HOBBIT - CYKL LEKCJI

Hobbit, czyli tami z powrotem

J. R. R. Tolkien

Index

Lekcja 4

Lekcja 1

Lekcja 5

Lekcja 2

Lekcja 6

Lekcja 3

Lekcja 7

Lekcja 1

TEMAT: Poznajemy życie i twórczość J. R. R. Tolkiena.

J. R. R. Tolkien

John Ronald Reuel Tolkien urodził się 3.01.1892 r. w Bloemfontein w Afryce Południowej. Nadawanie imienia Reuel (z hebrajskiego – przyjaciel Boga) było w rodzinie Tolkienów tradycją, którą kontynuował John, a potem jego synowie. Nazwisko pisarza wskazuje na jego niemieckie korzenie. Wczesne dzieciństwo spędzone w Afryce pozostawiło w pamięci przyszłego pisarza niezatarte wspomnienia. Doskonale pamiętał charakterystyczny afrykański krajobraz, kąpiele w Oceanie Indyjskim, Boże Narodzenie z więdnącym eukaliptusem zamiast choinki i ukąszenie przez jadowitego pająka. To ostatnie przeżycie spowodowało ogromny lęk przed pająkami, ale zaowocowało także opisami tych stworzeń w Hobbicie i Władcy pierścieni.

Mając cztery lata, John wraz z matką i młodszym bratem ze względów zdrowotnych opuścił Afrykę i przyjechał do Anglii, która jawiła mu się początkowo jako miejsce obce i wrogie. Bardzo przeżył rozstanie z ojcem, mimo iż nie wiedział, że nigdy go już nie zobaczy. Arthur Tolkien, który ze względu na pracę pozostał w Afryce, zmarł w 1896 r. na skutek powikłań po grypie. Chłopcy wraz z matką zamieszkali w Sarehole, niedaleko Birmingham. Żyli skromnie, wspomagały ich rodziny ojca i matki. Stan zdrowia chłopców znacznie się polepszył. Siedmioletni John z wielkim zainteresowaniem obserwował życie mieszkańców Sarehole i dostrzegał urodę łagodnych, zielonych wzgórz otaczających miasteczko. „Wiele lat później Sarehole zamieniło się w ukochane Shire Tolkiena, a jego mieszkańcy w hobbitów”.

Matka pisarza była kobietą wykształconą i to właśnie ona stała się jego pierwszą nauczycielką. Nauczyła go nie tylko czytania i pisania, ale także łaciny, greki, matematyki. Okazało się, że chłopiec miał nieprzeciętne zdolności językowe i wkrótce sam zaczął tworzyć przedziwne języki. Ta pasja została mu już do końca życia i znalazła także odbicie w powieściach Tolkiena (język elfów). Matka wpoiła mu także zamiłowanie do czytania. Początkowo młody Tolkien czytał wybierane przez nią mity i baśnie, później sam dobierał sobie lektury.

Fascynowały go zwłaszcza staroangielskie legendy i inne opowieści wywodzące się ze średniowiecza, np. legendy arturiańskie, poemat Beowulf, sagi skandynawskie. Ważnym momentem w życiu Tolkienów stała się decyzja Mabel o przejściu na katolicyzm. Wówczas odsunęła się od niej rodzina, która do tej pory wspierała ją materialnie. Ze względu na brak pieniędzy John musiał po dwóch latach przerwa rozpoczętą w 1900 r. naukę w prestiżowej Szkole Króla Edwarda w Birmingham. Powrócił do niej dopiero po roku, gdy udało mu się zdobyć stypendium na dalszą naukę.

Gdy John miał 12 lat, zmarła jego matka, która chorowała na cukrzycę, chorobę wtedy nieuleczalną. Jej przedśmiertną wolą było, aby opiekę prawną nad chłopcami przejął zaprzyjaźniony z rodziną ksiądz Francis Xavier Morgan. Pewnego lata zabrał on Johna i jego brata na dwutygodniowe wakacje do Walii. Kraina ta zrobiła na przyszłym autorze Hobbita wielkie wrażenie. Zafascynował go przede wszystkim język walijski, który stał się później inspiracją przy tworzeniu nazw miejsc opisywanych w jego powieściach (np. Rivendell, Moria). Po pobycie w Walii Tolkien ponownie zaczął wymyślać języki, a także zabrał się samodzielnie za naukę języka staroangielskiego. Pasja młodego Tolkiena wzbudziła zainteresowanie jego wychowawcy Georga Brewtona, który zaopiekował się chłopcem i zaraził swoją fascynacją średniowieczem angielskim – jego kulturą, literaturą i ówczesnymi językami. W wieku szesnastu lat Tolkien wraz z przyjaciółmi ze szkolnej ławy założył stowarzyszenie zwane Klubem Herbacianym (gdyż chłopcy spotykali się w herbaciarni), którego późniejsza nazwa została zmieniona na T.C.B.S., gdyż w takiej formie brzmiała bardziej tajemniczo.

Członkowie stowarzyszenia dzielili się wiedzą na temat literatury oraz podejmowali pierwsze próby pisarskie. Mniej więcej w tym samym okresie młody Tolkien zakochał się po raz pierwszy i – jak się później okazało – na całe życie w starszej od siebie o trzy lata Edith Mary Bratt. Ponieważ dorośli (zwłaszcza ksiądz Morgan) przeciwni byli temu młodzieńczemu romansowi (różnica wieku, wyznań), młodzi oficjalnie zerwali związek, lecz nadal potajemnie się spotykali. Gdy jednak i to się wydało, ksiądz Morgan zażądał, aby John do uzyskania pełnoletności nie spotykał się z Edith. Edith dla dobra ukochanego opuściła Birmingham i młodzi rozstali się na trzy lata. Rozstanie jednak nie osłabiło ich uczuć, przeciwnie – jeszcze bardziej je umocniło. Jesienią 1911 r. Tolkien zaczął studiować w Oksfordzie filologię klasyczną. Był stypendystą, ale w dalszym ciągu wspierał go finansowo ksiądz Morgan. Językoznawcze zainteresowania Tolkiena docenił jeden z wykładowców, wybitny lingwista Joseph Wrighty

W czerwcu 1915 r. Tolkien skończył studia. W Europie trwała I wojna światowa. Wielu młodych ludzi wyruszyło na front, w ich szeregach znalazł się także J. R. R. Tolkien. „Przydzielono go do Batalionu Strzelców [...]. Wojskowy tryb życia działał na niego przygnębiająco. Dostrzegał marnowanie czasu i ludzkiej energii, a sama wojna była dla niego czymś bezsensownym i przerażającym. [...] Zaczął się specjalizować w sygnalizacji wojskowej. Kody Morse’a, szyfrowanie, łączność telefoniczna –wszystko to było mu mimo wszystko bliższe niż dowodzenie oddziałem w bezpośredniej walce”3. W 1916 r. odbył się ślub Johna i Edith. Wkrótce potem oddział Tolkiena został przeniesiony do Francji. „Wśród żołnierzy szerzyła się gorączka okopowa.

Zachorował również i Tolkien. [...] Nawroty choroby uniemożliwiały mu powrót na front[...]”. Skończyła się wojna. Tolkien mógł zacząć normalnie żyć. John najpierw otrzymał pracę przy redagowaniu słownika języka angielskiego. Później był wykładowcą języka angielskiego na uniwersytecie w Leeds (1922–1925). Rok 1924 przyniósł mu dwa znaczące wydarzenia – otrzymał tytuł profesora języka angielskiego. Rok później Tolkien objął stanowisko profesora języka staroangielskiego na uniwersytecie w Oksfordzie. Na jego wykłady przychodziły tłumy studentów. Około 1930 r. Tolkien wraz z grupą przyjaciół, pisarzy i literaturoznawców przyłączył się do stowarzyszenia literackiego The Inklings (Inklingowie) założonego przez jednego ze studentów Oksfordu, a rozsławionego właśnie za sprawą Tolkiena i jego przyjaciół (był wśród nich Clive Staples Lewis, znany w Polsce jako autor cyklu książek Opowieści z Narni).

To właśnie na spotkaniach Inklingów po raz pierwszy czytał Tolkien fragmenty Hobbita. „[...] tu dyskutowano nad tym tekstem i stąd poszła w świat fama o tej opowieści. Hobbit narodził się z opowiadań «na dobranoc» w dziecinnym pokoju synów Tolkiena. [...] Jakimiś drogami wiadomość o Hobbicie dotarła do Susan Dagnall, redaktorki z wydawnictwa Allen and Unwin. Zdobycie notatek nie okazało się trudne, a sama historia małego hobbita spodobała się jej.

Pozostawało tylko namówić Tolkiena do napisania zakończenia (rzecz w tej wersji kończyła się śmiercią Smauga) i do przygotowania rękopisu do druku. Jesienią 1936 roku maszynopis był ukończony i powędrował do najbardziej surowego krytyka, jakiego można sobie wyobrazić. Szef wydawnictwa uznał, iż książkę dla dzieci powinno zrecenzować... dziecko. Przekazał ją swemu dziesięcioletniemu synowi, a kiedy ten wyraził się o niej pozytywnie, skierował książkę do druku. Hobbit ukazał się 21 września 1937 roku”6. „Wydawca Tolkiena, Allen and Unwin, prosił o nową opowieść o hobbicie.

TWÓRCZOŚĆ TOLKIENA

• Hobbit, czyli tam i z powrotem - 1937
• Liść, dzieło Niggle’a - 1945, opublikowany w magazynie Dublin Review
• Rudy Dżil i jego pies - 1949
• Władca Pierścieni, składający się z sześciu ksiąg, podzielony na trzy tomy:
• Drużyna Pierścienia - 1954

• Dwie wieże - 1954
• Powrót króla - 1955
• Drzewo i Liść - 1964, Liść, dzieło Niggle’a i O baśniach (od 1988 także Mythopoeia) wydane w formie książkowej
• Kowal z Podlesia Większego - 1967

• Dwie wieże - 1954
• Powrót króla - 1955
• Drzewo i Liść - 1964, Liść, dzieło Niggle’a i O baśniach (od 1988 także Mythopoeia) wydane w formie książkowej
• Kowal z Podlesia Większego - 1967

Pisał również poezję czy artykuły naukowe.

Dzień Czytania Tolkiena

25 marca 2003 roku The Tolkien Society zorganizował Dzień Czytania Tolkiena. Dzień Czytania Tolkiena obchodzony jest również w Polsce.

ZWIASTUN FILMU O J. R. R. TOLKIENIE:

WIERSZ W JĘZYKU ELFICKIM ODCZYTANY PRZEZ TOLKIENA:

ZADANIE:

WCIEL SIĘ W ROLĘ DZIENNIKARZA I STWÓRZ WYWIAD Z J. R. R. TOLKIENEM.

Lekcja 2

TEMAT: Świat przedstawiony w lekturze ,,Hobbit, czyli tam i z powrotem'' J. R. R. Tolkiena.

Akcja powieści trwa od 29 kwietnia 2941 roku Trzeciej Ery do 22 czerwca 2942 roku Trzeciej Ery, czyli nieco ponad rok.

CZAS AKCJI

Akcja powieści rozpoczyna się w domu Bilba Bagginsa (Bag End, Pagórek, Hobbition).Kolejne miejsca akcji: Jaskinia Trolli Mroczna Puszcza Rivendell Esgaroth Jaskinia Goblinów Ruiny miasta Dal Samotna Skała Samotna Góra

MIEJSCE AKCJI

BOHATEROWIE

Słowo ,,hobbit'' zostało wymyslone przez Tolkiena. Jest to nazwa istoty, która sięgaja dorosłemu człowiekowi do pasa, o wielkich i owłosionych stopach, bez brody oraz o okrągłym brzuchu. CECHY HOBBITA: przyjazne usposobienie, niechęć wobec przygód czy zamiłowanie do dobrego jedzenia i tytoniu.

TYTUŁ

Pierwowzorem owego bohatera byli angielscy wieśniacy z lat 30. XX wieku. Ci ludzie wiedli proste, uczciwe życie, kochali przyrodę, potrafili żyć z nią w harmonii.

Historia opowiedziana jest przez wszechwiedzącego narratora (w 3 osobie). On sam nie beirze udziału w wyprawie, jest jedynie jej obserwatorem. Prócz wiedzy na temat losów podróżników, zna również ich myśli, uczucia i emocje.

NARRACJA

Lekcja 3

TEMAT: ,,Zapragnął ruszyć w świat, zobaczyć wysokie góry [...]''. Śladami niezwykłej podróży włamywacza.

ZADANIE:

1. Wybierz swoje ulubione miejsce wyprawy. 2. Wejdź na stronę: https://www.classtools.net/breakingnews/ 3. stwórz projekt w formie ''NEWSU'' pochodzącego z wybranego przez Ciebie miejsca wyprawy. 4. Efekty pracy zaprezentuj klasie.

Lekcja 4

TEMAT: Charakterystyka Bilbo Bagginsa.

Bilbo był wesoły, beztroski, optymistycznie patrzył na świat. Uwielbiał spokój, dobre jedzenie i poobiednią fajkę. Wydawało mu się, że nie lubi przygód, zamiłowanie do nich obudziło się w hobbicie dopiero pod wpływem Gandalfa, choć czarodziej dobrze wiedział, że Bilbo ma je „we krwi”.

Przypomnijmy sobie budowę charakterystyki:

WYKONAJ ZADANIE

STWÓRZ KARTĘ POSTACI BILBA BAGGINSA

1. Wejdź na stronę http://cardmaker.pythonanywhere.com/static/card/generator_postaci.html 2. Stwórz kartę postaci Bilba Bagginsa (tak, jak byś tworzył charakterystykę). 3. Podziel się efektami swojej pracy z grupą.

Lekcja 5

TEMAT: ,,Hobbit, czyli tam i z powrotem'' jako przykład powieści fantasy.

Tolkien w swoich powieściach skonstruował zupełnie inny świat: stworzył nową historię, mitologię i geografię. Wymyślił rzeczywistość, która wydaje się nam całkiem realna, właśnie dzięki perfekcji, z jaką została uformowana. Opracował nawet specjalną rachubę czasu, stworzył język elfów oraz wykreował różne plemiona zamieszkujące Śródziemie. „Hobbit” to zaledwie mała cząstka tolkienowskiej rzeczywistości.

KRZYŻÓWKA:

Powieść fantasy [czytaj: fantazy] Przedstawia wydarzenia rozgrywające się w świecie fantastycznym, w którym rządzi magia, występują baśniowe postacie, na przykład elfy, krasnale, driady, oraz miejsca, przedmioty i wydarzenia. Bohaterowie powieści fantasy uczestniczą w walce dobra ze złem.

Cechy powieści fantasy:

1. Walka dobra ze złem, w której dobro zwycięża, ale zwycięstwo najczęściej okupione jest stratą. 2. Przenikanie się świata nadprzyrodzonego z realnym. 3. Wystepowanie magicznych postaci. 4. Pojawianie się magicznych miejsc.

5. Stworzenie specjalnej rachuby czasu. 6. Nieśmiertelność niektórych bohaterów. 7. Obecność wielu baśniowych motywów np.: poszukiwanie skarbu, wędrówka, czarodziejskie przedmioty. 8. Obecność motywów z mitologii: motyw słabego miejsca (pięta Achillesa), motyw labiryntu.

Cechy literatura fantasy w "Hobbicie":

1. Specjalna rachuba czasu Czas u Tolkiena podzielony jest na ery, na lata, miesiące i dni tygodnia – podobnie, jak w naszym świecie. Jednak w tym czasie mają miejsce magiczne dni (np. Dzień Durina) i momenty (np. odczytanie runów księżycowych w wigilię Śródlecia).

2. Walka dobra ze złem. Odwieczna walka dwóch sił – jasnej i ciemnej, to codzienność życia w świecie stworzonym przez Tolkiena. W „Hobbicie” dobro reprezentują: Bilbo, Gandalf, Elfy, Krasnoludy i ludzie, natomiast po drugiej stronie barykady możemy umieścić Gobliny, Wargi, Smoka.

3. Magiczne postacie. Do nich należą wszystkie postacie, o których mówiliśmy na poprzednich lekcjach: czarodzieje, elfy, trolle, krasnoludy, hobbici ...

4. Wspólny język dla wszystkich ludów Śródziemia. Wszystkie plemiona porozumiewają się we Wspólnej Mowie, mówić umieją także: smok Smaug i upersonifikowane zwierzęta: Drozd i Kruk Roak oraz pająki, orły i wilki. .

5. Miejsca magiczne. Jest to np. dom Elronda w Rivendell, gdzie zawsze można odpocząć, nabrać sił, odzyskać zdrowie. Można tam zostać na kilka dni, lub nawet na całe życie.

6. Nieśmiertelność elfów. Elfy, w odróżnieniu od ludzi, nie umierają. Jednak odchodzą, gdy kończy się ich epoka. We „Władcy Pierścieni” dowiadujemy się, że wraz końcem Trzeciej Ery (gdy zostaje zniszczony Pierścień Władzy, a Sauron pokonany) wielu elfów opuszcza Śródziemie.

ĆWICZENIA

Lekcja 6

TEMAT: Niezwykły narrator niezwykłej opowieści.

Narrator występujący w powieści - po czym go rozpoznać?

W jaki sposób ukazana została obecność narratora w ,,Hobbicie''?

Wypowiedzi narratora występują w 1. osobie liczby pojedynczej. PRZYKŁADY: „żałuję, że z braku czasu nie mogę powtórzyć kilku opowieści”; „nie miałem dotąd czasu o tym opowiedzieć”; „możecie mi wierzyć”; „z przykrością muszę powiedzieć”.

Obecność odbiorcy - jak zaznaczył ją Tolkien?

Zwroty do adresata przedstawione zostały w formie 2. osoby liczby pojedynczej oraz mnogiej. PRZYKŁADY: „wierzcie mi albo nie wierzcie”; „tymczasem opowiem wam”; „jeżeli jesteście ciekawi”; „uśmiałbyś się na widok”.

Jaka jest jego wiedza o świecie przedstawionym? Co o tym świadczy?

Jest to typ narratora wszechwiedzącego. Zna on obecną sytuację bohaterów, ich przeszłość, wie, co czują i myślą, doskonale się orientuje w przestrzeni, którą pokonują. PRZYKŁAD: „[Elrond] „wiele ścieżek prowadziło w góry i wiele przełęczy otwierało przez nie przejście, lecz większość tych dróg była tylko zwodniczą pułapką. Tam na nizinie – myślał Bilbo – trwa lato”.

Skąd czerpie tę wiedzę?

Podąża za bohaterami.PRZYKŁAD: „żałuję, że z braku czasu nie mogę wam powtórzyć chociaż kilku opowieści”;

W jaki sposób sugeruje, że opisywany świat i bohaterowie są mu bliscy?

Posługuje się zwrotami, które na to wskazują. PRZYKŁAD: „nasi podróżni”;

Jak można nazwać narratora, który w taki właśnie sposób snuje opowieść?

Takiego narratora można określić jako

• GAWĘDZIARZA

• BAJARZA

Lekcja 7

TEMAT: Podsumowanie lektury "Hobbit, czyli tam i z powrotem".

Co najpierw: książka czy film?

Czym różni się ekranizacja od adaptacji?

SPRAWDŹ SIĘ!

Dopisz inne zakończenie powieści, po następującym fragmencie:

,,- Tak oto po ogniu nadchodzi śnieg i nawet smoki nie żyją wiecznie! - powiedział Bilbo i odwrócił się plecami do swojej wielkiej przygody. Tookowa część jego natury była już coraz bardziej znużona, a Bagginsowa nabierała sił z kazdym dniem. - Teraz marzę już tylko o jednym: żeby wreszcie znaleźć się w moim fotelu!

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ!:)