Pan Tadeusz

„Pan Tadeusz, czyli Ostatni zajazd na Litwie. Historia szlachecka z roku 1811 i 1812 we dwunastu księgach wierszem”

Adam Mickiewicz

cykl lekcji

Temat: „Wpadam do Soplicowa, jak w centrum polszczyzny (...)”.

1. Geneza i okoliczności powstania „Pana Tadeusza”.

Walentyna Brysacz „Dwór Soplicy”

Rozbudowany tytuł epopei - „Pan Tadeusz, czyli ostatni zajazd na Litwie. Historia szlachecka z roku 1811 i 1812, we dwunastu księgach wierszem” - przedstawia najważniejsze informacje o utworze.

Elementy strony tytułowej

2. „Litwo! Ojczyzno moja!” - analiza i interpretacja inwokacji.

Inwokacja - rozwinięta apostrofa będąca bezpośrednią prośbą do Boga lub bóstwa o poetyckie natchnienie. [w:] SJP

3. „Na paryskim bruku” - Wielka Emigracja.a) Dwie przestrzenie.

Wielka Emigracja

EMIGRACJA

Jakie miejsca zostały ukazane na filmie? Porównuj dwie przedstawione tam przestrzenie. Początek filmu „Pan Tadeusz” w reż. Andrzeja Wajdy (wygłaszane fragmenty Epilogu i droga Tadeusza do domu – ok. 4 min).

Wyjazd za granicę na dłuższy czas lub na stałe, dobrowolnie lub przymusowo, z przyczyn np. politycznych, gospodarczych, religijnych.

4. Zacznijmy od końca, czyli „Epilog”.

Pierwsza część epilogu.

Druga częsć epilogu.

[w:] SJP

Jak rozumiesz słowa Bartka Prusaka: „Wpadam do Soplicowa jak w centrum polszczyzny: Tam się człowiek napije, nadysze Ojczyzny!”? Swoje przmyślenia zapisz w zeszycie.

Temat: Bohaterowie „Pana Tadeusza” w akcji.

1. Dwa antagonistyczne rody.a) Jak można by podzielić bohaterów „Pana Tadeusza”?

Aleksander Bołdakow „Poemat życia”

b) Czym zajmowali się piastujący dawne urzędy?

Igor Dalkiewicz „Łowy”

2. Barwna gromada postaci.

3. Wątki utworu.

Walery Mołoczko „Pan Tadeusz”

retrospekcje

a) Miłosne perypetie Tadeusza.

Andrzej Filipowicz „Zosia”

Temat: „Na Litwie, chwała Bogu, stare obyczaje (...)” - w gościnie u Sędziego Soplicy. Obraz szlachty polskiej.

1. Staropolskie zwyczaje. „Pan Tadeusz” to panoramiczny obraz szlachty polskiej z początków XIX wieku.

Żanna Czysta „Echo polowania. Pan Tadeusz”

Przejawy gościnności ukazane na kartach „Pana Tadeusza”:

– otwarta brama i drzwi dworku: Brama na wciąż otwarta przechodniom ogłasza, / Że gościnna i wszystkich w gościnę zaprasza;– wielka serdeczność w traktowaniu gości w myśl zasady: „Gość w dom, Bóg w dom”; – uroczyste powitanie przez gospodarza lub, w razie jego nieobecności, przez wyznaczoną osobę, np. Tadeusza wita Wojski [Ks. I, 148–159]; – troska o konie gości, których Sędzia nigdy nie odsyłał do gospody [Ks.I, 143–147]; – sadzanie gości na pierwszym miejscu.

3. Obowiązki gospodarskie szlachty:- szlachta nie uczestniczyła bezpośrednio w pracach polowych (chyba że zaściankowa), - były osoby, które sprawowały kontrolę nad ich przebiegiem, - Sędzia często sam doglądał gospodarstwa (I, 242–248), - wszelkie prace wykonywali chłopi, nie czuli się jednak w swych zajęciach wykorzystywani, gdyż Sędzia dbał, by nigdy nie działa im się krzywda (I, 199–209), - drobnymi czynnościami, jak np. karmieniem drobiu, zajmowała się Zosia.

2. Mowa sędziego o grzeczności. - W jakich okolicznościach Sędzia wygłosił swoją mowę o grzeczności? Oczytaj tekst (Ks. I, 361 – 371, 397–408) z odpowiednią intonacją. Zapiszcie w punktach zasady, o których wspomina Sędzia.

4. Rozrywki, którym oddawała się szlachta.

Grzybobranie

Staropolskie uczty

Służenie włościanom, biesiadowanie

Polowanie

Specjalny proces parzenia i podawania kawy

Szkicowanie, malowanie, oglądanie krajobrazów

Spacery, przechadzki

Polonez

Opowieści, gawędy

Zajazdy

Zebrania szlacheckie

5. Strój szlachecki.

Jakie wartości liczyły się dla szlachty polskiej? Jakie wady miała polska szlachta? Wymieńcie zalety polskiej szlachty.

Temat: „O dwa tysiące kroków zamek stał za domem”. Dramatyczna opowieść o dziedzictwie Horeszków.

1. Spór. - Dlaczego zamek nie miał jednego właściciela? - Kim są obie strony sporu?

Natalia Klimowicz „Gerwazy. Zemsta”

2. Klucznik Gerwazy – wierny sługa Horeszków.

- Jakie są zamiary procesujących się?

Wilhelm Leopolski „Klucznik Gerwazy”

Czy Gerwazy był zaślepiony zemstą?

3. Jedna historia dwoma głosami opowiedziana.

Olga Buchowka „Wspomnienie”

czarna polewka

Czym różnią się opowieści Gerwazego i Jacka Soplicy o dramatycznych wydarzeniach na zamku Horeszków?

W jakich okolicznościach zostały opowiedziane obie historie?

ZADANIE DOMOWE

Zapisz w lekturowniku motywy, które skłoniły Hrabiego i szlachtę zaściankową do zbrojnej konfrontacji z Sędzią. Krótko opisz przebieg zajazdu na Sopliców. Jak zakończył się spór o zamek Horeszków?

Maksymilian Gierymski „Zajazd na Soplicowo”

Temat: Jacek Soplica - bohater dynamiczny.

1. Zdarzenia z życia bohatera.

cytaty

2. Etapy życia bohatera.a) Butna młodość. b) Błędy i upadek. c) Pokuta i chwała.

Sergiusz Osopryłko „Ksiądz Robak. Powstań, Litwa”

3. „Ja, com był junakiem” – charakterystyka Wąsala.

Ty, którego pamiętam, gdy zdrowy, rumiany, Piękny szlachcic

Ach, nieraz przy kieliszkach, gdy się tak rozrzewniał, Gdy mię tak ściskał i o przyjaźni zapewniał, Potrzebując mej szabli lub kreski na sejmie Gdy musiałem nawzajem ściskać go uprzejmie, To tak we mnie złość wrzała, że ja obracałem Ślinę w gębie, a dłonią rękojeść ściskałem, Chcąc plunąć na tę przyjaźń i wnet szabli dostać

Już nie miałem Odwagi zagniewać ją, zatrwożyć, – milczałem. I ja, zawadyjaka sławny w Litwie całej, Co przede mną największe pany nieraz drżały, Com nie żył dnia bez bitki, co nie Stolnikowi, Alebym się pokrzywdzić nie dał i królowi, Co we wściekłość najmniejsza wprawiała mnie sprzeczka, Ja wtenczas, zły i pjany, milczał jak owieczka

Zemsty opętany biesem, Zły, opryskliwy, znaleźć nie mogłem pociechy W niczym na świecie – i tak z grzechów w nowe grzechy, Zacząłem pić.

Ja śmiałem się udając, że drwiłem z magnatów I z córek ich, i nie dbam o arystokratów; Że jeśli bywam u nich, z przyjaźni to robię, A za żonę nie pojmę, tylko równą sobie. Przecie bodły mi duszę do żywca te żarty

Jakżem ciebie nie poznał po owym wystrzale,Kiedyś tak do niedźwiedzia trafił doskonale?Bo nad ciebie nie miała strzelca Litwa nasza

Miałem za sobą Dobrzyn i cztery zaścianki.

Wszystko to, prawda, z pychy, żeby nie ubliżyć Imieniowi Sopliców, żeby się nie zniżyć Przed panem prośbą próżną, nie dostać odmowy

4. Przemiana Jacka Soplicy.

cytat

emisariusz

bohater dynamiczny

Temat: Historia na kartach „Pana Tadeusza”. Echa wielkich wydarzeń.

Odczytaj fregment poświęcony koncertowi Jankiela i uzupełnij tabelę według wzoru.

1. Koncert nad koncertami.

Odczytaj fregment poświęcony koncertowi Jankiela i uzupełnij tabelę według wzoru.

1. Koncert nad koncertami.

2. Postaci z portretów wiszących w domu Sędziego.

Z jakimi ważnymi wydarzeniami z przeszłości wiążą się te postacie?

3. „O roku ów!”.

Księga XI rozpoczyna się refleksją nad rokiem 1812. W czerwcu Napoleon wyruszył na Rosję na czele wielonarodowej armii liczącej ok. 600 tys. ludzi, w tym 90 tys. Polaków. Wyprawa zakończyła się klęską i całkowitym rozbiciem wojska.

Jacques-Louis David „Bonaparte na przełęczy św. Bernarda”

4. Wizja Mickiewicza a ustalenia historyków.

Mickiewicz

Bitwa! gdzie? w której stronie? pytają młodzieńce, Chwytają broń, kobiety wznoszą w niebo ręce, Wszyscy pewni zwycięstwa, wołają ze łzami: „Bóg jest z Napoleonem, Napoleon z nami!”

Przeczytajcie fragmenty „Historii Polski” Michała Tymowskiego, Jana Kieniewicza i Jerzego Holzera. Porównajcie wymowę fragmentu z epopei Mickiewicza z nastrojem, jaki przebija z tekstu historyków o sytuacji mieszkańców Polski i Litwy na początku XIX wieku. Czy można powiedzieć, że Mickiewicz w swoim dziele zafałszował historię?

Historycy

Zadanie domowe

Sporządź krótkie notatki biograficzne na temat wymienionych w XI księdze dowódców : Dąbrowskiego, Kniaziewicza, Małachowskiego, Giedrojcia, Grabowskiego.

Temat: „Pan Tadeusz” jako epopeja narodowa.

Opinie innych pisarzy o tym dziele.

Cyprian Kamil Nowrid

Zygmunt Krasiński

Julian Przyboś

Czesław Miłosz

1. Narodowa epopeja.

epopeja

Uważam, że „Pan Tadeusz” słusznie nosi miano epopei narodowej, gdyż:

Do jakiego rodzaju literackiego zaliczymy „Pana Tadeusza”? Podaj argumenty.

spór

2. Motywy do wypracowania.

przyroda

historia Polski

walka o niepodległość

arkadia

obraz szlachty

bohater dynamiczny

zemsta

tradycja i obyczaje

miłość

3. Krótkie formy użytkowe.

OGŁOSZENIE

ZAPROSZENIE