FUTURYZM

W STRONĘ EKSPERYMENTU I PROWOKACJI

FUTURYZM

POROZMAWIAJMY

Czy eksperymentowanie i prowokowanie są potrzebne do rozwoju sztuki?

WPROWADZENIE

Futuryzm narodził się we Włoszech na początku XX wieku. Założeniem futuryzmu było „patrzenie w przyszłość i nowoczesność”, odrzucanie przeszłości i tradycji. Futuryzm w swoim żywiołowym manifeście proponował unicestwienie akademii, bibliotek i muzeów. Futuryści zawładnęli w pełni sferą estetyki. Wierzyli w profetyczną rolę artysty, którego uznawali za prawdziwego przewodnika duchowego nowego społeczeństwa. Artyści futuryści uznali, że źródłem inspiracji sztuki powinna być nowoczesna, mechaniczna cywilizacja początku XX wieku ze swymi fascynującymi osiągnięciami technicznymi. Artyści powinni czerpać natchnienie z cudów współczesnego świataMimo że futuryzm był przede wszystkim ruchem włoskim, odegrał ogromną rolę w rozwoju sztuki XX wieku.

FILIPPO MARINETTI

Filippo Tommaso Marinetti był czołowym przedstawicielem futurystów. O tym nurcie w literaturze sam powie: „aż do dziś literatura sławiła nieruchome zamyślenie, ekstazę i marzenie senne. My chcemy sławić agresywny ruch, gorączkową bezsenność, krok biegacza, salto mortale, policzek i pięść.” Poeta urodził się w 1876 roku w Aleksandrii, tworzył w języku włoskim. Był inicjatorem i głównym teoretykiem futuryzmu, a także autorem wielu pism polemicznych, politycznych i propagandowych. Był jednym z propagatorów nacjonalizmu i faszyzmu. Debiut wydawniczy Marinettiego miał miejsce w 1905 roku, kiedy poeta opublikował własne teksty w założonym przez siebie magazynie „Poesia”. Swoje utwory podpisywał przydomkiem Hesperus. Przydomek ten nawiązuje do historycznych włoskich symboli narodowych. Wówczas wokół poety zbiera się grupa osób reprezentująca podobne poglądy polityczne oraz literackie. Filippo Tommaso Marinetti w 1909 roku opublikował „Manifest Futuryzmu” – dzieło inaugurujące nowy nurt w sztuce europejskiej. Został on wydany na łamach wychodzącego w Paryżu dziennika „Le Figaro”. Z treścią manifestu ogłoszonego przez Marinettiego utożsamiali się inni futuryści. Na łamach artykułu będącego ich pierwszym oficjalnym wystąpieniem, deklarowano postawę buntu, agresji, walki i zuchwałości. Futuryści głosili pochwałę postępu i techniki, jednocześnie dążąc do zniszczenia pamięci o przeszłości i tradycji (znalazł się np. postulat spalenia bibliotek i muzeów). Futuryści poetę postrzegali jako osobę, która powinna wychwalać wojnę, zniszczenia oraz postęp technologiczny. Najsłynniejszym fragmentem manifestu wydają się być słowa: „pędzący samochód […] piękniejszy jest niż Nike z Samotraki.” Poeta ten autorem wielu wierszy lirycznych – w 1905 roku został wydany utwór pisany wierszem wolnym „Do automobilu” – oraz powieści: przywołać można wydaną w 1909 roku książkę: „Mafarka il Futurista”. Marinetti umiera we Włoszech, gdzie działał przez całe dorosłe życie w 1944 roku.

1876-1944

MANIFEST FUTURYZMU

Manifest Marinettiego jako pierwsza wypowiedź programowa futuryzmu drukowany był w paryskim "Figaro" (20 II 1909), następnie we włoskim czasopiśmie "Poesia" (1909, nr 1-2) oraz w zbiorczej publikacji Manifesti del futurismo (I), Firenze 1914.

STANISŁAW MŁODOŻENIEC

SYLWETKA TWÓRCZA

Stanisław Młodożeniec był talentem, który narodził się w sandomierskiej wsi. Spod chłopskiej strzechy dotarł do kanonu polskiej literatury, a po drodze nauczał języka polskiego w gimnazjum i liceum im. Stefana Batorego w Warszawie. Tym samym, do którego uczęszczał Krzysztof Kamil Baczyński.

1895-1959

XX WIEK

Wiersz zatytułowany „Wiek XX” autorstwa Stanisława Młodożeńca jest specyficznym eksperymentem. Poprzez szereg neologizmów autor uwidocznił problem w komunikacji ówczesnych czasów opanowanych przez pęd techniki.

TYTUS CZYŻEWSKI

SYLWETKA TWÓRCZA

Jest jednym z niewielu polskich twórców, których zainteresowania i działania artystyczne obejmowały różne dziedziny sztuki. Jako myśliciel i teoretyk, pisarz-poeta i malarz realizował ideę correspondance des arts – syntezy sztuk. Gdy 9 maja 1945 roku chowano go na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie, historyk literatury Kazimierz Wyka powiedział nad grobem: „Nad mogiłą Tytusa Czyżewskiego, w równej żałobie co plastycy, chylimy się my – pisarze. Czyżewski był bowiem prawdziwym poetą, artystą w tej dziedzinie równie szczerym, co w swej twórczości głównej, w malarstwie”. Co ciekawe, w roli malarza zapisał się w dziejach nowoczesnej sztuki jako formista, w roli poety w dziejach literatury jako futurysta.

HYMN DO MASZYNY MEGO CIAŁA

PODSUMUJMY...

Jakie cechy typowe dla polskiego futuryzmu dostrzegasz w analizowanych wierszach Czyżewskiego i Młodożeńca? Odwołaj się do wypowiedzi Jerzego Kwiatkowskiego.

Czy wiersze Czyżewskiego i Młodożeńca spełniają założenia Manifestu futuryzmu w zakresie tworzenia sztuki? Odpowiedź uzasadnij.

Porównaj wizję nowoczesności poetów futurystycznych z wizją nowoczesności człowieka XXI wieku.

DO ZOBACZENIA!