Psychologia ogólna - procesy poznawcze

Wybrane procesy poznawcze

Start

Psychologia ogólna

· Contact

· Team

· Data

· Map

· Timeline

· Comparison

· Proc

· Video

Ad rem

Literatura

Efekty uczenia się

Tezy

Agenda

1. Spostrzeganie2. Pamięć i uczenie się3. Uwaga i kontrola poznawcza4. Myślenie, rozumowanie i rozwiązywanie problemów

Tezy:

01

• Definiuje podstawowe pojęcia z dziedziny nauk społecznych stosowane w zakresie bezpieczeństwa wewnętrznego.
• Rozpoznaje przyczyny, przebieg i skutki zjawisk społecznych.
• Interpretuje zjawiska społeczne (kulturowe, polityczne, prawne, ekonomiczne) w obszarze bezpieczeństwa wewnętrznego.
• Interpretuje dynamikę zjawisk społecznych wpływających na bezpieczeństwo.
• Dokonuje krytycznej oceny posiadanej wiedzy poznaje znaczenie wiedzy w rozwiązywaniu problemów poznawczych i praktycznych.

Efekty uczenia się

• Mietzel G., Wprowadzenie do psychologii, Gdańsk 2014.
• Strelau J., Doliński D., Psychologia. Podręcznik akademicki. t. 1 i 2. Gdańsk 2014.
• Ciccarelli S. K., White J. N., Psychologia, Poznań 2015.
• Zimbardo P.G. i inni, Psychologia. Kluczowe koncepcje. t. 2, 3, Warszawa 2011.
• Zimbardo P.G., Gerrig R.J., Psychologia i życie. Warszawa 2022.

Literatura

Źródło: Zimbardo P.G. i inni, Psychologia. Kluczowe koncepcje. t. 3, Warszawa 2011, s. 26-30.

Najmniejsza możliwa zmiana bodźca prawidłowo wykrywana w połowie wielokrotnie powtarzanych prób.

Próg różnicy

Poziom stymulacji konieczny, by bodziec został wykryty. W praktyce oznacza to wielkość graniczną, przy której obecność lub brak bodźca są wykrywane prawidłowo w połowie wielokrotnie powtarzanych prób pomiarowych.

Próg absolutny

Proces nadający znaczenie bodźcom sensorycznym. Percepcja w znacznym stopniu opiera się na pamięci, motywacji, emocjach i innych procesach psychicznych.

Percepcja

Proces za pośrednictwem, którego stymulacja receptorów czuciowych prowadzi do powstania impulsów nerwowych interpretowanych przez mózg jako dzwięk, obraz, zapach, smak, ból lub jeszcze inne odczucia sensoryczne. Wrażenia są pierwszym krokiem w przetwarzaniu przychodzących informacji.

Wrażenie

Źródło: CiCCarelli S.K., White J. N., Psychologia,Poznań 2015, s.112.

To metoda, którą mózg posługuje się w celu interpretacji wszelkich doznawanych w danym momencie wrażeń pod względem ich znaczenia.

Spostrzeganie

Źródło: Zimbardo P.G. i inni, Psychologia. Kluczowe koncepcje. t. 3, Warszawa 2011, s.67.

Problem scalania - odnosi się do procesu, za pomocą, którego mózgu łączy ("scala") wyniki licznych operacji sensorycznych w jedno spostrzeżenie np. wrażenie koloru, kształtu, krawędzi czy faktury łaczy się w spostrzezenie ludzkiej twarzy.

Spostrzeganie

Źródło: Zimbardo P.G. i inni, Psychologia. tamże.

Przetwarzanie odgórne - analiza percepcyjna skupiająca się na oczekiwaniach, wspomnieniach, pojęciach i innych czynnikach poznawczych obserwatora, nie zaś na właściwościach bodźca. "Odgórne" odnosi się do procesów zachodzących w mózgu, na samej górze systemu odpowiedzialnego za przetwarzanie percepcyjne.Przetwarzanie oddolne - analiza percepcyjna skupia się na właściwościach bodźca, nie zaś na naszych pojęciach i oczekiwaniach. "Oddolne" nawiązuje do bodźca pojawiającego się jako pierwszy, podstawowy krok w procesie przetwarzania percepcyjnego.

Spostrzeganie

Carlos Ruiz Zafon, Labirynt duchów

W młodości widzimy świat takim, jakim powinien być, a na starość takim, jaki jest.

https://www.fakt.pl/wydarzenia/swiat/zabawa-perspektywa/kq5le5s

Źródło: Zimbardo P.G. i inni, Psychologia. Kluczowe koncepcje. t. 3, Warszawa 2011, s.68.

Stałość percepcyjna - zdolność rozpoznawania obiektu jako zachowującego te same cechy w różnych okolicznościach, np. w zmieniającym się oświetleniu, innej odległości czy położeniu.

Spostrzeganie

Źródło: Zimbardo P.G. i inni, Psychologia. Kluczowe koncepcje. t. 3, Warszawa 2011, s.69.

Spostrzeganie

Ślepota na zmianę - percepcyjna niezdolność do zauważenia zmian zachodzących w polu widzenia.

Źródło: Zimbardo P.G. i inni, Psychologia. Kluczowe koncepcje. t. 3, Warszawa 2011, s.75.

Wnioskowanie z doświadczenia kładzie nacisk na wpływy wyuczone takie, jak siła oczekiwań, kontekst i kultura.Teoria postaci (Gestalt) koncentruje się na tym, jak organizujemy napływające informacje w znaczące struktury percepcyjne - dzieje się tak dlatego, że nasze mózgi posiadają określoną, wrodzoną strukturę.

Spostrzeganie teoretyczne wyjaśnienie percepcji

http://blog.kodano.pl/zludzenia-optyczne/

https://zapytaj.onet.pl/Category/002,018/2,28012552,Na_tym_obrazku_widzisz_stara_czy_mloda_kobiete.html

Wnioskowanie z doświadczenia

Spostrzeganie

+ info

Kontekst i oczekiwaniaNastawienia percepcyjneWpływ kultury na percepcję

1. Zasady spostrzegania według psychologii Gestalt.
2. Złudzenia - czym są i ich przykłady.

Spostrzeganie - zadanie do przygotowania na ćwiczenia

Uwaga - proces za pomocą którego świadomość koncentruje się na wybranym elemencie lub "pozycji" informacji w pamięci operacyjnej.Kontrola poznawcza - jest szczególnym przypadkiem samokontroli, czyli zdolności człowieka do kierowania własnym zachowaniem.

Uwaga i kontrola poznawcza

• Selekcja źródła informacji
• Przeszukiwanie pola percepcji
• Przedłużona koncentracja
• Kontrola czynności jednoczesnych
• Przerzutność uwagi

Cechy uwagi

W zależności od receptorów:

• wzrokowa
• słuchowa
• ruchowa

W zależności od aktywności woli:

• mimowolna
• dowolna

Rodzaje uwagi

• Teorie wczesnej selekcji
• Teorie późnej selekcji
• Teorie podzielności uwagi
• Teorie przerzutności uwagi

Teorie uwagi

Źródło: Strelau J., Doliński D., Psychologia akademicka, podręcznik, tom 1, Gdańsk 2011, s. 456-460

https://www.google.com/url?sa=i&url=https%3A%2F%2Fwww.researchgate.net%2Fprofile%2FAdam-Chuderski&psig=AOvVaw0A0qqdSfhHqC-Oc2sU0dQi&ust=1632386399190000&source=images&cd=vfe&ved=0CAoQjhxqFwoTCKi-0q2XkvMCFQAAAAAdAAAAABAD

Nurty badań w obszarze kontroli poznawczej:

• Czynności automatyczne i kontrolowane
• Hamowanie i interferencja
• Funkcje zarządcze

Formy kontroli poznawczej (Adam Chuderski, 2005):

• monitorowanie
• regulacja
• sterowanie

Kontrola poznawcza

Źródło: Zimbardo P.G. i inni, Psychologia. Kluczowe koncepcje. t. 2, Warszawa 2011, s.117, 187.

https://www.neurogra.pl/programytreningowe/na-pamiec

Uczenie się - proces oparty na doświadczeniu, lub ćwiczeniu prowadzący do względnie trwałej zmiany w zachowaniu lub procesach umysłowych.

Pamięć to każdy system - ludzki, zwierzęcy lub techniczny - który koduje, przechowuje i wydobywa informacje.

Pamięć i uczenie się

gotowość biologiczna

Źródło: CiCCarelli S.K., White J. N., Psychologia,Poznań 2015, s. 176.

Główne cechy:

• Generalizacja bodźca
• Różnicowanie bodźca
• Wygaszanie
• Samorzutne odnowienie
• Warunkowanie wyższego rzędu
• Warunkowe reakcje emocjonalne
• Warunkowa awersja do smaku

Zasady wystąpienia warunkowania klasycznego:

• pierwszeństwo bodźca warunkowego przed odruchem bezwarunkowym
• krótki czas (<5 s) dzielący bodziec warunkowy od odruchu bezwarunkowego
• wielokrotne kojarzenie bodźca warunkowego z odruchem bezwarunkowym
• odrębność bodźca warunkowego od konkurencyjnych bodźców.

Warunkowanie klasyczne (I. Pawłow) - elementy

• bodziec bezwarunkowy
• reakcja bezwarunkowa
• bodziec warunkowy
• reakcja warunkowa

Uczenie się

https://topflop.pl/jednoreki-bandyta/

Edward L. ThorndikeB. F. Skiner

Wzmocnienie:

• pierwotne
• wtórne
• pozytywne
• negatywne

Warunkowanie sprawczeuczenie się zachowań zależnych od woli pod wpływem przyjemnych lub nie przyjemnych konsekwencji

Uczenie się

1. Rozkłady wzmocnienia

• w stałych odstępach czasu
• w zmiennych odstępach czasu
• według stałych proporcji
• według zmiennych proporcji

Charakterystyka poszczególnych rozkładów wzmocnienia i przykłady dla każdego z nich.

Uczenie się - zadanie do przygotowania na ćwiczenia

https://slideplayer.pl/slide/806998/

https://www.google.com/url?sa=i&url=https%3A%2F%2Fpieknoumyslu.com%2Feksperyment-maly-albert%2F&psig=AOvVaw3ZCpGV8vq4Hht8sEQbCEGl&ust=1631277758885000&source=images&cd=vfe&ved=2ahUKEwjam4es9fHyAhVKuSoKHV03BsEQr4kDegQIARAS

Porównanie dwóch rodzajów warunkowania

Warunkowanie klasyczne

1. Rezultatem jest powstanie nowej reakcji na bodziec, który normalnie do niej nie prowadzi.
2. Reakcje są mimowolne i odruchowe, spowodowane przez bodziec.
3. Istotne znaczenie w powstawaniu skojarzeń ma bodziec poprzedzający.
4. Bodziec warunkowy musi wystąpić tuż przed reakcją bezwarunkową
5. Powstaje oczekiwanie wystąpienia odruchu bezwarunkowego po bodźcu warunkowym

Warunkowanie sprawcze

1. Rezultatem jest częstsze występowanie istniejącej reakcji.
2. Reakcje są dobrowolne, inicjowane przez organizm.
3. Istotne znaczenie w powstawaniu skojarzeń mają konsekwencje.
4. Wzmocnienie powinno być natychmiastowe.
5. Powstaje oczekiwanie wystąpienia wzmocnienia po właściwej reakcji.

https://www.google.com/url?sa=i&url=https%3A%2F%2Fcommons.wikimedia.org%2Fwiki%2FFile%3ATolman%2527s_Labyrinth.png&psig=AOvVaw0okVZH-1wR6yVQsOPvB42X&ust=1631702015507000&source=images&cd=vfe&ved=0CAoQjhxqFwoTCMi9weuh_vICFQAAAAAdAAAAABAD

koncentruje sie na roli poznania czyli procesów myślowych w uczeniu się

Źródła zdjęć:

https://www.google.com/url?sa=i&url=https%3A%2F%2Fwesolalapka.pl%2Fcategory%2Fszczeniaki%2F&psig=AOvVaw2OmXSnWMa3WOVWa639KPZx&ust=1631700489481000&source=images&cd=vfe&ved=0CAoQjhxqFwoTCMDHm6Cc_vICFQAAAAAdAAAAABAE

https://www.google.com/url?sa=i&url=https%3A%2F%2Fnaukawpolsce.pap.pl%2Faktualnosci%2Fnews%252C393984%252Cszympansy-ucza-sie-uzywac-narzedzi-poprzez-obserwacje.html&psig=AOvVaw3VOq3D0AGZWxyhmVdLK1XQ&ust=1631700231088000&source=images&cd=vfe&ved=0CAoQjhxqFwoTCMCE-uyb_vICFQAAAAAdAAAAABAD

https://www.google.com/url?sa=i&url=https%3A%2F%2Fzooart.com.pl%2Fblog%2Fszczur-inteligencja-zapisana-w-dna-wyjasniamy-czy-szczury-sa-madre&psig=AOvVaw1OemYI4usXNRKnAHYIdSMr&ust=1631700311977000&source=images&cd=vfe&ved=0CAoQjhxqFwoTCPjwuMGb_vICFQAAAAAdAAAAABAD

Uczenie utajoneWgląd Wyuczona bezradność

Edward TolmanWolfgang KöhlerMartin Seligman

Poznawcza teoria uczenia się -

Składowe istotne dla uczącego się:

• skupienie uwagi na modelu - uwaga
• zdolność zapamiętania czynności - pamięć
• zdolność powtórzenia czynności modela - naśladowanie
• motywacja

Uczenie się nowego zachowania poprzez obserwację modela

Albert Bandura

Uczenie się przez obserwację -

Źródło: CiCCarelli S.K., White J. N., Psychologia,Poznań 2015, s. 214-215.

aktywny układ, który otrzymuje informację od zmysłów, nadaje jej użyteczną postać i porządkuje ją w trakcie przechowywania, a następnie wydobywa przechowywane treści

Trzy procesy pamięciowe:

• wprowadzenie: kodowanie
• zatrzymanie: przechowywanie
• przypominanie sobie: wydobywanie

Pamięć

Źródło: CiCCarelli S.K., White J. N., Psychologia,Poznań 2015, s. 215-216.

Modele pamięci:

• model przetwarzania informacji - koncentruje się na sposobie przetwarzania informacji na różnych etapach zapamiętywania.

• model rozproszonego przetwarzania równoległego - koncentruje się na jednoczesnym przetwarzaniu informacji w wielu sieciach neuronowych.

• model poziomów przetwarzania - koncentruje się na głębokości przetwarzania kojarzonej z określonymi informacjami; głębsze przetwarzanie utożsamiane jest z dłuższym zatrzymywaniem.

Źródło: CiCCarelli S.K., White J. N., Psychologia,Poznań 2015, s. 217-227.

https://www.national-geographic.pl/artykul/slon-afrykanski-gdzie-wystepuje-ile-wazy-i-co-je-czy-slon-afrykanski-jest-gatunkiem-zagrozonym

Pamięć sensoryczna (ultrakrótkotrwała)pamięć ikonicznapamięć echoicznadotykowa pamięć sensorycznawęchowa pamięć sensorycznasmakowa pamięć sensorycznaPamięć operacyjna (krótkotrwała i robocza)Pamięć długotrwała:

• proceduralna pamięć długotrwała
• deklaratywna pamięć długotrwała

- pamięć semantyczna- pamięć epizodyczna

Model przetwarzania informacjiTrzy systemy pamięci

Krzywa zapominania

Informacje na ten temat m. in. w: Zimbardo P.G. i inni, Psychologia. Kluczowe koncepcje. t. 2, Warszawa 2011, s. 225-237.

1. Dlaczego pamięć czasami nas zawodzi?Daniel Schacter "siedem grzechów" pamięci:nietrwałość, roztargnienie, blokowanie, błędne atrybucje, podatność na sugestie, tendencyjność i uporczywość. 2. Jak usprawniać pamięć - mnemotechniki, czym są i jak je zastosować?

Pamięć - zadanie do przygotowania na ćwiczenia

Źródło: Strelau J., Doliński D., Psychologia akademicka, podręcznik, tom 1, Gdańsk 2011, s. 461-471.

Rozwiązywanie problemów to aktywność, która zmierza do zredukowania rozbieżności między stanem aktualnym a pożądanym lub narzuconym stanem docelowym.

Rozumowanie to proces umysłowy polegający na formułowaniu wniosków na podstawie przesłanek.

Myślenie to proces łączenia elementów poznawczej reprezentacji świata w dłuższe ciągi.

Lorem ipsum dolor sit amet

Start

Myślenie, rozumowanie i rozwiązywanie problemów

Źródło: Strelau J., Doliński D., Psychologia akademicka, podręcznik, tom 1, Gdańsk 2011, s. 462-463.

Materiał - rodzaj informacji przetwarzanych w procesie myślenia, który charakteryzuje się określoną formą i treścią.Operacje umysłowe - przekształcenia dokonywane na reprezentacjach umysłowych.Reguły - sposoby porządkowania łańcucha operacji umysłowych, składających się na proces myślenia.

Struktura myślenia - właściwosci

• Dedukcja

- rozumowanie sylogistyczne- rozumowanie warunkowe

• Indukcja
• Rozumowanie przez analogię

Rozumowanie

Problemy:

• konwergencyjne
• dywergencyjne

Strategie:

• metoda prób i błędów
• algorytmy
• heurystyki

Przeszkody:

• fiksacja funkcjonalna
• nastawienie umysłowe
• efekt potwierdzania

Rozwiązywanie problemów

1. Czym różni się algorytm od heurystyki?Z jakimi heurystykami mamy do czynienia w życiu codziennym? Podaj przykłady.2. Czym jest kreatywność i jak można ją rozwijać?

Rozwiązywanie problemów - zadanie do przygotowania na ćwiczenia

Dziękuję za uwagę