Wypowiedź ustna Dziady II

Jak przygotować wypowiedź na maturę ustną?

Pula zadań jawnych

Dziady cz. II

Matura 2023

Opracowała Radosława Górska

Drogi Czytelniku, Droga Czytelniczko, oddaję w Twoje ręce pierwsze opracowanie przeznaczone przede wszystkim dla uczniów. Chcę Wam pomóc w przygotowaniach do matury według formuły Matura 2023. Moim zamiarem jest przedstawienie możliwego sposobu pracy nad zagadnieniami egzaminacyjnymi z puli zadań otwartych na ustny egzamin maturalny 2023 ogłoszonych przez Centralną Komisję Egzaminacyjną. Nie znajdziesz tu gotowej wypowiedzi, ale sugestie, jak można opracować każdy temat. Jedno (moim zdaniem najtrudniejsze) zadanie jest dokładnie opracowane. Informuję Cię o kolejnych krokach na drodze do konspektu pracy. Z kolejnym tematem postąpiłam inaczej. Proponuję Ci: analizę tematu, wypunktowanie treści z lektury, które, moim zdaniem, należy uwzględnić, podpowiedzi, z jakich kontekstów możesz skorzystać i gdzie szukać wiadomości

dodatkowych. Ostatni temat opracuj sam, sama. Zaczynam od lektur, które znasz ze szkoły podstawowej, ponieważ będą one również obowiązywały na egzaminie maturalnym. Dzięki temu możesz zacząć pracę już w pierwszej klasie. Ważne jest, abyś zachował, zachowała jej efekty, ponieważ w ostatnim roku możesz nie zdążyć wszystkiego ponownie opracować. Mam nadzieję, że takich jak to opracowań powstanie więcej, dlatego bardzo mi zależy na Twoich uwagach, pytaniach, sugestiach.

Życzę Ci powodzenia i satysfakcji

Autorka

1. Sprawiedliwość i moralność w kulturze ludowej. Omów zagadnienie na podstawie Dziadów część II Adama Mickiewicza. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst. 2. Relacje między światem realnym i fantastycznym. Omów zagadnienie na podstawie Dziadów część II Adama Mickiewicza. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst. 3. Kara za popełnione winy jako podstawa sprawiedliwości ludowej. Omów zagadnienie na podstawie Dziadów część II Adama Mickiewicza. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Tematy na maturę ustną 2023 opracowane przez CKE dotyczące II części Dziadów

Zawsze zaczynamy od analizy problemu. Twoim zadaniem jest omówienie relacji między światem realnym a światem fantastycznym, musisz więc zastanowić się, w jaki sposób mogą odbywać się kontakty między ludźmi a bohaterami fantastycznymi. Jak mogą kształtować się wzajemne relacje? Dobrze jest zgromadzić synonimy do słowa kluczowego, co pozwoli uniknąć w wypowiedzi powtarzania, a także lepiej zrozumieć temat. Synonimy do słowa relacje: kontakty, więzi, więzy, wsparcie, stosunki, wpływy, związki, zależności.

Do szczegółowego opracowania wybrałam temat:

Problem do omówienia

2. Relacje między światem realnym i fantastycznym. Omów zagadnienie na podstawie Dziadów część II Adama Mickiewicza. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Lektura, do której musisz się odwołać

Wiadomości dodatkowe, które ułatwiają zrozumienie problemu lub odwołanie do innego utworu literackiego, tekstu kultury itp.

W wypowiedzi masz odwołać się do jednego kontekstu.

• jacy bohaterowie utworu należeli do świata realnego,
• a jacy do świata fantastycznego;
• czy i w jaki sposób się między sobą kontaktowali;
• w jakim celu ludzie starali się nawiązać kontakt z duszami zmarłych;
• co wynikło z tych kontaktów;
• jakie nauki moralne zostały przekazane;
• czy i w jaki sposób ludzie mogli pomóc duchom.

Zagadnienie masz omówić na podstawie II części Dziadów Adama Mickiewicza.

W takim razie musisz przypomnieć sobie:

Wobec tego trzeba się zastanowić, jakie konteksty mogą się przydać.

.Konteksty literackie: - utwory Adama Mickiewicza utrzymane w konwencji fantastyczne, np. ballady; - utwory innego romantyka kreujące świat relacji między realnością a fantastyką; - utwory z innych epok ukazujące wzajemne związki między światem realnym i fantastycznym; - wyjaśnienie motta do II części Dziadów i odwołanie się do Hamleta; wykazanie inspirującej roli dramatu Szekspira.

Kontekst historycznoliteracki: - charakterystyka założeń epoki dotyczących ludowości, sięgania do folkloru.

Przypomnijmy treść II części Dziadów

Kontekst biograficzny:

- geneza Dziadów cz. II - związek Dziadów z Balladami i romansami; - fascynacja kulturą ludową.

Świat fantastyczny

Świat realny

Kontekst teoretycznoliteracki:

- Dziady cz. II jako przykład dramatu romantycznego; - gusła i obrzędy pogańskie w dramacie.

Kontekst filozoficzny:

- epistemologia romantyczna; - irracjonalizm.

I to jeszcze nie wszystkie konteksty, jakimi można wzbogacić omówienie tematu, ale dla przykładu wystarczy.

Uzupełnij notatki graficzne, przesuwając odpowiednio informacje.

Kądziel, kocioł wódki, wianek

Kądziel - by wezwać duchy lekkie , kocioł wódki - duchy ciężkie, wianek - duchy pośrednie

Mówcie, komu czego braknie, Kto z was pragnie, kto z was łaknie.

Bo kto nie był ni razu człowiekiem, Temu człowiek nic nie pomoże.

Ludzie częstują aniołki ziarnami.

Okrutny dla poddanych, odpowiedzialny za ich śmierć w męczarniach.

Nie umiała kochać

Obrzęd pogańsko-chrześcijański dla oddania czci zmarłym przodkom, których dusze przekazywały pouczenia moralne.

Cierpi głód i pragnienie, męki fizyczne i psychiczne.

Noc 31 X/1 XI

Musi błąkać się między niebem a ziemią

Guślarz Starzec Gromada wiejska

Dwa ziarna gorczycy.

Aniołki - duchy Józia i Rózi, Widmo Złego Pana, Dziewczyna - duch Zosi; Widmo

Kto nie dotknął ziemi ni razu, Ten nigdy nie może być w niebie

Kara skończy się za 2 lata - informuje Guślarz

Nie zaznały cierpienia.

Kaplica cmentarna

Przyzywamy, zaklinamy.

Kto nie doznał goryczy ni razu, Ten nie dozna słodyczy w niebie.

Nie może mu pomóc żaden człowiek. Ptaki odbiorą wszystko, co zdobędzie do jedzenia i picia.

Spalano je

Wnioski: 1. Możliwe są kontakty miedzy ludźmi i duszami zmarłych. 2. Ludzie swoimi obrzędami i modlitwami mogą pomóc duszom zmarłych, jeśli za życia nie popełnili niewybaczalnych zbrodni. 3. Nie można pomóc komuś, kto nigdy nie postępował po ludzku, krzywdził bliźnich. 4. Dusze zmarłych pomagają ludziom, przekazując im nauki moralne. 5. Jeśli ktoś nie umarł w sensie dosłownym, nie mógł się zamienić w ducha, nie można z nim nawiązać kontaktu. 6. Relacje między dwoma światami kształtują warstwę fabularną utworu i wpływają na jego przesłanie.

Podsumujmy relacje między światem fantastycznym a światem realnym.

Duchy dręczą ducha

Ludzie pomagają aniołkom

Aniołki przekazują moralne pouczenie

Ludzie nie mogą pomóc bezdusznemu egoiście

Duch przekazuje pouczenie

Ludzie pomagają duchowi, informując o końcu kary.

Duch przekazuje pouczenie

Widmo milczy, bo nie jest duchem.

Omówmy możliwe konteksty.

Niekiedy elementy nadprzyrodzone pełniły także rolę moralizatorską i łączyły się z prezentowaniem systemu wartości. Postacie fantastyczne pilnowały odwiecznego ładu i porządku, przypominając, że nie ma zbrodni bez kary. Elementy fantastyczne odkrywały też często prawdę o wewnętrznym świecie przeżyć oraz doznań bohaterów.

Do swojej wypowiedzi wybierasz jeden kontekst. Należy go wykorzystać funkcjonalnie, czyli informacje muszą być powiązane z omawianym problemem. Pogłębienie kontekstu, wykorzystyanie go do interpretacji utworu podniesie wartość Twojej wypowiedzi, ale nie jest niezbędne.

Konteksty literackie

Więcej

Wróć

2. Utwór innego romantycznego Juliusz Słowacki, Balladyna. W dramacie świat realny i fantastyczny są ze sobą mocno splecione i wzajemnie na siebie wpływają. Świat fantastyczny reprezentuje nimfa Goplana i dwa leśne duszki. To te postaci inicjują zdarzenia, jakie będą się rozgrywały w świecie bohaterów realnych. W finale tragedii tytułowa bohaterka trzykrotnie wyda na siebie wyrok śmierci za popełnione zbrodnie. Narzędziem boskiej sprawiedliwości stanie się piorun.

1. Utwory Adama Mickiewicza Temat relacji między światem realnym a światem fantastycznym występuje w twórczości Adama Mickiewicza wielokrotnie. Widzimy go przede wszystkim w balladach: Świtezianka (nimfa i strzelec), Lilije (Pani i duch Męża), Pani Twardowska (Twardowski i Mefistofeles). Fantastyka służyła romantykom przede wszystkim do przedstawienia nowej, romantycznej wizji świata. Postaci i wydarzenia przełamujące codzienność ukazywały fascynację ludowościąi folklorem.

Więcej

4. Motto II części Dziadów: "Są dziwy w niebie i na ziemi, o których ani śniło się waszym filozofom" zaczerpnięte zostało z Hamleta Williama Szekspira. Słowa te wypowiada je tytułowy bohater – Hamlet, w momencie, kiedy ukazuje mu się duch zamordowanego ojca. Duch wyjawia brutalną prawdę o tym, że zamordował go własny brat, który teraz ożenił się z wdową po zmarłym królu. Pragnie zemsty, bowiem zło nie może zostać bezkarne.

3. Utwór autora z innej epoki Wesele Stanisława Wyspiańskiego W neoromantycznym Weselu Stanisława Wyspiańskiego obserwujemy konfrontację rzeczywistości z wyobrażeniami czy marzeniami. To zderzenie jest, jak się okazuje, bardzo bolesne. Kompromituje narodowe mity, wprawia w przygnębienie, odbiera wiarę, ale daje prawdziwą diagnozę społeczeństwa polskiego. Realistyczny charakter Aktu I, gdzie obserwujemy weselników, zmienia się w momencie, gdy Rachela zaprasza do izby chochoła, a to zaproszenie powtarzają państwo młodzi. To moment przełomowy, od którego następuje przemieszanie elementów rzeczywistych z fantastycznymi w kolejnych aktach. Kiedy w Akcie II wybija północ, magia, duchy i nadprzyrodzone zjawiska już na dobre wkraczają na scenę wydarzeń. Odtąd rzeczy dzieją się na dwóch płaszczyznach, realnej i fantastycznej, a w dodatku te płaszczyzny przenikają się wzajemnie.

Motto zapowiada zatem, że będziemy świadkami niezwykłych wydarzeń wykraczających poza sferę ludzkiego pojmowania, skoro nawet tak mądrzy ludzie, jak filozofowie, nie mogą sobie tego wyobrazić.Romantycy chętnie nawiązywali do twórczości Szekspira, którego uważali za swojego mistrza i którego dzieła ich inspirowały.

Więcej

Kontekst historycznoliteracki

Kontekst biograficzny

Wróć

Dziady cz. II powstały prawdopodobnie w roku 1820. Mickiewicz mieszkał wówczas w Kownie, dokąd został skierowany po ukończeniu studiów, aby objąć posadę nauczyciela (lata 1819 – 1823). Odizolowany od przyjaciół z Towarzystwa Filomatów i Filaretów, poeta rozwijał się twórczo, szukając własnej indywidualnej romantycznej rzeczywistości oraz nowych form poetyckich. Dziady cz. II kontynuowały założenia tomiku Ballad i romansów, nawiązując do niego poprzez motto z Hamleta Williama Szekspira. Jednocześnie znacznie rozwijały problematykę moralną ballad, rozbudowaną i utrwaloną przez chór powtarzający sekwencje i nauki etyczne w dramacie. Mickiewicz w tej części Dziadów powołał do istnienia wspólnotę żywych i umarłych, złączonych starodawnym zwyczajem. Sam poeta przyznawał, że inspiracją były opowieści ludowe z dzieciństwa. Dziady cz. II to przede wszystkim dramat społeczny, a poeta główny temat zaczerpnął ze słowiańskiego obrzędu ku czci zmarłych przodków.

Druga część Dziadów Adama Mickiewicza to dramat, który powstał na początku polskiego romantyzmu. Jest inspirowany ludowymi opowieściami, przesycony atmosferą grozy i tajemnicy. Elementy świata fantastycznego krzyżują się ze światem rzeczywistym.Romantycy czerpali natchnienie do swoich dzieł między innymi z ludowej wyobraźni. To właśnie z nią wiąże się tradycja pogańskiego obrzędu – wywoływania duchów zmarłych. II część Dziadów Adama Mickiewicza jest nie tylko dramatem – obrzędem, ale także swoistym rytuałem, z którym wiążą się zaklęcia, klątwy i wezwania. Z jednej strony nawiązuje on do tradycji świętej uczty (przygotowywania posiłków dla duchów zmarłych), z drugiej natomiast – rozmów, które prowadzono z duchami...

Kontekst teoretycznoliteracki

Dramat romantyczny powstał jako nowy gatunek w romantyzmie, a inspirowany był dramatem szekspirowskim. Polski dramat romantyczny jako zjawisko wybitne istnieje przede wszystkim dzięki twórczości wielkich romantyków. W ich realizacji odsłania on także generalne cechy gatunkowe pozwalające mówić o dramacie romantycznym nie tylko jako o szeregu arcydzieł. Takim znaczącym wyróżnikiem jest metafizyczny lub tez fantastyczny charakter dramatu. Obok rzeczywistości realnej na równych prawach pojawiają się zjawiska z innego wymiaru, niedostępne normalnemu poznaniu ludzkiemu: widma, duchy diabły, anioły itp. Istnieją one nie tylko jako inna rzeczywistość dramatu, lecz zachodzi ścisła współzależność, rodzaj interakcji między ziemskim a metafizycznym wymiarem utworu. Świat realistyczny miesza się z fantastycznym. Romantyzm był epoką, w której doceniano nie tylko obyczaje, ale i „mądrość ludu”.

W związku z tym, wracano do zainteresowania dawną, przedchrześcijańską kulturą.Dziady cz. II są więc dramatem romantycznym. W utworze wyrażono to poprzez: opis wierzeń i „pogańskiego” obrządku dziadów pojmowanie sprawiedliwości jako sądu wydawanego przez wiejską zbiorowość. Twórcy dramatów romantycznych lubili tworzyć nastrój tajemniczy oraz przeplatać go odrobiną „horroru”. Typowe dla romantyzmu jest również występowanie postaci fantastycznych, czy sił nadprzyrodzonych. Jeśli chodzi o Dziady cz. II, są to wszystkie duchy (w utworze przedstawiono trzy rodzaje dusz czyśćcowych: duchy lekkie, duchy pośrednie oraz duchy ciężkie). Poza trzema duchami, które reprezentują trzy rodzaje grzechów, w dramacie Dziady cz. II na samym końcu zburzony jest porządek (trzy rodzaje grzechów i odpowiadające im trzy typy duchów) i pojawia się Upiór, który jakby „nie pasuje” do reszty. To „niedopasowanie” jest też charakterystyczne dla epoki.

Kontekst filozoficzny

Romantycy zakwestionowali racjonalizm w sferze teorii poznania. Poznanie traktowali jako kreację możliwą dzięki intuicji, wyobraźni i uczuciu. Wypracowali koncepcję irracjonalizmu - poglądu głoszącego, że rzeczywistość jest niedostępna poznaniu racjonalnemu, przypisującego najwyższą wartość pozarozumowym środkom poznawczym (intuicji, wierze, instynktowi, przeczuciu). Konsekwencją takiej epistemologii był zwrot ku naiwnemu poznaniu ludowemu, wierze w duchy, zjawy, w możliwość wzajemnego oddziaływania na siebie świata realnego i nadprzyrodzonego. Romantycy uważali, że człowiek jest istotą zakorzenioną w kosmosie przez podświadomość, elementy irracjonalne. Powinien dążyć do odkrycia swej natury, odnaleźć tożsamość własnej duszy i ducha kosmosu.

Wróć

Zbudujmy konspekt wypowiedzi. Pamiętaj, że ma ona trwać około 5 minut. To mało i dużo jednocześnie.

Relacje między światem realnym i fantastycznym. Omów zagadnienie na podstawie Dziadów część II Adama Mickiewicza. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Na wstęp wypowiedzi świetnie nadaje się kontekst historycznoliteracki lub biograficzny. Można też wykorzystać kontekst literacki dotyczący motta dramatu.

W rozwinięciu warto skoncentrować się na wnioskach z analizy problemu i przy okazji podawać niektóre informacje o treści. Unikać należy prostego streszczenia. Kolejność przedstawionych spraw mogłaby być następująca:

1. Możliwe są kontakty miedzy ludźmi i duszami zmarłych. 2. Ludzie swoimi obrzędami i modlitwami mogą pomóc duszom zmarłych, jeśli za życia nie popełnili niewybaczalnych zbrodni. 3. Nie można pomóc komuś, kto nigdy nie postępował po ludzku, krzywdził bliźnich. 4. Dusze zmarłych pomagają ludziom, przekazując im nauki moralne. 5. Jeśli ktoś nie umarł w sensie dosłownym, nie mógł się zamienić w ducha, nie można z nim nawiązać kontaktu.

Dokonajmy analizy tematu pierwszego:

1. Sprawiedliwość i moralność w kulturze ludowej. Omów zagadnienie na podstawie Dziadów część II Adama Mickiewicza. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Wskazujemy problem: Sprawiedliwość i moralność w kulturze ludowej.

W podsumowaniu można zauważyć, że relacje między dwoma światami kształtują warstwę fabularną utworu i wpływają na jego przesłanie.

Warto zastanowić się, jak prosty lud rozumioał pojęcia sprawiedliwości i moralności.Sprawiedliwość, w refleksji etycznej kardynalna cnota porządkująca wybory ludzkiej woli.Moralność – zbiór zasad (norm), które określają, co jest dobre, a co złe.

Jeśli we wstępie nie wykorzystasz kontekstu, można to zrobić tuż przed podsumowaniem. W tym miejscu świetnie będzie pasował kontekst literacki, filozoficzny czy teoretycznoliteracki. Wówczas musisz pamiętać, aby w podsumowaniu wyciągnąć wniosek uogólniający z analizy problemu i kontekstu.

Omów zagadnienie na podstawie Dziadów część II Adama Mickiewicza.

W swojej wypowiedzi uwzględnij wybrany kontekst.

Konteksty literackie, np. Świtezianka, Lilije, Balladyna

Rreguły ludowej moralności zawarte w II części Dziadów:

• Największym grzechem jest okrucieństwo i brak ludzkich uczuć, obojętność wobec ludzkiego cierpienia i nieszczęścia. To grzech ciężki.
• Lekceważenie ludzkich uczuć i odrzucenie miłości jest złe. To grzech średni.
• Nawet życie pełne słodyczy i szczęścia, bez trudów i goryczy jest grzeszne. Ale to grzech lekki.

Kontekst historycznoliteracki

Kontekst biograficzny

Kontekst filozoficzny

Konspekt wypowiedzi:

Na wstęp nadaje się kontekst historycznoliteracki lub biograficzny lub rozważania na temat sprawiedliwości i moralności ludu. Kolejność przedstawionych argumentów: 1. Reguły ludowej moralności. 2. Ludowe poczucie sprawiedliwości w Dziadach. 3. Kontekst literacki lub filozoficzny. Podsumowanie: Romantycy chętnie odwoływali się do ludowej mądrości. Prawdy o tym, czym jest dobro, a czym zło, za co należy nagradzać, a za co karać nie szukali w księgach oświeceniowych, a czerpali ją z wierzeń i intuicyjnego postrzegania świata w kulturze ludowej.

Ludowe poczucie sprawiedliwości: Przekroczenie praw moralnych ściąga na człowieka nieuchronną karę – nie musi ona zostać wykonana przez władzę lub człowieka. Za grzechy lekkie kara jest niewielka, dwa ziarna gorczycy wystarczą. Grzechy średnie muszą zostać ukarane karą dotkliwą, ale ograniczoną w czasie.

Karą za grzechy ciężkie jest wieczne potępienie i męki. Ludzie nie mogą pomóc takiemu duchowi.

Więcej

Temat 3

Żródła

Kara za popełnione winy jako podstawa sprawiedliwości ludowej. Omów zagadnienie na podstawie Dziadów część II Adama Mickiewicza. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

https://zpe.gov.pl/a/przeczytaj/D1FdNPe4A

https://klp.pl/balladyna/a-5708.html

https://maszuwage.pl/wplyw-elementow-fantastycznych-na-przeslanie-utworu-na-przykladzie-wesela-s-wyspianskiego/

Temat jest bardzo podobny do poprzedniego. Samodzielnie opracuj konspekt wypowiedzi, czyli zaplanuj wstęp (napisz 2-3 zdania), wypunktuj kolejność omawianych, wybierz kontekst i podsumuj temat.

https://poezja.org/wz/interpretacja/3797/Moralno%C5%9B%C4%87_ludowa_w_Dziadach

Dziękuję za uwagę.

Skontaktuj się ze mną, podziel się swoimi spostrzeżeniami: