Symbolizm

Jacek Malczewski

Symbolizm

Klaudia i Kamila Dziedzic 3A

Symbolizm - nazwa prądu w epoce Młodej Polski; pochodzi od pojęcia symbolu-występującego w dziele wieloznacznego motywu, który jest znakiem treści głęboko ukrytych i niejasnych, dających odbiorcy możliwość różnych interpretacji. Treści te są możliwe do odczytania jedynie za pomocą skojrzeń, aluzji, analogii, gdyż nie da się ich wyraźić dosłownie. Ten nurt w sztuce był tak silny, że często właśnie jego nazwą określa się całą epokę.

Jacek Malczewski

To inicjator i najwybitniejszy przedstawiciel symbolizmu w malarstwie polskim przełomu XIX i XX w. Jako malarz nowoczesny odszedł od realistycznych przedstawień typowych dla jego nauczycieli: Grottgera i Matejki. Artystyczne inspiracje czerpał głównie z Biblii, mitologii, folkloru oraz polskiej literatury romantycznej, ale w sposób swoisty łączył je ze współczesnym mu nurtem sztuki europejskiej-symbolizmem.

Główne motywy twórczości

Autobiografia

Patriotyczno-martyrologicne

"Wątek ten dotyczy przede wszystkim relacji między artystą a jego powołaniem, między sztuką a naturą ."

"Seria obrazów była inspirowana głównie poezją J. Słowackiego. Najczęściej powtarza się w nich epizody z życia zesłanych na Syberię uczestników powstań."

Śmierć / mitologia

Baśnie i legendy

"W popularnym w modernizmie motywie śmierci artystę zafascynował wątek Tanasosa ( gr. ,,śmierć"), mitologicznego bóstwa śmierci, które na wielu obrazach Malczewskiego przybiera postać młodej kobiety z kosą w dłoniach."

"Fascynował się w sposób opowiadając o niespełnionych marzeniach, wędrówce przez zycie i pokonywaniu przeszkód.

Lorem ipsum dolor sit amet

Obrazy

Wątek Patriotyczno-martylogicznty: ,,Wigilia na Syberii" . Jego tematem jest szczególny wieczór, kolacja najbardziej osadzona w polskiej tradycji, skupiająca rodzinę przy wigilijnym stole w oczekiwaniu na narodziny Pana. Temat ten został wybrany przez Malczewskiego, by przez kontrast ukazać tragiczny los zesłańców. Pozostając pozornie razem, są dramatycznie samotni. Skupieni przy nakrytym stole, postawili przed sobą puste talerze, a do jedzenia tylko czarny chleb. Nie mają czego świętować pozostając bez nadziei, mogą tylko bardziej tęsknić. Ośmiu mężczyzn w sytuacji, która bardziej przypomina ostatnią wieczerzę niż wigilię Bożego Narodzenia.

Obrazy

Wątek autobiograficzny: ,,Błędne koło". Obraz przedstawia grupę postaci wirujących pod sufitem pracowni malarskiej. Wewnątrz tego magicznego kręgu, na drewnianej drabinie siedzi mały zamyślony chłopiec. Jest to właśnie symbol artysty. Wokół niego krążą dziwne fantastyczne postaci, symbolizujące z kolei jego myśli i uczucia.

Obrazy

Wątek śmierci i mitologii: ,, śmierć". Obraz uznany za klasyczne przedstawienie tematu śmierci w twórczości Malczewskiego, koresponduje z jej wyobrażeniem w poezji młodopolskiej jako wyzwolicielki od cierpień życia. Na tle dworskich zabudowań, pojawia się w nocy dziewczyna z kosą symbolizująca anioła śmierci. Powagę sceny podkreśla chłodna gama barwna nokturnu. Malczewski pojmował śmierć także jako powrót do utraconego raju dzieciństwa, stąd często obecne w tłach jego kompozycji bliskie mu dwory w Wielgiem i Gardzienicach…

Obrazy

Wątek fascynasji legendami ibaśnami: ,,serie o Tobiaszu i o Aniele Strózu". Inspiracją dla malarza była biblijna opowieść o wędrówce Tobiasza, zaczęrpnięta z Księgi Tobiasza[1]. W Biblii towarzyszem wędrującego z psem chłopca był tylko Archanioł Rafał. Na obrazie Malczewskiego przedstawieni zostali wszyscy trzej znani z tradycji katolickiej Archaniołowie: Rafał, Michał i Gabriel. Postacie te trzymają symbole: laskę, lilię i miecz, odpowiednio do swych głównych przymiotów. Dla Malczewskiego nie są to jednak typy męskie, ale raczej kobiece, z potężnymi barwnymi skrzydłami. W twarzy Rafała rozpoznać można twarz muzy Malczewskiego Marii Balowej. Sam Tobiasz to bosonogi chłopiec. W tle przedstawiony został krajobraz wiejski.

O symbolice trzech obrazów Jacka Malczewskiego

Trzy wielkie płótna Malczewskiego, Introdukcja, Melancholia oraz Błędne koło tworzą swoistą triadę tematyczną, wyznaczając jednocześnie relacje najbardziej istotne dla polskiego symbolizmu.

Obraz ,,Introdukcja" - Widzimy iedzącego na ławce zadumanego chłopca umazanego farbami, a koło niego garnek z farbami i pędzlami. Otacza go bujna przyroda parku w czasie jesiennego poranka. Jest on także częścią tej natury. Malarczyk zapatrzony jest gdzieś w dal. Zdaje się być „wsłuchany w ciszę miejskiego parku, przytłoczony ogromem przyrody, symbolizuje twórcze aspiracje, wyraża nadzieję odkrycia tajemnicy sztuki i tajemnicy życia, które właśnie się rozpoczyna”4. Ale to także odbicie „dylematów Jacka Malczewskiego i owych artystycznych rozterek, które przeżywał, poszukując potwierdzenia słuszności wybranego zawodu malarza.

W Melancholii ukazał wylewający się z rozpiętego na sztalugach płótna kłąb postaci, m.in. powstańczych, uzbrojonych w kosy, wirujących bezwolnie, jak w finale późniejszego Wesela”6. Zauważa się również, że obraz ten jest „czytelnym odniesieniem do snu czy apatii, w której pogrążył się naród, nie tylko przez oniryczną atmosferę i zaludniające pracownię artysty zjawy, ale przede wszystkim przez stojącą w oknie, czarną postać tytułowej Melancholii. (…) Melancholia jawi się w tym obrazie jako stan umysłowości narodu polskiego po utracie niepodległości