W JAKIM CELU AUTOR WYKREOWAŁ TAKIEGO BOHATERA JAK CEZARY BARYKA?

S. ŻEROMSKI "PRZEDWIOŚNIE"

W JAKIM CELU AUTOR WYKREOWAŁ TAKIEGO BOHATERA JAK CEZARY BARYKA?

POROZMAWIAJMY

Wyraź swoją opinię na temat powieści Stefana Żeromskiego. Jak oceniasz "Przedwiośnie" na tle innych tekstów kultury powstałych w dwudziestoleciu międzywojennym?

O AUTORZE

STEFAN ŻEROMSKI 1854–1925

herbu Jelita – polski prozaik, publicysta, dramaturg; pierwszy prezes polskiego PEN Clubu. Czterokrotnie nominowany do Nagrody Nobla w dziedzinie literatury. Jeden z najwybitniejszych pisarzy polskich w historii.

WPROWADZENIE

O czytelniczym sukcesie Przedwiośnia, które jest książką do dziś chętnie czytaną, zadecydowało – obok wagi spraw poruszanych w utworze – przedstawienie w doskonały artystycznie sposób życia osobistego głównego bohatera. Cezary Baryka to chłopak, który wchodzi w dorosłość, poznaje reguły rządzące światem, dojrzewa. Doświadczenia będące udziałem wszystkich młodych ludzi są jednak intensyikowane przez okoliczności historyczne. W powszechnej świadomości Polaków Stefan Żeromski był jednym z najważniejszych duchowych patronów niepodleg łości odzyskanej w 1918 r. Przypisywano mu rolę autorytetu moralnego, wychowawcy i sędziego współczesności. W dowód uznania pisarz otrzymał w 1922 r. mieszkanie na Zamku Królewskim w Warszawie. Zaangażowany w proces budowy i obrony niepodległego państwa, wypowiadał się początkowo w tekstach publicystycznych, reportażach, odezwach i listach otwartych. Syntezę przemyśleń twórcy nad problemami odrodzonego państwa przyniosła powieść Przedwiośnie (1924).

NASTROJE W POLSCE PO ODZYSKANIU NIEPODLEGŁOŚCI

Pisarz odwołał się w „Przedwiośniu” do wszystkich lęków, towarzyszących jemu i wielu Polakom, a dotyczących przyszłości Polski. Żeromski był starszy niż pokolenie młodych artystów debiutujących zaraz po odzyskaniu niepodległości. Jako „sumienie narodu polskiego” czuł się w obowiązku zabrać głos, dokonać swoistego rozrachunku z zaniechaniami, niespełnionymi obietnicami, ale także pokazać zagrożenia, przed którymi stoją obywatele młodego państwa.

RODOWÓD CEZAREGO BARYKI

CZY W TWOJEJ OPINII JEST TO POSTAĆ CIEKAWA?CZY SPRAWDZIŁBY SIĘ JAKO BOHATER WSPÓLCZESNEGO SERIALU?

Sposób kreacji głównego bohatera powieści Żeromskiego stanowi klucz do właściwego jej odczytania i zrozumienia. Żeromskiemu długo zarzucano, że Przedwiośnie stanowi jakoby zachętę do komunizmu. Pisarz zdecydowanie odcinał się od takich stwierdzeń. Powieść miała poruszyć opinię publiczną – stanowić literacką prowokację, oskarżenie o niewykorzystane przez Polaków szanse oraz ostrzeżenie przed konsekwencjami takich zaniechań. Temu zamysłowi pisarz podporządkował najważniejsze elementy Przedwiośnia – konstrukcję fabuły oraz kreację postaci głównego bohatera, Cezarego Baryki, a także sposób opowiadania o jego losach.

CEZARY BARYKA

PRACA W GRUPACH

Właściciel majątku Sołowijówka na Rusi. Uczestniczył w powstaniu listopadowym, przez co musiał uciekać przed carskimi represjami. Pamięć o nim jest pielęgnowana w rodzinie.

KALIKST BARYKA

SEWERYN BARYKA

JADWIGA BARYKOWA

Nie zdobył określonego wykształcenia. Zdecydował się zamieszkać w Rosji, aby żyć godnie. W 1914 roku został zmobilizowany i wcielony do rosyjskiej armii, skąd zdezerterował, by wstąpić do legionów.

Żona Seweryna; zanim została wydana za niego za mąż, była zakochana w Szymonie Gajowcu i liczyła na małżeństwo. Nigdy nie nauczyła się dobrze mówić po rosyjsku, tęskniła za ojczyzną.

CEZARY BARYKA

STOSUNKI W DOMU BARYKÓW

Sensem życia Baryków jest wychowanie Cezarego – rozpieszczają syna, troszczą się, by niczego mu nie brakowało, angażują prywatnych korepetytorów. Cezary wie, skąd pochodzą rodzice, ale nie przykłada do tego wielkiej wagi – nigdy nie był w Polsce, właściwie nic nie wie o tym kraju.

Jedynak; urodzony i wychowany w Baku, hołubiony przez rodziców.

FAKTY Z ŻYCIA CEZAREGO BARYKI, KTÓRE CZYTELNIK POZNAJE NA POCZĄTKU KSIĄŻKI

POWIEŚĆ INICJACYJNA

to wnuk patrioty, powstańca listopadowego, ale niewiele wiedzący o kraju swoich przodków. Nie czuje się także obywatelem Rosji, gdzie zawsze uchodziłby za obcego. Kiedy Cezary wyruszy w podróż, kategoria obcości stanie się kluczowa dla sposobu, w jaki będzie postrzegał kolejne odwiedzane miejsca.

Przedwiośnie można określić mianem powieści inicjacyjnej, która „wywodzi się z niemieckiej powieści rozwojowej (niem. Bildungsroman). Utwory tego typu mówią o kształtowaniu osobowości, dojrzewaniu i rozwoju bohatera. Centralnym problemem tej odmiany gatunkowej jest szeroko rozumiana kwestia poznania – poznania przez bohatera jego własnej tożsamości i przeznaczenia, aspiracji i powinności, a także mechanizmów społecznych i praw rządzących rzeczywistością” (cyt. za: Jerzy Illg, Konstrukcja postaci w powieściach inicjacyjnych Tadeusza Micińskiego, „Pamiętnik Literacki”, nr 74/3, 1983, s. 103–104).

Doświadczenia z życia Cezarego, które będą stanowiły ważne elementy na jego drodze do rozwoju i poznania:

Właśnie te elementy będą stanowiły podstawę do dalszej pracy z powieścią Stefana Żeromskiego.

DO ZOBACZENIA!