genetyka

Dziedziczenie jednogenowe

dominacja niepełna

dominacja pełna

Wyżlin większy

Groch zwyczajny

Inne sposoby dziedziczenia cech

cel lekcji: podajesz różnicę pomiędzy dominacją zupełną a niezupełną, rozumiesz działanie alleli wielokrotnych i kodomincję, wskazujesz efekty genów dopełaniających się i genów kumulatywnych

START

Dziedziczenie wielogenowe

geny dopełniające się

film

kodominacja i allele wielokrotne

Allele wielokrotne

Allele wielokrotne powstają w wyniku mutacji losowych zachodzących w obrębie tego samego genu, które następnie są dziedziczone i przekazywane kolejnym pokoleniom. Przykładem alleli wielokrotnych są allele warunkujące grupy krwi człowieka w układzie AB0: są one dziedziczone zgodnie z regułami Mendla jako cechy autosomalne; fenotyp u potomstwa jest zdeterminowany obecnością dwóch takich samych (homozygota) lub dwóch różnych (heterozygota) z trzech możliwych alleli

Grupę krwi określa również występowanie na powierzchni erytrocytów antygenu D. Antygen ten jest warunkowany przez dwa allele: dominujący D i recesywny d. Homozygoty dominujące i heterozygoty (DD i Dd) mają grupę krwi Rh+, natomiast homozygoty recesywne (dd), u których antygen D nie występuje, mają grupę krwi Rh−. Dziedziczenie krwi w układzie AB0 jest przykładem występowania alleli wielokrotnych i zjawiska kodominacji. Grupę krwi człowieka warunkuje gen zawierający dwa allele z większej liczby alleli obecnych w populacji. U człowieka grupy krwi warunkowane są przez allele wielokrotne (IIndeks górny AA, IIndeks górny BB, i), których kombinacje mogą tworzyć cztery warianty fenotypowe: A, B, AB i 0. Z kolei grupę krwi w układzie Rh warunkuje obecność lub brak antygenu D na powierzchni krwinek czerwonych, dlatego fenotyp może przyjąć jeden z dwóch wariantów: RH+ lub Rh−. Allel Rh+ jest dominujący, zaś Rh− recesywny, dlatego u homozygot dominujących i heterozygot występuje grupa RH+, zaś u homozygot recesywnych grupa RH−.

Kodominacja

Kodominacja różni się od dominacji niezupełnej tym, że w przypadku tej pierwszej różne allele tego samego genu są sobie równe pod względem siły ujawniania się w fenotypie. Nie można zatem określić jednoznacznej dominacji jednego z nich. W fenotypie występują cechy warunkowane przez oba allele (nie ma więc fenotypu pośredniego).

Dziedziczenie wielogenowe

geny kumulatywne

CHROMOSOMOWA TEORIA DZIEDZICZENIA

Cel lekcji: wyjasniasz założenia chromosomowej teorii dziedziczenia, wskazujesz znaczenie crossing- over, rozumiesz dziedziczenie genów sprzęzonych

START

Według chromosomowej teorii dziedziczenia jednostki dziedziczności (czyli geny) mają charakter materialny i znajdują się w chromosomach.Teorię tę po raz pierwszy przedstawił w 1884 r. August Weismann, a dokładnie została ona sformułowana w pocz. XX w. przez Waltera S. Suttona oraz Theodora H. Boveriego. Doświadczalnie ugruntowali ją Thomas Morgan i jego współpracownicy.

którzy w badaniach genetycznych nad muszką owocową (Drosophila melanogaster) wykazali, że:

- chromosomy są zbiorami ułożonych liniowo genów; - gen zajmuje w chromosomie ściśle określone miejsce, tzw. locus (l. mn.: loci), a allele jednego genu – warunkującego określoną cechę – zajmują to samo miejsce w chromosomach homologicznych; - geny jednego chromosomu są dziedziczone razem (są ze sobą sprzężone); - geny sprzężone mogą ulec rozdzieleniu na skutek zachodzącego podczas mejozy procesu zwanego crossing‑over, polegającego na wymianie chromatyd między chromosomami homologicznymi.

Muszka Owocowa

należy do grupy organizmów modelowych, czyli organizmów, które są wykorzystywane w badaniach eksperymentalnych ze względu na występowanie specyficznych cech.

Geny sprzężone

sprzężenie genów jest następstwem ich położenia na tej samej cząsteczce DNA (tym samym chromosomie); geny leżące na jednym chromosomie stanowią jedną grupę sprzężeniową

w wyniku crossing-over, podczas tworzenia się gamet w procesie mejozy, powstają rekombinanty — organizmy z innymi kombinacjami alleli genów sprzężonych niż organizmy rodzicielskie

allele genów sprzężonych nie zawsze dziedziczą się razem

im dalej od siebie są położone geny na chromosomie, tym częściej crossing-over zachodzi na obszarze między nimi

geny sprzężone dziedziczą się niezgodnie z drugim prawem Mendla

Zadanie

P: AA/BB x aa/bb G: AB, ab F1: AB/ab

jeśli skrzyżujemy ze sobą dwa rodzaje kukurydzy: o nasionach pełnych i czerwonych (podwójna homozygota dominująca AA/BB) z odmianą o nasionach białych i spłaszczonych (podwójna homozygota recesywna aa/bb), w których geny barwy i kształtu są ze sobą sprzężone, wówczas otrzymamy następujące wyniki:

VS

Crossing-over

Crossing-over jest procesem o dużym znaczeniu dla różnorodności genetycznej, ponieważ prowadzi do powstania komórek potomnych o genotypie innym od rodzicielskiego.

Wymiana odcinków chromatyd pomiędzy chromosomami homologicznymi w czasie mejozy, w uproszczeniu jest to proces wymiany materiału genetycznego, w wyniku którego zwiększa się zmienność genetyczną. Odkrywcą procesu crossing-over był Thomas Morgan.

Zadanie

podsumowanie

dziedziczenie płci. cechy sprzężone z płcią

cel lekcji: znasz cechy sprzężone z płcią i sposób ich dziedziczenia, wiesz jak dziedziczona jest płeć i co to jest kariotyp

START

Kariotyp

garnitur chromosomowy

• kompletny zestaw chromosomów komórki somatycznej organizmu. Kariotyp jest cechą charakterystyczną dla osobników tego samego gatunku, tej samej płci oraz dotkniętych tymi samymi aberracjami chromosomowymi (albo całkowicie zdrowymi). W kariotypie wyróżnia się autosomy (chromosomy nieróżniące się u osobników różnych płci) oraz chromosomy płci (allosomy)[1]. Prawidłowy kariotyp człowieka złożony jest z 22 par autosomów oraz 1 pary chromosomów płci, które oznaczane są symbolami X i Y.

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit, sed.

+ Info

Chromosomy płci

W chromosomie Y znajdują się nieliczne geny, głównie warunkujące wykształcenie się męskich cech płciowych. W chromosomie X występującym w kariotypie obu płci znajdują się geny warunkujące wykształcenie żeńskich cech płciowych (do ujawnienia się których potrzeba dwóch chromosomów X) oraz niespełna 1200 innych genów ważnych dla zdrowia zarówno kobiet jak i mężczyzn. Należą do nich m.in. geny odpowiadające za prawidłowe postrzeganie barw, krzepnięcie krwi, funkcjonowanie mięśni.

U różnych organizmów płeć jest wyznaczana (determinowana) na różne sposoby. System XY, w którym płeć jest wyznaczana przez chromosom Y pochodzący od ojca, jest charakterystyczny nie tylko dla człowieka, ale także dla innych ssaków i ryb. U ptaków, niektórych płazów i części owadów system determinacji płci jest odwrotny. Samice mają dwa różne chromosomy płci (ZW), a samce dwa jednakowe (ZZ). Płeć zależy więc od chromosomu W otrzymanego od matki. U części owadów samce mają jeden chromosom X, a u samice dwa.

Dziedziczenie płci

60%

WRITE A TITLE HERE

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur

GO

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit, sed do eiusmod tempor incididunt.

80%

WRITE A TITLE HERE

GO

+ Info

Dziedziczenie cech sprzężonych z płcią

Cechami sprzężonymi z płcią nazywa się cechy warunkowane przez geny położone na chromosomie X (w przypadku płci determinowanej, jak u człowieka, przez system XY). Cechy te dziedziczą się w taki sam sposób jak płeć. Nie są przekazywane potomstwu niezależnie, lecz wraz z innymi genami położonymi na chromosomie X.

Cechy sprzężone z płcią

daltonizm

Cechy sprzężone z płcią

hemofilia

Podsumowanie

Kariotyp człowieka składa się z 46 chromosomów: 44 autosomów i dwóch chromosomów płci. Płeć człowieka determinowana jest obecnością chromosomów płci: u kobiet – dwóch chromosomów X, u mężczyzn – jednego chromosomu X i jednego chromosomu Y. Cechy sprzężone z płcią, np. ślepota barw i hemofilia, są warunkowane przez allele recesywne genów położonych na chromosomie X. Cechy sprzężone z płcią ujawniają się zdecydowanie częściej u mężczyzn niż u kobiet.

zmienność organizmów. mutacje

znasz rodzaje zmienności i ich przyczyny, mawiasz czynniki mutagenne, rodzaje mutacji i ich skutki

START

Rodzaje zmienności organizmów

zmienność genetyczna

zmienność środowiskowa

rekombinacyjna - niezależne rozchodzenie się chromosomów do gamet, rekombinacja genetyczna, losowe łączenie się gamet

zmiany zachodzące w fenotypie organizmu podczas jego życia na skutek działania różnych czynników zewnętrznych

mutacyjna - mutacje zachodzące w komórkach płciowych

MUTACJE

1. Mutacja - nagła, trwała zmiana w informacji genetycznej organizmu, polegająca na zmianie struktury lub ilości materiału genetycznego 2. Mutageny - czynniki powodujące mutacje, czyli zmiany w informacji genetycznej

1. genowe
2. chromosomowe

1. Escribe un título aquí

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et.

Mutacje genowe

delecja

insercja

substytucja

+ Info

+ Info

Mutacje chromosomowe strukturalne

+ Info

1. Escribe un título aquí

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et.

Mutacje chromosomowe liczbowe

+ Info

podsumowanie