Michał i Konrad

Uczeń niedostosowany społecznie

Konrad Bochenek, Michał Tuchowski

1. Niedostosowanie społecne - definicja Niedostosowanie społeczne posiada wiele definicji. Jedna z nich, która dobrze oddaje istotę problemu mówi, że odnosi się ono do zaburzeń sfery emocjonalno-wolicjonalnej, behawioralnej i osobowości. Przejawia się w postaci trudności w dostosowaniu się do uznanych norm społecznych, zadań życiowych, zaburzonej równowadze poznawczo-uczuciowej, wadliwie zintegrowanych postawach społecznych, nieprzestrzeganiu zasad moralnych, negatywnych lub nieadekwatnych reakcjach na zakazy i nakazy zawarte w przypisanych im rolach społecznych i złym samopoczuciu .

Author's Name

2. Główne objawy niedostosowania społecznego

• niszczenie mienia
• stosowanie przemocy
• bójki

• nagminne wagary
• ucieczki z domu i włóczęgostwo
• sporadyczne lub systematyczne picie alkoholu

2.1. Główne objawy niedostosowania społecznego

• udział w grupach negatywnych
• usiłowanie i dokonanie samobójstwa
• odurzanie się
• przywłaszczenie cudzego mienia kradzieże

3. Trzy stadia niedostosowania społecznego

1. Stadium pierwsze: występuje poczucie odtrącenia, frustracji , potrzeby emocjonalnej zależności i reakcje negatywne.2. Stadium drugie: utrwalają się antyspołeczne zachowania, występuje bunt wobec wszelkich autorytetów.3. Stadium trzecie: nawiązywanie kontaktów z grupami przestępczymi i chuligańskimi.

4. Trzy typy wykolejenia społecznego (wg. C. Czapowa, 1978)

Zwichnięta socjalizacja

Socjalizacja podkulturowa

Demoralizacja

Uczeń popada w konflikt z normami ogólnospołecznymi z powodu identyfikacji z własną podstawową grupą respektującą normy podkulturowe.

Odtrącenie emocjonalne, zaniedbanie społeczne i pedagogiczne ucznia.

Wpływ na ucznia innej obyczajowości i kultury niż ta, w jakiej było prawidłowo wychowywany.

5. Skala nieprzystosowania społecznego (wg. L. Pytki)

1. „Nieprzystosowanie rodzinne” – mierzy nieprzystosowanie jednostki do wymogów życia rodzinnego, tzn. jej reakcje na wymagania i oczekiwania ze strony rodziców i środowiska rodzinnego.2. „Nieprzystosowanie rówieśnicze (koleżeńskie)” – mierzy nieprzystosowanie dziecka do standardów szkolnej grupy rówieśniczej. 3. „Nieprzystosowanie szkolne” – mierzy nieprzystosowanie dziecka do wymogów szkolnych.

5.1. Skala nieprzystosowania społecznego (wg. L. Pytki)

4. „Zachowania antyspołeczne” – mierzy nasilenie i częstość występowania antyspołecznych zachowań dziecka zaobserwowanych przez wychowawców lub rodziców.5. „Kumulacja niekorzystnych czynników biopsychicznych” – mierzy stopień nagromadzenia niekorzystnych czynników biopsychicznych występujących u dziecka.6. „Kumulacja niekorzystnych czynników socjokulturowych” – mierzy stopień nagromadzonych, niekorzystnych czynników socjokulturowych, w tym czynników „naznaczających” jednostkę, jako dewiantywną.

6. Przyczyny niedostosowania społecznego (wg. J. Antoniaka, 2019)

1. Czynniki biologiczne: są to czynniki organiczne, związane np. z uszkodzeniami centralnego układu nerwowego, czynniki psychiczne, spowodowane dziedzicznością, zintegrowane ze sferą emocjonalną i wolicjonalną.2. Czynniki środowiskowe: są to przyczyny zewnętrzne, ważne jest funkcjonowanie środowiska rodzinnego w kwestii rozpatrywania znaczenia i wpływu rodzinnego na jednostkę społeczną.

7. Przyczyny niedostosowania społecznego (wg. J. Antoniaka, 2019)

• nieumiejętność dokonywania ciągłych wyborów i podejmowania decyzji
• nuda

• podejście typu „bo inni tak robią
• zwrócenie na siebie uwagi
• bunt wobec dorosłych
• uległość

• narastający proces zmian
• zmniejszenie zahamowań
• nabranie śmiałości w kontaktach z innymi ludźmi
• nawiązanie znajomości, - odprężenie się
• dobra zabawa
• ciekawość

8. Czynniki niedostosowania społecznego w środowisku szkolnym (wg. Makowskiego, 1994)

• Nieprawidłowe relacje interpersonalne między uczniem a nauczycielem
• Niekorzystne relacje między uczniami,
• Utrudnienia i opóźnienia w nauce szkolnej

9. Konsekwencje niedostosowania społęcznego dla ucznia

Uczeń niedostosowany społecznie lub zagrożony niedostosowaniem społecznym uzyskuje orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego na mocy decyzji Zespołu orzekającego. W diagnozie zawarte są informacje o możliwościach i potencjale rozwojowym dziecka. W przypadku dziecka niedostosowanego społecznie określony jest: poziom rozwoju intelektualnego, przyczyny niedostosowania społecznego, poziom rozwoju poszczególnych funkcji poznawczych, cechy społecznego funkcjonowania ucznia, zaburzenia emocjonalne, poziom opóźnienia szkolnego.

10. Wpływ ucznia niedostosowanego społecznie na klasę

Konflikty z rówieśnikami w szkole najczęściej rozwiązywane stosując przemoc fizyczną, psychiczną, niszczenia cudzych rzeczy, trudne kontakty z rówieśnikami, unikanie kolegów albo nadmierne uleganie i podporządkowywanie się ich wpływom. Występuje skłonność do dokuczania innym i do kłamstwa, zaburzenia zachowania dziecka mogą praktycznie uniemożliwić nauczycielowi pracę z pozostałymi uczniami w klasie.

11. Wpływ na pracę nauczyciela

Nauczyciel jest obowiązany dostosować wymagania edukacyjne (niezbędne do uzyskania poszczególnych ocen śródrocznych i rocznych) do indywidualnych potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych ucznia, u którego stwierdzono zaburzenia i odchylenia rozwojowe lub specyficzne trudności w uczeniu się, uniemożliwiające sprostanie tym wymaganiom.

12. Zasady w pracy z uczniem niedostosowanym społecznie

W nauczaniu uczniów niedostosowanych należy wziąć pod uwagę zasadę dominacji wychowania. Zakłada ona podporządkowanie wszelkich oddziaływań dydaktycznych celom wychowawczym. Uczniów niedostosowanych społecznie należy edukować metodami aktywizującymi. Praca z uczniem niedostosowanym powinna przebiegać w myśl zasady systematyczności. Naukę nalezy realizować porzez generowania sytuacji interakcyjnych, które mobilizują uczniów niedostosowanych do pożytecznej i celowej pracy.

13. Zadania nauczyciela nauczyciela w pracy z uczniem niedostosowanym społecznie

Nauczyciel powinien wpływać na zachowanie ucznia przez zmianę jego opinii, ocen emocjonalnych i ustosunkowań – wówczas kształtuje jego motywy do pracy. Powinien też pomagać uczniowi zwiększać możliwości poznawania otoczenia oraz włączać uczniów w działania na rzecz społeczności szkolnej i lokalnej. Należy się skupić na poprawie umiejętności podejmowania decyzji przez ucznia, prowadzących do wypracowywania przez niego własnego systemu wartości. Należy kształtować refleksyjności uczniów, myślenie problemowe i perspektywiczne. Należy też wpływać na świadomość kształtowania własnego systemu wartości poprzez podejmowanie decyzji, wdrażanie uczniów do zachowań moralnych.

14. Propozycje aktywności

ARTETERAPIA T. Rudowski proponuje arteterapię jako metodę resocjalizującą i pomocową w kwestii wychodzenia z niedostosowania społecznego młodzieży. W założeniu autora celem arteterapii jest eliminowanie zaburzeń poprzez stosowanie środków artystycznych. Poprzez środki twórczej ekspresji młody człowiek przenosi wartości estetyczne do swojej hierarchii wartości, aprobując je jako własne (Przykład ćwiczenia)MUZYKOTERAPIA. Do metod twórczej resocjalizacji zalicza się także muzykoterapię. Zadaniem osoby niedostosowanej społecznie jest słuchanie muzyki, granie na instrumentach, wystukiwanie rytmu, taniec i śpiewanie piosenek. Efektem stosowania muzykoterapii jest pobudzanie wyobraźni, uspokajanie, tworzenie pozytywnych procesów twórczych czy chociażby przemiana emocji (Kaca, 2014). W trakcie zajęć z zakresu muzykoterapii młody człowiek powraca do trudnych doświadczeń ze swojego życia w celu pobudzenia refleksji i zastanowienia się nad sobą, nad zaistniałymi wydarzeniami oraz przemianą swojego postępowania na akceptowalne społecznie (Konopczyński, 2013). (Przykład ćwiczenia)

14.1. Propozycje aktywności

BIBLIOTERAPIA. Jest określana jako czytanie literatury odpowiednio dobranej do aktualnych możliwości intelektualnych czy też stanu psychicznego czytelnika. Jest ona: “procesem asymilacji wartości psychologicznych, społecznych i estetycznych z książek do ludzkiego charakteru. (Przykład ćwiczenia)CHOREOTERAPIA. Inaczej mówiąc, terapia tańcem, zaliczana jest do szerokiego nurtu artterapii. Powstała w Stanach Zjednoczonych w latach 40. XX w. i od tego czasu obserwuje się jej intensywny rozwój. W jej trakcie wykorzystywana jest ekspresja ruchowa uczestników zajęć i ich idywidualne zaangażowanie. American Dance Therapy Association określa choreoterapię jako: “terapeutyczne wykorzystanie ruchu jako procesu, poprzez który wspomagana zostaje emocjonalna i fizyczna integracja elementów jak: dusza, ciało i psychika.

15. Bibliografia - przegląd literatury

Antoniak J. (2019). Niedostosowanie społeczne nieletnich – przyczyny, skutki, profilaktyka. ROCZNIKI PEDAGOGICZNE Tom 11(47), numer specjalny, http://dx.doi.org/10.18290/rped.2019.11s-5, Grzegorzewska, M. (1964). Pedagogika specjalna. Warszawa: PIPS., Przetacznik, M., Susułowska, M. (1968). Z zagadnień genezy i skutków psychospołecznych przestępczości nieletnich. Zeszyty Naukowe UJ. Prace Psychologiczno-Pedagogiczne, nr 12., Spionek, H. (1965). Zaburzenia psychoruchowego rozwoju dziecka. Warszawa: PWN., Konopnicki, J. (1971). Niedostosowanie społeczne. Warszawa: PWN., Lipkowski, O. (1971). Wychowanie dzieci społecznie niedostosowanych. Warszawa: PZWS., Czapów, C. (1978). Wychowanie resocjalizujące. Elementy metodyki i diagnostyki. Warszawa: PWN., Doroszewska, J. (1981).Pedagogika specjalna. Wrocław: Ossolineum., Pytka, L. (2000). Pedagogika resocjalizacyjna. Wybrane zagadnienia teoretyczne, diagnostyczne i metodyczne. Warszawa: Wydawnictwo APS. ,Autor nieznany, Ośrodek Rozwoju Edukacji (ORE) 2015 (materiały e-kursu), https://www.ore.edu.pl/2015/03/zagrozenie-niedostosowaniem-spolecznym-i-niedostosowanie-spoleczne.

Thanks!