MOTYW WINY I KARY W LITERATURZE I FILMIE

Motyw winy i kary w literaturze i filmie

Spis treści

14 Inne teksty kultury - film

13 Cytaty

12 Mitologia grecka

11 "Pan Tadeusz"

10 Biblia

09 "Opowieść wigilijna"

08 "Balladyna"

07 "Świtezianka"

06 "Dziady"

05 Wprowadzenie

04 Kara - związki

03 Wina - związki

02 Synonimy

01 Wyjaśnienie pojęć

Wina i kara

Wina to czyn naruszajacy normy postępowania (prawne, obyczajowe, moralne). Kara to środek represyjny stosowany względem osób, które popełniły przestępstwo lub w jakikolwiek sposób naruszyły normy prawne lub obyczajowe.

Wyrazy bliskoznaczne

Kara to inaczej: pokuta, kaźń, nagana.

Wina to inaczej: wykroczenie, przewinienie, występek, błąd, grzech.

Wina wobec kogoś lub czegoś; wina po stronie kogoś; wina względem kogoś, wina ciąży na kimś; żal za winy; odkupić, odpokutować winy; obarczać, obciążąć winą; zrzucać na kogoś albo na coś winę. Wina może być: ciężka, nieumyślna, niewątpliwa, umyślna, wielka, wyłączna (jednej osoby).

Wina - zwroty i wyrażenia

Kara za coś; kara czegoś (np. śmierci); darować karę; podlegać karze; ponieść karę; wymierzyć komuś karę; kara dotyka, dosięga, spotyka kogoś, spada na kogoś. Kara może być: dotkliwa, ciężka, przykładna. surowa, sprawiedliwa, zasłużona, nieuchronna.

Kara - zwroty i wyrażenia

A. Mickiewicz "Dziady" część II

“Kto nie doznał goryczy ni razu, ten nie dozna słodyczy w niebie.”

Wina i kara to w literaturze pojęcia niejednoznaczne. Bardzo rygorystyczna moralność ludowa, do której odwołują się utwory poetów romantyzmu, piętnowała zdradę i za nią wyznaczała karę śmierci. Winnym uznawano nie tylko sprawcę zbrodni, ale też tego, kto się przyczynił do czyjejś śmierci - czekała go taka sama, najwyższa, kara. W literaturze romantyzmu odnajdziemy surowe nakazy moralne: szacunku do drugiego człowieka, udzielenia pomocy w potrzebie oraz doznania wszystkiego, co ludzkie, a więc i radości, i cierpienia.

Wprowadzenie

Obrzęd dziadów, który polegał na przywołaniu dusz zmarłych, służył ukazaniu prawd moralnych. Aby dostać się do nieba, ci, którzy źle czynili za życia, musieli odpokutować (ponieść karę). Duchom zmarłych pomagali ludzie, ofiarowując to, czego te potrzebowały. Winy, za które dusze muszą odpokutować to: - dzieci musiały zaznać goryczy, bo za życia nie cierpiały; - dziewczyna musiała dotknąć ziemi, bo za życia nie zaznała trosk i ludzkiego szczęścia, bawiła się uczuciami chłopców; - zły pan był nieludzki, bezlitosny, nikomu nie pomagał, kazał wychłostać chłopa, który ukradł kilka jabłek z jego sadu i wypędzić wdowę z dzieckiem, która prosiła o jałmużnę (pieniądze). Moralność ludowa była bardzo surowa. Często wieśniacy przyznawali sobie prawo do wymierzania sprawiedliwości.

Ballada "Świtezianka" pokazuje, jaka kara czeka tych, którzy nie dotrzymują przysięgi. Przedstawia losy strzelca zakochanego w pięknej dziewczynie. Młodzieniec proponuje jej wspólne życie. Na dowód szczerego uczucia składa przysięgę wierności. Gdy dziewczyna znika, strzelec jej bezskutecznie szuka. W pewnej chwili widzi dziewczynę, która wynurza się z jeziora. Nieznajoma kusi go i przywołuje do siebie, obiecując wspólne życie pozbawione trosk. Gdy młodzieniec wchodzi do wody i staje twarzą w twarz z nieznajomą, rozpoznaje w niej dziewczynę, z którą spotykał się nad brzegami jeziora Świteź. Nimfa wodna zarzuca mu zdradę (wina) i z pomocą natury karze pozbawiając strzelca życia (kara).Ballada zawiera moralne pouczenie: żadna wina nie może ujść bezkarnie; nie wolno igrać z uczuciami innych; złamanie przysięgi wierności to poważna wina.

Dramat J. Słowackiego "Balladyna" pokazuje do czego prowadzą niepohamowana ambicja i żądza władzy. Balladyna zabiła siostrę, by wyjść za rycerza Kirkora. W drodze do władzy popełniła kolejne morderstwa lub do nich namawiała. Jako królowa Balladyna trzykrotnie wydała wyrok śmierci na nieznanych morderców i sprawców ludzkich tragedii. Szybko okazało się, że osądziła samą siebie - w konsekwencji czego raził ją piorun. Ginąc od uderzenia pioruna, Balladyna poniosła karę, wymierzoną przez Boga, a wykonaną przez naturę.

W "Opowieści wigilijnej" Ch. Dickensa duch wspólnika Jakuba Marleya oraz duchy świąt Bożego Narodzenia pokazały Ebenezerowi Scrooge'owi do czego zaprowadzi go chorobliwe skąpstwo i chciwość (wina). Stopniowo docierało do głównego bohatera, że tylko diametralna zmiana postępowania i traktowania ludzi, może go uchronić przed karą, którą byłaby samotność i śmierć w zapomnieniu. Pod wpływem niespodziewanych gości główny bohater zrozumiał swoje błędy i potrafił je naprawić. Pomógł między innymi rodzinie swego wieloletniego pracownika Boba Cratchita.

Motyw winy i kary narodził się w Biblii. Pierwszą winę popełniła biblijna Ewa, która złamała zakaz i zerwała jabłko z drzewa wiadomości dobrego i złego. Po spożyciu jabłka Adam i Ewa zostali wygnani z raju. Adam i Ewa mieli dwóch synów - Kaina i Abla. Kain uprawiał rolę, a Abel był pasterzem. Pewnego dnia bracia złożyli ofiarę Bogu - Kain z płodów ziemi, a Abel z owiec. Bóg przyjął ofiarę Abla, a dary Kaina odrzucił. Ten rozgniewany zabił Abla na polu. Zapytany przez Stwórcę, gdzie jest jego brat, odpowiedział, że nie wie, Pan przeklął Kaina i zapowiedział, że odtąd jego ziemia nie wyda plonu, a on sam zostanie tułaczem i zbiegiem (kara). Kain został symbolem (archetypem) bratobójcy i mordercy.

Bogusław Linda jako Jacek Soplica

W epopei narodowej "Pan Tadeusz" jednym z głównych bohaterów jest Jacek Soplica. W młodości zakochał się w córce Stolnika - Ewie. Ojciec dziewczyny nie wyraził zgody na małżeństwo córki z Soplicą. Ten, w akcie desperacji zastrzelił Stolnika (wina). Nieszczęśliwy Soplica przeszedł wewnętrzną przemianę. Wstąpił do zakonu bernardynów i poświęcił swoje życie walce o wolność ojczyzny. Jako emisariusz (przewoził listy) kilkakrotnie był więziony, Chciał także zorganizować na Litwie powstanie przeciwko zaborcy. Po śmierci Jacek Soplica został zrehabilitowany, ponieważ za życia odkupił swoje winy. Pozbył się piętna zdrajcy.

Odys (Odyseusz) był królem Itaki i uczestnikiem wojny trojańskiej. Wracając z niej okaleczył syna Posejdona (wina), który poprzysiągł zemstę. Odys miał nigdy nie wrócić do Itaki, do żony Penelopy i syna Telemacha (kara). Odys zobaczył rodzinę po 10 latach tułaczki.

Tytan Prometeusz zbuntował się przeciwko Zeusowi, by dać ludziom ogień. Został okrutnie ukarany. Przykuto go do skał Kaukazu, gdzie przylatuje drapieżny ptak i wyjada mu wątrobę, która odrasta.

Mit o Prometeuszu

Król Koryntu - Syzyf najpierw wyjawił ludziom tajemnice bogów, potem ich oszukał. Za to został skazany na pracę, która nie ma końca. Wtacza na górę kamień, który tuż przed szczytem wyślizguje mu się z rąk.

Mit o Syzyfie

"Zazdroszczę tej, co dzisiaj rano Mną była". J. Słowacki "Balladyna"

"Wszak kto przysięgę naruszy, Ach, biada jemu, za życia biada! I biada jego złej duszy!" A. Mickiewicz "Świtezianka"

"Kto nie dotknął ziemi ni razu, Ten nigdy nie może być w niebie". A. Mickiewicz "Dziady część II"

"Kto nie doznał goryczy ni razu, Ten nie dozna słodyczy w niebie". A. Mickiewicz "Dziady część II"

"Bo kto nie był ni razu człowiekiem, Temu człowiek nic nie pomoże". A. Mickiewicz "Dziady część II"

To historia mężczyzny skazanego na karę ciężkiego więzienia. By uniknąć kary skazany udaje umysłowo chorego i trafia do zakładu psychiatrycznego.

"Lot nad kukułczym gniazdem" reż. Milosz Forman

Film Kieślowskiego to historia chłopaka skazanego na karę śmierci za zabójstwo taksówkarza.

"Krótki film o zabijaniu" reż. Krzysztof Kieślowski

Powodzenia;-))