Lechoń - Przypowieść

Ofiarność wobec ojczyzny ukazana w wierszu Jana Lechonia "Przypowieść"

Jan Lechoń - 1899 - 1956

Właściwie Leszek Józef Serafinowicz herbu Pobóg – polski poeta, prozaik, krytyk literacki i teatralny

"Niezwyciężeni"

Niezwyciężeni: historia odzyskania wolności przez Polskę opowiedziana przez Mirosława Zbrojewicza.

W jaki sposób jest prowadzona narracja w tym tekście kultury? Jaką formę mają czasowniki używane przez narratora? Czemu służy taki zabieg?

W filmie użyto czasowników w 1.os. l.mn. Taki zabieg sprawia, że tekst jest nacechowany emocjonalnie, bardzo dynamiczny, odbiorca natomiast identyfikuje się z bohaterami.

Przypomnij sobie cechy gatunku literackiego, jakim jest przypowieść.

Przypowieść inaczej parabola to krótki utwór epicki o charakterze moralizatorskim, w którym wydarzenie nie jest opowiedziane ze względu na atrakcyjność fabuły czy postaci, ale jako przykład służący zilustrowaniu prawd uniwersalnych lub moralnych.

Określ sytuację podmiotu lirycznego w utworze.

• wypowiada się w 3 osobie
• ukryty,
• demonstruje dwie pozostałe postacie (żołnierza

i kogoś)

• przysłuchuje się rozmowie w/w postaci
• nie komentuje prezentowanych faktów
• jest obiektywny
• poglądy postaci prezentuje w mowie niezależnej
• jednej z postaci pozwala mieć "ostatnie słowo" czym wyraża sympatię i aprobatę dla postawy

Sytuacja liryczna

W wierszu przedstawiona została rozmowa żołnierza z ,,rozumnym" rozmówcą. Dialog dotyczy wydarzeń współworzących najnowszą (dla po-ety) historię Polski, na co wskazuje chociażby aluzja do zdobycia Monte Casino przez Drugi Korpus.

Zadanie 1. Jakie cechy można wg Ciebie przypisać każdemu z rozmówców. Zadanie 2. Co wspomina żołnierz? Jakie wartości można mu przypisać? Zadanie 3. Zinterpretuj ostatnią wypowiedź żołnierza. Jak charakteryzuje ona obu bohaterów? Zadanie 4. Uzupełnij tabelę.

Bohaterowie

żołnierz

ktoś

• prawie pozbawiony głosu, ale ma w utworze "ostatnie słowo"
• centralna postać utworu
• dotarł w najodleglejsze zakątki Europy
• był tułaczem
• dokonał rzeczy, których inni nie potrafili
• walczył dla innych z największym wysiłkiem
• nie przyniósł wyzwolenia swojej ojczyźnie

• prowadzi długi monolog, który jest logicznym wywodem jego racji
• kieruje się rozumem
• trzeźwo, praktycznie myśli

Dialog

Rozmawiają o wartościach, którymi należy się kierować. Polscy żołnierze walczyli na wielu frontach II wojny światowej. Byli najwierniejszymi sojusznikami aliantów. Mówiono o nich z podziwem. Po skończeniu wojny, gdy nadszedł długo oczekiwany, wywalczony czas pokoju, żołnierz uświadomił sobie, że Polska nie jest wolnym krajem (znajdowała się pod wpływem Związku Radzieckiego) – „Zdobywszy wolność innym dłońmi skrwawionemi, /Dowiedział się nareszcie, że sam nie ma ziemi”). Rozmówca żołnierza ironicznie wypowiada się o jego ideałach („wiedziałem, że nikt twoich ran ci nie odwdzięczy, bo czym krew, co płynie, przy złocie, co brzęczy(...)”, „jak żal mi, że ci oczy nareszcie otwarto!”) Mówi, iż w materialistycznym świecie, gdzie dominuje zimna kalkulacja i wyrachowanie, nikt nie doceni takich wartości jak uczucia, poświęcenie, ideały, szlachetne intencje. Swoje rozważania kończy pytaniem retorycznym: Bo czym jest duch anielski przy szatańskiej sile?

W puencie utworu pojawia odpowiedź sprzeczna z prezentowanymi zdroworozsądkowymi racjami. Żołnierz, któremu jawi się wizerunek walczących jak on, na obczyźnie przodków, jest symbolem kolejnych pokoleń przelewających krew w różnych miejscach. Zawsze z nadzieją, że ich trud zbliży chwilę wyzwolenia ojczyzny. Jest przekonany, że jego postawa jest właściwa, więc odpowiada używając kolokwializmu "Ach!, śmieszne pytanie". To właśnie ta nadzieja dawała kolejnym pokoleniom siłę walki, a jednocześnie szansę na przetrwanie i wyzwolenie. Bez nadziei naród nie przetrwałby tak wielu trudnych wydarzeń.

Budowa

trzynastozgłoskowiec (7 + 6) rymy dokładne, żeńskie, o układzie parzystym (sąsiadującym), a w ostatnich 4 wersach krzyżowym (przeplatanym) peryfrazy (omówienia) pytania retoryczne powtórzenia wyliczenia, epitety

Podsumowanie

Wiersz zawiera raczej prostą naukę moralną, trudno bowiem mieć wątpliwości, co do tego, że z dwóch przedstawionych racji, stanowisko żołnierza jest dla narratora Przypowieści jedynym, możliwym do przyjęcia. Jak prawda religijna pozostaje ono poza wszelką dyskusją. W sensie politycznym, utwór Lechonia jest aktualizacją postawy typowej dla powojennej emigracji żołnierskiej. Dla wielu Polaków, których zakończenie wojny zastało na Zachodzie, emigracja stanowiła jedyną do przyjęcia opcję polityczną. Powrót do kraju rządzonego przez komunistów traktowano jako zdradę. Wychodźcy mieli stanowić duszę narodu i przechować nadzieję na odzyskanie wolnej ojczyzny.