5. IV.3

Temat: Pęd. Budowa i funkcje łodygi

Cel lekcji: Poznasz budowę łodygi oraz jej funkcje i modyfikacje

Nacobezu z podstawy programowej: Uczeń:

• rozpoznaje organ zwany łodygą i określa jej funkcje
• opisuje modyfikacje łodygi jako adaptacje roślin okrytonasiennych do życia w określonych środowiskach

Co łączy źdźbło trawy, pień sekwoi czy baobabu oraz bulwę ziemniaka i cierń robinii? Wszystkie są łodygami, które w wyniku adaptacji do środowiska przybrały formy najlepiej służące przetrwaniu

Drzewa butelkowe to zwyczajowa nazwa baobabów, roślin żyjących w Afryce i Australii W swoim środowisku muszą znosić upały i długotrwałe okresy bez opadów Jednak takie warunki im odpowiadają, ponieważ zredukowana powierzchnia liści ogranicza parowanie wody, a pień jednej rośliny może zgromadzić do 100 tys. litrów wody

U większości roślin pęd jest tą częścią rośliny, którą możesz łatwo zobaczyć – to są wszystkie organy rośliny oprócz korzenia!

Ale bywają pędy … ukryte

Rusztowaniem (osią) pędu jest ŁODYGA, która łączy system korzeniowy rośliny z LIŚĆMI, KWIATAMI I OWOCAMI

Łodyga

Rodzaje pędów

Wyróżnia się pędy nadziemne i podziemne

Pędy nadziemne składają się z:

• łodygi
• z liści
• u niektórych gatunków z kwiatów i owoców

Magazynują materiały zapasowe umożliwiające roślinie przetrwanie okresów spoczynku zimowego U roślin tych na zimę obumiera pęd nadziemny, przetrwa natomiast pęd podziemny Ze znajdujących się na nim pączków na wiosnę odnawia się część nadziemna

Pędy podziemne – głównie u roślin wieloletnich To organy spichrzowe - kłącza, bulwy i cebule

Cebula jest pędem podziemnym!!!

Liść asymilacyjny

Łuskowaty liść okrywający

Łodyga

Łodyga

Liście asymilacyjne Nadziemna część rośliny Pełnią funkcje odżywcze (przeprowadzają fotosyntezę)

Liść spichrzowy

Łodygi roślin różnią się wyglądem U roślin zielnych są one cienkie, zielone i soczyste- mają mało tkanek wzmacniających

U drzew są grube i okryte korą - łodyga zdrewniała

Są też łodygi WZNIESIONE

PŁOŻĄCE

WIJĄCE

UTRZYMUJE LIŚCIE, KWIATY I OWOCE

Jakie funkcje spełnia łodyga?

PRZEWODZI WODĘ Z SOLAMI MINERALNYMI OD KORZENI W GÓRĘ ROŚLINY

PRZEWODZI SUBSTANCJE POKARMOWE Z LIŚCI DO POZOSTAŁYCH ORGANÓW ROŚLINY

U wielu roślin okrytonasiennych łodyga służy do rozmnażania bezpłciowego(wegetatywnego) lub może magazynować substancje odżywcze lub wodę

Obserwacja: Wykazanie przepływu wody w roślinie

• Co będzie potrzebne

• trzy szklanki, • woda, • nożyczki, • kilka białych kwiatów tego samego gatunku (goździki, margerytki, róże lub frezje), • barwniki spożywcze Instrukcja

1. Szklanki napełnij do połowy wodą
2. Do jednej dodaj barwnik niebieski, do drugiej czerwony, a do trzeciej zielony w takiej ilości, aby ich barwa była intensywna
3. W każdej ze szklanek umieść po kilka kwiatów
4. Łodygi kwiatów przytnij ukośnie, trzymając pod wodą tak, aby nie dostało się do nich powietrze
5. Pozostaw kwiaty w zabarwionej wodzie przez dwa dni

Podsumowanie Jeśli w roślinie istnieją tkanki wyspecjalizowane w przewodzeniu wody, to pod wpływem wody z barwnikiem powinny one zmienić kolor

Z jakich części składa się łodyga roślin zielnych?

W budowie łodygi pokrzywy wyróżniamy trzy główne części:

PĄK WIERZCHOŁKOWY odpowiada za wzrost rośliny na długość Jego główną częścią jest STOŻEK WZROSTU łodygi Są też PĄKI BOCZNE – umożliwiają tworzenie rozgałęzień

WĘZŁY to zgrubiałe miejsca łodygi, z których wyrastają liście

MIĘDZYWĘŹLA to bezlistne odcinki łodygi, które znajdują się pomiędzy węzłami

Budowa anatomiczna łodygi Zajrzyjmy do wnętrza łodygi

Jak wygląda łodyga od środka?

Zewnętrzną warstwą łodygi jest SKÓRKA PĘDU, w której występują APARATY SZPARKOWE

(miazga)

Pod skórką znajduje się TKANKA WZMACNIAJĄCA

(miazga)

Pod tkanką wzmacniającą znajduje się TKANKA MIĘKISZOWA

(miazga)

W środkowej części łodygi przebiegają pasma TKANKI PRZEWODZĄCEJ - DREWNA I ŁYKA

(miazga)

Są one oddzielone TKANKĄ TWÓRCZĄ, która umożliwia przyrost łodygi na grubość - miazga

(miazga)

SKÓRKA pojedyncza warstwa żywych komórek tworząca okrywę młodych łodyg Jej komórki pokryte są z zewnątrz warstwą kutykuli, która ogranicza parowanie wody z powierzchni łodygi Aparaty szparkowe umożliwiają wymianę gazową Skórka młodych pędów może wytwarzać włoski lub kolce

KORA PIERWOTNA zbudowana jest głównie z tkanki miękiszowej - jej komórki ułożone blisko powierzchni zawierają chloroplasty, co umożliwia im przeprowadzanie fotosyntezy W korze pierwotnej mogą występować pasma tkanki wzmacniającej, które usztywniają łodygę i chronią ją przed złamaniem

WALEC OSIOWY zajmuje centralną część łodygi i wypełnia go tkanka miękiszowa, w której rozmieszczane są tkanki przewodzące, które tworzą długie pasma łyka i drewna, przebiegająca przez całą długość łodygi i sięgające do pozostałych organów Niektóre rośliny pomiędzy łykiem a drewnem posiadają tkankę twórczą -miazgę, której nieustannie dzielące się komórki powodują rozrastanie się warstwy drewna i łyka, dzięki czemu łodyga przyrasta na grubość

RDZEŃ utworzony jest z luźno ułożonych komórek miękiszu, położonych w samym centrum łodygi U niektórych roślin łodyga jest pusta w środku, ponieważ podczas wzrostu tkanka rdzenia ulega rozerwaniu

Przekształcenia łodyg

U niektórych roślin łodygi ulegają przekształceniom

Dzięki temu mogą pełnić dodatkowe funkcje, na przykład uczestniczyć w ROZMNAŻANIU WEGETATYWNYM Polega ono na powstawaniu nowych roślin z fragmentów rośliny rodzicielskiej W rezultacie każda nowa roślina jest taka sama jak ta, z której powstała

BULWY

Bulwy występują na przykład u ziemniaka – zatem ziemniak do łodyga

oczko

Bulwy - to krótkie, silnie zgrubiałe łodygi podziemne, które gromadzą substancje pokarmowe potrzebne roślinie do przetrwania zimy

Młoda roślina wyrasta z oczka

Bulwy służą również do rozmnażania wegetatywnego

Kłącza

Kłącza występują między innymi u imbiru, konwalii, perzu, tataraku, rabarbaru

Są to łodygi podziemne, które gromadzą substancje pokarmowe potrzebne roślinie do przetrwania zimy Kłącza biorą również udział w rozmnażaniu wegetatywnym - paprocie Wiosną z ich węzłów wyrastają nowe rośliny

ŁODYGI CZEPNE

Łodygi czepne występują między innymi u winorośli Są one wiotkie i cienkie Owijają się wokół podpór, co umożliwia roślinom wzrost w kierunku światła, często wysoko nad ziemią

ROZŁOGI

Rozłogi występują na przykład u truskawki i poziomki

Są to cienkie odgałęzienia dolnej części pędu, które płożą się po ziemi Rozłogi służą do rozmnażania wegetatywnego Wyrastają z nich nowe rośliny, które po pewnym czasie oddzielają się od rośliny rodzicielskiej

ŁODYGA SPICHRZOWA

KALAREPA

CIERNIE

Ostro zakończone, sztywne struktury, które mogą powstawać z bocznych odgałęzień łodyg lub z innych organów rośliny

ŚLIWA TARNINA

Gałęziaki u szparaga pierzastego

Łodygi u sukulentów Gromadzą wodę – tkanka miękiszowa wodonośna

Łodyga zielona u kaktusów przeprowadza fotosyntezę Liście są zredukowane-ogranicza to transpirację(parowaniei utratę wody)

Łodygi traw (np. zbóż, trzciny, bambusów, kukurydzy) mają postać źdźbła Charakterystyczna dla niego jest obecność zgrubiałych węzłów, pomiędzy którymi zazwyczaj znajdują się rurkowate międzywęźla Pomimo delikatnej i lekkiej budowy źdźbła cechują się dużą wytrzymałością Ciekawymi roślinami są bambusy słynące z bardzo dużego tempa wzrostu- ich łodygi mogą się wydłużyć w ciągu doby nawet o jeden metr

Podsumowanie wiadomości

Gratuluję dotrwałeś/aś do końca…

Do przygotowania filmu/prezentacji/grafonotki/quizu wykorzystałam:

• zasoby Internetu (giphy.pl, gfycat.pl)
• treści i zdjęcia oraz fragmenty tekstów pochodzące z podręczników różnych wydawnictw (Nowa Era, MAC i inne)

Dziękuję za uwagę