Teorija književnosti i usmena književnost

TEORIJA KNJIŽEVNOSTIUSMENA KNJIŽEVNOST

PONAVLJANJE ZA PISANU PROVJERU

Proučavanje i poučavanje književnosti

Književni vremeplov, str 45-49

TEORIJA KNJIŽEVNOSTI - proučava prirodu književnosti opće zakonitosti oblikovanja književnog djelaPOVIJEST KNJIŽEVNOSTI - uspostavlja književne epoheKNJIŽEVNA KRITIKA - analizira i vrednuje književno djelo

KNJIŽEVNI RODOVI - obilježjaLIRIKA - slikovitost, sažetost, ritmičnost, subjektivnost, motivEPIKA - objektivnost, opširnost, fabula, likovi, pripovjedačDRAMA - izvodi se na pozornici, monolog i dijalog, sukob, napetostDISKURZIVNI OBLICI - biografija, putopis, esej

Usmena i pisana književnost

Književni vremeplov, str 51, 56-57

Usmena književnost nastala je prije pojave pisma i prenosila se slušanjem / usmenom predajom. Imala je društvenu ulogu: u njoj se odražavao život zajednice.

Usmena je književnost čuvar tradicije i baštine. - Označava važnost usmene književnosti jer bez nje se ne bi prenosila baština i tradicija nekog kraja prije pojave pisma i sve bi bilo zaboravljeno.

Razlike usmene i pisane književnosti:1. UK razvija se od čovjekovih početaka, a PK od pojave pisma2. u UK autor je anoniman pojedinac, u PK autor je neanoniman3. u UK nema utvrđenog teksta, u PK ima utvrđen tekst4. u UK tekst je namijenjen slušanju, u PK čitanju5. u UK je namijenjena društvu, u PK pojedincu6. u UK izražava kolektivni način života, u PK izražava način života pojedinca

JEDNOSTAVNI OBLICI - mit, legenda, bajka, basna poslovica, zagonetka; jednostavne su strukture jer su se prenosili slušanjem i otuda naziv

MIT

Književni vremeplov, str 59-63 mitovi na Teamsu

MIT - priča u kojoj se objašnjava nešto nepoznatoMITOLOGIJA - nazv za sve mitove jedne civilizacije; znanost koja prikuplja mitove neke kulture

LIKOVI IZ MITOLOGIJE• bog sunca u slavenskoj mitologiji - Svarožić • mitski letač i graditelj labirinta - Dedal • mitski pjevač, živ sišao u svijet mrtvih - Orfej • zaštitnik i prosvjetitelj ljudskoga roda - Prometej • gospodar podzemnoga svijeta u grčkoj mitologiji - Had • čovjek koji je prevario Smrt, ali je onda okrutno kažnjen - Sizif (Sizifov posao - uzaludan posao)• čovjek koji je bačen u podzemni svijet zbog drskosti - Tantal (Tantalove muke)

BAJKA

Književni vremeplov, str 65.

BAJKA - priča namijenjena djeci

• formulaičan početak i završetak - formulaičnost - djela su se oblikovala na temelju uzoraka
• vrijeme i mjesto nisu određeni
• radnja započinje izravno (in medias res)
• likovi su polarizirani - crno-bijela karakterizacija - likovi su ili dobri ili zli, nema sredine
• fantastični motivi
• dobro uvijek pobjeđuje zlo

BAJKA

Književni vremeplov, str 65.

BAJKA - priča namijenjena djeci

Umjetnička bajka nastala je po uzoru na narodnu bajku, a njezin je začetnik Hans Christian Andersen.Začetnikom hrvatske umjetničke bajke smatra se Ivana Brlić-Mažuranić.

BASNA

Književni vremeplov, str. 76-77

BASNA - kratka književna vrsta, nastala na temelju alegorije (preneseno značenje djela u cjelini); likovi su životinje koje su personificirane (imaju ljudske osobine); na kraju uvijek imaju pouku. Pripovijedanje je sažeto i tumače ljudski karakter. Temelji se na nekom sukobu i najčešće je u dijalogu. Začetnik basne je Ezop.

BUGARŠTICA

Književni vremeplov, str. 87

BUGARŠTICA - Vrsta hrvatske usmene / narodne pjesme u kojoj se obično govori o nekom tužnom ili tragičnomu događaju.EPSKI DESETERAC - vrsta stiha karakteristična za narodnu epsku poeziju; cezura iza 4. sloga