnażania wegetatywnego

Bulwy - to krótkie, silnie zgrubiałe łodygi podziemne, które gromadzą substancje pokarmowe potrzebne roślinie do przetrwania zimy

Kłącza występują między innymi u imbiru, konwalii, perzu, tataraku, rabarbaru

Kłącza

Są to łodygi podziemne, które gromadzą substancje pokarmowe potrzebne roślinie do przetrwania zimy Kłącza biorą również udział w rozmnażaniu wegetatywnym - paprocie Wiosną z ich węzłów wyrastają nowe rośliny

ŁODYGI CZEPNE

Łodygi czepne występują między innymi u winorośli Są one wiotkie i cienkie Owijają się wokół podpór, co umożliwia roślinom wzrost w kierunku światła, często wysoko nad ziemią

Rozłogi występują na przykład u truskawki i poziomki

ROZŁOGI

Są to cienkie odgałęzienia dolnej części pędu, które płożą się po ziemi Rozłogi służą do rozmnażania wegetatywnego Wyrastają z nich nowe rośliny, które po pewnym czasie oddzielają się od rośliny rodzicielskiej

KALAREPA

ŁODYGA SPICHRZOWA

Ostro zakończone, sztywne struktury, które mogą powstawać z bocznych odgałęzień łodyg lub z innych organów rośliny

ŚLIWA TARNINA

CIERNIE

Gałęziaki u szparaga pierzastego

Łodyga zielona u kaktusów przeprowadza fotosyntezę Liście są zredukowane-ogranicza to transpirację(parowaniei utratę wody)

Łodygi u sukulentów Gromadzą wodę – tkanka miękiszowa wodonośna

Łodygi traw (np. zbóż, trzciny, bambusów, kukurydzy) mają postać źdźbła Charakterystyczna dla niego jest obecność zgrubiałych węzłów, pomiędzy którymi zazwyczaj znajdują się rurkowate międzywęźla Pomimo delikatnej i lekkiej budowy źdźbła cechują się dużą wytrzymałością Ciekawymi roślinami są bambusy słynące z bardzo dużego tempa wzrostu- ich łodygi mogą się wydłużyć w ciągu doby nawet o jeden metr

Dziękuję za uwagę

Do przygotowania filmu/prezentacji/grafonotki/quizu wykorzystałam:

• zasoby Internetu (giphy.pl, gfycat.pl)
• treści i zdjęcia oraz fragmenty tekstów pochodzące z podręczników różnych wydawnictw (Nowa Era, MAC i inne)

Podsumowanie wiadomości

Gratuluję dotrwałeś/aś do końca…