Wypowiedź ustna "Skąpiec"

Jak przygotować wypowiedź na maturę ustną?

Pula zadań jawnych

Molier, Skąpiec

Matura 2023

Opracowała Radosława Górska

Drogi Czytelniku, Droga Czytelniczko, oddaję w Twoje ręce kolejne opracowanie przeznaczone przede wszystkim dla uczniów. Chcę Wam pomóc w przygotowaniach do matury według formuły Matura 2023. Moim zamiarem jest przedstawienie możliwego sposobu pracy nad zagadnieniami egzaminacyjnymi z puli zadań jawnychna ustny egzamin maturalny 2023 ogłoszonych przez Centralną Komisję Egzaminacyjną. Nie znajdziesz tu gotowej wypowiedzi, ale sugestie, jak można opracować każdy temat. Tym razem zajmę się tematami ze Skąpca Moliera. Jeden temat omówię dokładnie, prowadząc Cię od analizy tematu przez dobór treści i możliwych kontekstów lektury do konspektu wypowiedzi. Materiał do drugiego ograniczę do zaproponowania Ci: analizy tematu, wypunktowania treści z lektury, które, moim zdaniem, należy uwzględnić,

podpowiedzi, z jakich kontekstów możesz skorzystać i gdzie szukać wiadomości dodatkowych. Ostatni temat opracuj sam, sama. Kolejność tematów będzie uzależniona od stopnia trudności, a nie kolejności w spisie CKE. Mam nadzieję, że takich jak to opracowań powstanie więcej, dlatego bardzo mi zależy na Twoich uwagach, pytaniach, sugestiach.

Życzę Ci powodzenia i satysfakcji

Autorka

1. Obraz obyczajów społecznych w XVII wieku. Omów zagadnienie na podstawie Skąpca Moliera. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst. 2. Relacje rodzinne w krzywym zwierciadle komedii. Omów zagadnienie na podstawie Skąpca Moliera. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst. 3. Konflikt pokoleń jako motyw literacki. Omów zagadnienie na podstawie Skąpca Moliera. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Tematy na maturę ustną 2023 opracowane przez CKE dotyczące "Skąpca"

Temat pierwszy

Zawsze zaczynamy od analizy problemu. Twoim zadaniem jest omówienie obrazu obyczajów społecznych w XVII wieku, musisz więc zastanowić się, czym są społeczne obyczaje, które z nich charakteryzuje Molier w swojej komedii, jak je przedstawia i jaki ogólny obraz społeczeństwa francuskiego w XVII wieku wynika z dramatu. W wypowiedzi trzeba powołać się na wybrany kontekst. Wydaje mi się, że najtrafniejsze byłoby odwołanie się do kontekstu historycznoliterackiego, teoretycznoliterackiego lub literackiego.

Do szczegółowego opracowania wybrałam temat:

Problem do omówienia

1. Obraz obyczajów społecznych w XVIII wieku. Omów zagadnienie na podstawie Skąpca Moliera. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Lektura, do której musisz się odwołać

Wiadomości dodatkowe, które ułatwiają zrozumienie problemu lub odwołanie do innego utworu literackiego, tekstu kultury itp.

W wypowiedzi masz odwołać się do jednego kontekstu.

Wobec tego trzeba się zastanowić, jakie konteksty mogą się przydać.

• akcję utworu,
• bohaterów,
• ich wzajemnie relacje,
• problemy poruszone w komedii.

Zagadnienie masz omówić na podstawie Skąpca Moliera.

W takim razie musisz przypomnieć sobie:

.Konteksty literackie: - utwory Moliera (np. Swiętoszek) - utwory innych twórców satyry obyczajowej (np. Ignacy Krasicki, Żona modna)

Kontekst biograficzny: - charakterystyka twórczości Moliera, utwory o tematyce obyczajowej.

Kontekst historyczny: - obyczaje w czasach Moliera.

Przypomnijmy treść komedii i jej bohaterów

Eliza i Walery planują ślub, jednak dziewczyna boi się, co powie na to jej ojciec, Harpagon. Z kolei Kleant, brat Elizy, przyznaje się siostry do uczucia, jakim darzy Mariannę. Tymczasem ojciec oznajmia Elizie, że planuje ją wydać za majętnego, starszego mężczyznę – Anzelma, natomiast sam nosi się z zamiarem poślubienia Marianny. Kleant stara się zdobyć pieniądze, dlatego zgłasza się do lichwiarza, którym ostatecznie okazuje się jego ojciec. Między mężczyznami dochodzi do ostrej kłótni, po której każdy idzie w swoją stronę. Tymczasem Frozyna swata Harpagona z Marianną, choć nie otrzymuje za to przewidzianej zapłaty. Marianna przybywa do domu Harpagona jako jego narzeczona. Po zachowaniu syna, gospodarz zaczyna coś podejrzewać i udaje mu się ustalić, że Kleant zakochał się w jego wybrance. Ponownie się kłócą i żaden nie chce ustąpić.

Kontekst historycznoliteracki: - charakterystyka literatury francuskiej z baroku, w tym rola Moliera.

Kontekst teoretycznoliteracki

- satyra obyczajowa, komedia charakterów, dydaktyczna funkcja literatury, komedia klasycyzująca.

Po tej wymianie zdań Strzałka zaczepia Kleanta, mówiąc mu o skarbie Harpagona, który wykopał w ogrodzie. Kiedy Harpagon dostrzega jej brak, wpada w panikę. Podczas śledztwa podejrzanym zostaje Walery, a w trakcie rozmowy z nim pan domu ustala, że ten kocha Elizę. Okazuje się też, że Anzelm to tak naprawdę Tomasz d’Alburci, będący ojcem Walerego i Marianny. Anzelm przekupuje Harpagona i ten w końcu wyraża zgodę na śluby swoich dzieci.

Problemy poruszane w komedii Moliera

Satyra obyczajowa

• Krytyka relacji we francuskich rodzinach, a zwłaszcza uzależnienie dzieci od woli ojców.

Z powodu konwenansów młody mieszczanin czy szlachcic nie mógł podjąć pracy poniżej swojego statusu.

• Sytuacja kobiet – zajmowały się wyłącznie domem i życiem towarzyskim, zależały od mężczyzn.
• Małżeństwo jako inwestycja – korzyści majątkowe i pochodzenie młodych, a nie uczucia.

Więcej o Skąpcu

Uzupełnij notatkę

Analizujemy obraz obyczajów społecznych w XVII wieku w społeczeństwie francuskim

Żądza posiadania

• Obsesja Harpagona to siła destrukcyjna: doprowadza go prawie do obłędu, psuje relacje z dziećmi, kompromituje w oczach służby i świata. Pieniądze są dla Harpagona największą wartością.

• Realistyczny portret psychologiczny sknery, a jednocześnie ponadczasowy model skąpca.

Krytyka relacji w rodzinaie, a zwłaszcza uzależnienie dzieci od woli ojców. Harpagon budzi negatywne emocje wśród członków rodziny; nikt go nie kocha, wszyscy są od niego uzależnieni ekonomicznie. Nie pozostawia nikomu żadnej sfery wolności. Jest gwałtowny, wybuchowy, okrutny. Nienawidzą do dzieci, kpi z niego otoczenie, w ludziach budzi z jednej strony lęk i wstręt, a z drugiej pogardę i kpinę. Kleant i Eliza wspólnie planują sobie pomóc w realizacji marzeń i uwolnieniu się od wpływów ojca. Są jednak zdominowani przez Harpagona. Eliza kocha Walerego i chce za niego wyjść za mąż, ale ojciec ma wobec niej inne plany i zmusza ją do zamążpójcia za starszego mężczyznę.

Walery pochlebstwem, kłamstwem, pozorną usłużnością próbuje wkupić się w łaski Harpagona, ale w rzeczywistości nim również gardzi. Niczego u Harpagona nie uzyskał.Kleant kocha Mariannę, którą poślubić zamierza Harpagon. Syn demaskuje skąpstwo ojca i jego chciwość, ale zgodę na ślub z Marianną otrzymuje dopiero, gdy zwraca szkatułkę Harpagona.

Sytuacja kobiet – zajmowały się wyłącznie domem i życiem towarzyskim, zależały od mężczyzn. Eliza nie ma prawa sprzeciwić się ojcu, skoro ten każe jej wyjść za mąż za wybranego przez niego kandydata, dziewczyna ani prośbą, ani buntem nic nie wskóra. Marianna ma wyjść za Harpagona, mimo że kocha Kleanta. Jej matka jest w bardzo trudnej sytuacji życiowej, więc chciałaby, aby dziewczyna jak najszybciej wyszła za mąż. Harpagon liczy na posag Marianny. Dopiero dzięki intrydze Kleanta i niezwykłemu odnalezieniu się ojca dziewczyny Marianna znajdzie szczęście u boku ukochanego. Frozyna to kobieta w bardzo trudnej sytuacji finansowej. zarabia swataniem. Narażona jest na ciągłe wymówki i zależna od humorów pracodawców. Harpagon odmawia jej zapłaty za usługę.

Z powodu konwenansów młody mieszczanin czy szlachcic nie mógł podjąć pracy poniżej swojego statusu. Kleant nie pracuje, aby zdobyć pieniądze na własne wydatki korzysta z usług lichwiarza. Okazuje się, że skąpym lichwiarzem jest jego ojciec, łamiący w ten sposób konwenans i przynoszący hańbę całemu rodowi.

Kontekst literacki

Małżeństwo jako inwestycja – korzyści majątkowe i pochodzenie młodych, a nie uczucia. Eliza ma wyjść za Anzelma, dlatego że zgodził się wziąć dziewczynę bez posagu. To jest wystarczająca i jedyna przemawiająca do Harpagona przesłanka. Zgodę na ślub Elizy i Walerego Harpagon wydaje, kiedy dowiaduje się, że Walery jest bogaty i nie chce posagu. Marianna ma zostać żoną Harpagona, bo ten liczy na posag dziewczyny, a jest przekonany, że młodzitka i skromna dziewczyna nie będzie go wiele kosztować.

Molier, Świętoszek W domu o wszystkim stanowił ojciec, od niego zależały także losy dorosłych dzieci – np. to, z kim mogą zawrzeć związek małżeński. W szczególności dotyczyło to córek, jak pokazuje przykład Marianny. Niejednokrotnie były one także zmuszane do wstąpienia do klasztoru – w przypadku, kiedy patriarcha rodziny nie chciał lub nie mógł zapewnić im posagu. Podporządkowywanie się woli ojca było powszechnym wymogiem – sprzeciw najczęściej oznaczał wyrzucenie z domu lub wydziedziczenie (co spotkało w Świętoszku Damisa). Dzieci miały szacunek dla rodziców i były im bezwzględnie posłuszne – dlatego też Marianna nie sprzeciwia się w sposób jawny Orgonowi, gdy ten chce wydać ją za Tartuffe’a, a Damis wykonuje ojcowski rozkaz, gdy każe mu on wynosić się z domu.

Kontekst biograficzny

Mimo takiego potraktowania syn pozostaje lojalny wobec głowy rodziny i gdy dowiaduje się o tragedii, którą spowodował Tartuffe, powraca do domu wspierać ojca.

Molier(1633–1673); właściwie Jean-Baptiste Poquelin; francuski komediopisarz i aktor; pochodził z rodziny mieszczańskiej (syn tapicera królewskiego); zafascynowany teatrem założył wraz z pierwszą żoną swoją scenę, ale zbankrutował i trafił do więzienia za długi; później prowadził życie wędrownego aktora; w 1658 r. powrócił do Paryża wraz ze swoją trupą, nad którą opiekę objął sam Ludwik XIV; chorował na płuca; zmarł po przedstawieniu Chory z urojenia, w którym grał główną rolę; uważał komedię za narzędzie poprawy moralności. Molier był mistrzem komedii obyczajowej, tym w czym był niedościgniony to problematyka społeczna a także krytyka obyczajowości francuskiej XVII w. Autor wielokrotnie poruszał tę tematykę vide " Mizantrop", "Szkoła Żon", "Pocieszni wykwintnisie", "Don Juan"i "Skąpiec".

Ignacy Krasicki, Żona modna Akcja rozgrywa się na przestrzeni kilku miesięcy w drugiej połowie XVIII wieku. Rzecz dzieje się w dworku szlacheckim na wsi i domu w Warszawie. Ta satyra to obraz obyczajowy XVIII wiecznej Polski, pokazujący dwa style ówczesnego życia i myślenia. Pierwszy reprezentowany przez szlachciankę wiąże się z bezkrytycznym hołdowaniem cudzoziemszczyźnie, życiem ponad stan, egoizmem. Drugi, wyrażany przez szlachcica, cechuje przywiązanie do tradycyjnych wzorów zachowań, chciwość, brak własnego zdania. Obydwa style życia ukazane są w sposób karykaturalny, wyolbrzymiony, ironiczny, satyryczny.

Kontekst historyczny

Kontekst historycznoliteracki

Wróć

Moliera uważa się za najwybitniejszego dramatopisarza literatury francuskiej, za ojca nowożytnej komedii europejskiej. W przypadku dzieła Moliera trudno już mówić o baroku. O wiele bardziej jest on bliższy klasycyzującym środkom literackim i poglądom wczesnego oświecenia. Wraz z pierwsza premiera w 1659 roku Molier stał się najbardziej nowoczesnym, wręcz wyprzedzającym wiele późniejszych deklaracji i programów literackich autorem. Komedia klasycyzująca:

• czerpanie wzorów z antyku, np. z Arystofanesa
• przerysowane charaktery – komedia charakterów
• tematyka obyczajowa – ukazanie określonego środowiska społecznego

Obyczaje w czasach Moliera Molier żył i tworzył w przełomowym dla Francji i Europy XVII wieku. Był to czas walki o „rząd dusz” potężnego wówczas Kościoła katolickiego, zagrożonego jednak postępem reformacji. Instytucja ta była wówczas wyrocznią w sprawach obyczajowych. Stąd wnikała powszechna ingerencja duchowieństwa w sprawy prywatne, a ekspansja tej religii zrodziła wiele patologii społecznych, jak np. wykorzystywanie wiary dla prywatnych celów. Jednocześnie ewolucyjnym zmianom ulegały wtedy stosunki społeczne. Mieszczaństwo rosło w siłę. Jako grupa społeczna cechowało się kultem pieniądza i patriarchalnym modelem rodziny. Interpretując utwory literackie z tych czasów, trzeba mieć na uwadze, że to, co dziś może dziwić, w czasach Moliera stanowiło normę. I tak o miejscu człowieka w społeczeństwie decydował wówczas stan posiadania i wola ojca.

Kontekst teoretycznoliteracki

Wniosek uogólniający na zakończenie:

Skąpiec Moliera Skąpiec Moliera jest wybitną komedią ośmieszającą manię gromadzenia pieniędzy, żądzę posiadania. Sztuka ukazuje kamienne serce materialisty, dla którego nic się nie liczy oprócz zgromadzonej fortuny. Ostrze satyry jest też wymierzone w obyczajowość XVII-wiecznego społeczeństwa francuskiego – stosunki rodzinne oparte na zależnościach finansowych i cyniczne traktowanie instytucji małżeństwa.Skąpiec Moliera to komedia obyczajowa – ośmiesza stosunki międzyludzkie i wyznawane wartości. Mieszają się w niej różne typy komedii: komedia charakterów (przejaskrawione), komedia omyłek, komedia dell’arte (improwizacja i stereotypowe postacie), farsa (przez swoje wady bohaterowie wpadają w kłopoty), satyra , komedia intrygi (bohaterowie knują, aby zrealizować plany).

"Skąpiec" to komedia obyczajowa, czyli odmiana komedii obejmująca utwory, w których w ośmieszający sposób jest przedstawiona obyczajowość określonego środowiska społecznego, panujące w nim zasady, motywy postępowania i wady jego przedstawicieli. "Skąpiec" jest nieco wykrzywionym obrazem rodziny francuskiego baroku, poddanej całkowitej i okrutnej woli ojca. W komedii znajdują się elementy ukazujące stosunki, które panowały w ówczesnym społeczeństwie francuskim oraz mentalność i zwyczaje żyjących wówczas ludzi.

Temat drugi

Plan wypowiedzi:

Problem do omówienia

1. Wstęp - kontekst historyczny, biograficzny lub historycznoloteracki. 2. "Skąpiec" jako satyra obyczajowa. (To też może pełnić funkcję wstępu) 3. Krytyka stosunków w rodzinie. 4. Sytuacja młodego mężczyzny. 5. Sytuacja kobiet. 6. Małżeństwo jako inwestycja. 7. Przywołanie wybranego kontekstu, o ile nie został wykorzystany na początku. 8. Wniosek końcowy.

Konflikt pokoleń jako motyw literacki. Omów zagadnienie na podstawie Skąpca Moliera. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Lektura, do której musisz się odwołać

Wiadomości dodatkowe, które ułatwiają zrozumienie problemu lub odwołanie do innego utworu literackiego, tekstu kultury itp.

Analiza tematu:

Przygotowując wypowiedź przypomnij sobie treść komedii i chararakterystyki głównych bohaterów. Zwróć szczególną uwagę na Harpagona jako ojca tyrana, który w despotyczny sposób rządzi synem i córką. Prześledź, w jaki sposób Kleant i Eliza próbują wywalczyć dla siebie wolność. Co sprawia, że im sie to udaje? Czy Harpagon sie zmienił? . Zaplanuj, który kontekst wybierzesz. Najtrafniejsze konteksty to: - literacki: - tego samego autora "Swiętoszek" - Tartuffe jako ojciec despota; - William Szekspir, Romeo i Julia; nieszczęśliwa miłość, niezrozumienie młodych, bunt; - kulturowy: - film "Mój rower" w reżyserii Piotra Trzaskalskiego o trudnych relacjach dziadka, ojca i syna.

W temacie są dwa określenia kluczowe: konflikt pokoleń i motyw literacki. Zanim zaczniesz gromadzić materiał z lektury, warto wyjaśnić oba terminy. Konflikt pokoleń istnieje od zarania dziejów. Kiedy na świat przychodzi nowe pokolenie wiąże się to również z pewnymi zmianami, nie zawsze akceptowanymi przez starszych, którzy przecież sami niegdyś mieli wiele pomysłów, chcieli zmieniać świat. Ów konflikt jest zatem wyrazem buntu nowego pokolenia przeciwko, z ich punktu widzenia, przestarzałemu światopoglądowi i odmiennemu systemowi wartości. Nic więc dziwnego, że motyw konfliktu pokoleń wykorzystywany jest od wieków, jest przecież ponadczasowy. Motyw literacki - najmniejsza elementarna jednostka świata przedstawionego dzieła: zdarzenie, przedmiot, cecha, sytuacja, przeżycie. Trzeba więc szukać takich elementów świata przedstawionego "Skąpca", które ukazują ścieranie się poglądów dzieci i ojca.

Konteksty literackie

Z woli apodyktycznego ojca czternastoletnia, niedojrzała jeszcze emocjonalnie Julia ma podjąć obowiązki żony z niekochanym przez siebie mężczyzną. To niesprawiedliwe i okrutne traktowanie. Młodzi nie mają możliwości zadecydowania o najważniejszych dla siebie rzeczach. Nic dziwnego, że przeciwstawiają się narzucanej im woli rodziców. Julia nie chce wyjść za Parysa i otwarcie się do tego przyznaje. Jej sprzeciw wywołuje gniew ojca – grozi on córce, że albo pogodzi się z jego wolą, albo zostanie wydziedziczona. A co mogłaby zrobić czternastolatka pozbawiona domu i opieki? Na pewno nie czekałoby ją nic dobrego. Dlatego Julia (choć tylko pozornie) zgadza się poślubić Parysa.

Molier, Świętoszek

William Szekspir, Romeo i Julia

Romeo i Julia byli całkowicie uzależnieni od swoich rodzin – nie byli samodzielni. Nie byli w stanie utrzymać się, musieli korzystać z majątku rodziny. W takiej sytuacji rodzice mają prawo decydować o losie dzieci. Ale w szesnastym wieku taka sytuacja była całkiem normalna. Głowa rodziny decydowała o wszystkim, a układy, znajomości, powiązania, a przede wszystkim majątek i pozycja społeczna były najważniejsze. Na uczucia nikt nie zwracał uwagi.Kapuleci i Montecy nie liczą się z uczuciami swoich dzieci. Bez porozumienia z nimi decydują o ich przyszłości – planują śluby, wykształcenie.

Kontekst kulturowy

Temat trzeci

Film "Mój rower" w reżyserii Piotra Trzaskolaskiego Historia trzech mężczyzn: dziadka, ojca i syna, którzy nie potrafią sie ze sobą porozumieć.

Temat ten opracuj samodzielnie. Rada: wykorzystaj wiedzę o rodzajach komizmu i ich roli w przedstawieniu relacji w rodzinie Harpagona.

Plan wypowiedzi:

Relacje rodzinne w krzywym zwierciadle komedii. Omów zagadnienie na podstawie Skąpca Moliera. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

1. Wprowadzenie, określenie, na czym polega konflikt pokoleń. 2. Konflikty w rodzinie Harpagona: przyczyny, przebieg i skutki. 3. Przywołanie wybranego kontekstu. 4. Wniosek ogólny: np. konflikt pokoleń jest wynikiem naturalnej potrzeby dominacji z jednej strony, a samodzielności z drugiej. Zdarza się często. Jest tym silniejszy, im bardziej despotyczni okazują się starsi i silniejszą potrzebę niezależności czują młodsi.

Żródła

Dziękuję za współpracę.

https://www.dlaucznia.pl/lekcja/jezyk-polski,nauka-o-literaturze,barok,barok-lektury,molier-skapiec-opracowanie

Skontaktuj się ze mną, podziel się swoimi spostrzeżeniami:

https://www.dlaucznia.pl/lekcja/jezyk-polski,nauka-o-literaturze,barok,barok-lektury,wiliam-szekspir-romeo-i-julia-opracowanie

https://klp.pl/romeo-i-julia/

https://ekspres.ath.bielsko.pl/page/wp-content/uploads/2021/03/Molier_Skapiec_Bernacki_M..pdf

https://zwierciadlo.pl/kultura/76684,1,moj-rower---recenzja-filmu.read