Straszne potwory

Start

owady wodne naszych wód

psammon i peryfiton

nekton

bentos

plankton

neuston

Zwierzęta bezkręgowe zamieszkujące nasze wody mogą występować zarówno w toni wodnej, jak i na dnie, na przedmiotach zanurzonych, a także w miejscu styku wody z powietrzem atmosferycznym. Zwierzęta te są w odpowiedni sposób przystosowane do zmiennych warunków w każdym z tych środowisk. W zależności od miejsca występowania możemy wyróżnić różne grupy/zespoły ekologiczne:

Zespoły ekologiczne w wodach

regionalnie nazywane są także kłódkami (od kłoda, mała kłódka), klajdukami, obszywkami; są dobrze znane wędkarzom, ponieważ ich larwy są dobrą przynętą na ryby; jest to rząd owadów blisko spokrewnionych z motylami, z tym że skrzydła motyli pokryte są drobnymi łuskami (stąd nazwa łuskoskrzydłe), natomiast skrzydła chruścików są pokryte gęstymi włoskami (włoskoskrzydłe);dorosłe postacie chruścików prowadzą typowo lądowy tryb życia, odżywiają się sokami roślinnymi, maja długie czółka;postacie larwalne żyją w wodzie, są wśród nich: drapieżniki, roślinożercy, glonożercy, padlinożercy oraz formy żyjące się martwą materią organiczną.

CHRUŚCIKI

Chruścik, fot. W. Bzura

chruściki mogą być wykorzystywane jako bioindykatory czystości wód, oznacza to, że niektóre gatunki są wskaźnikami zanieczyszczenia naszych jezior i rzek; obecność lub brak obecności pewnych gatunków chruścików w zbiornikach wodnych pomaga nam określić jakość tych wód;w Polsce występuje dużo gatunków organizmów wykazujących cechy wskaźnikowe dla oceny czystości wód - od bakterii przez glony, rośliny (tj. pałka szerokolistna, pałka wąskolistna), po zwierzęta (m.in. rozwielitka, pijawki, małże, pstrągi, liny);

rząd owadów uważany za najlepszych lotników, potrafią one poruszać skrzydłami niezależnie od siebie, we wszystkich kierunkach – mogą zawisnąć w powietrzu lub nawet latać do tyłu;dorosłe ważki oraz ich wodne larwy są drapieżnikami, polują na mniejsze od siebie bezkręgowce, larwy potrafią schwytać kijankę lub nawet małą rybę; larwa chwyta zdobycz wyrzucając do przodu tzw. maskę, narząd działający jak składany scyzoryk (rys. poniżej), natomiast dorosłe ważki łapią swoje ofiary odnóżami w locie;

Cykl życiowy ważek:

WAŻKI

WAŻKI RÓŻNOSKRZYDŁE

WAŻKI RÓWNOSKRZYDŁE

Podczas obserwacji ważek zwróćmy uwagę na ich podział na:

Husarz władca ( fot. W. Bzura) - największa Polska ważka.

Iglica mała ( fot. W. Bzura) - najmniejsza europejska ważka.

Owady dorosłe mają smukłe ciało pokryte miękknim oskórkiem. Narządy gębowe są uwstecznione, postcie dorosłe nie odżywiają się. Skrzydła są trójkątne, błoniaste, w stanie spoczynku uniesione ku górze. Na końcu odłowka wyrastają 3 lub 2 szczecinki.

Owad dorosły (imago) jętki: fot.https://swiatmakrodotcom.wordpress.com/

Larwa jętki: fot.https://swiatmakrodotcom.wordpress.com/

Larwy jętek są bardzo delikatne, mają gryzące narządy gębowe, dobrze wykształcone oczy złożone, czułki i siedem par blaszkowatych skszelotchawek na odwłoku lub odnóżach i narządach gębowych.

• rząd owadów związanych ze środowiskiem wodnym;
• okres życia larw może trwać nawet do kilku lat, postacie dorosłe żyją bardzo krótko, czasem jeden dzień.
• niekiedy obserwowane są masowe wyloty jętek;

JĘTKI

Podobny tryb życia do topielicy prowadzi płoszczyca szara. Jest mniejsza (17-22 cm) i na pierwszy rzut oka, wygląda jak skrzyżowanie skorpiona z uschniętym liściem. Pierwsza para odnóży, która w wyniku ewolucji uległa poważnej modyfikacji stała się odnóżami chwytnymi, za pomocą których jest wstanie łapać zdobycz. Podobnie jak topielica posiada rurkę oddechową na końcu odwłoka.

Największym gatunkiem pluskwiaka w naszej faunie jest topielica (4cm dł.). Występuje w silnie zarośniętej strefie brzegowej. Przyczepiona do roślin czatuje na nawet na drobne kręgowce. Na końcu ciała rurka oddechowa, równa długości ciała. Oddycha wystawiając ją ponad powierzchnię wody.

Topielica fot. W. Bzura

Płoszczyca szara: fot.https://swiatmakrodotcom.wordpress.com/

Bardzo zróżnicowana grupa owadów mająca kłująco - ssący narząd gębowy i specyficznie wykształcone skrzydła - przednia para funkcjonuje jako pokrywy dla drugiej, błoniastej. Ciało jest wydłużone lub owalne, grzbietobrzusznie spłaszczone.Na ogół są drapieżne. Występują głównie w wodach stojących: stawach, jeziorach.

PLUSKWIAKI RÓŻNOSKRZYDŁE

Nartnik fot. W. Bzura

Z pewnością spotkaliście kiedyś NARTNIKA - pluskwiaka , który ślizga się jak na nartach po błonie powierzchniowej wody.

NARTNIK

Larwa podłużna o trapezowatej głowie z czarną wstęgą na grzbiecie.

Forma dorosła z charakterystycznymi żółtymi brzegami.

Pływak żółtobrzeżekfot: https://insektarium.net/

Larwa pływaka żółtobrzeżkafot: https://insektarium.net/

• Ich ciało ma zazwyczaj opływowy kształt, zaś tylne odnóża są pływne, dzięki czemu są znakomicie przystosowane do wodnego trybu życia. Wiele z nich posiada również dobrze wykształcone skrzydła, dzięki czemu mogą przelatywać z jednego zbiornika wodnego do drugiego.
• Mimo przystosowania się do życia w wodzie, pływakowate oddychają powietrzem atmosferycznym, które gromadzą pod pokrywami skrzydłowymi w czasie pływania.
• Praktycznie wszystkie z nich są drapieżnikami. Ich głównym łupem padają wodne owady, skorupiaki, pierścienice czy mięczaki. Duże gatunki potrafią również polować na małe kręgowce (rybki, kijanki, traszki), wiele pożywia się również padliną.
• Także ich larwy są drapieżnikami, choć często są również gorszymi pływakami, dlatego trzymają się miejsc porośniętych podwodną roślinnością.

CHRZĄSZCZE

Larwa bąka bydlęcego:fot. http://www.uk-wildlife.co.uk/tabanus-giant-horsefly-larva/

Larwa ochotkifot. https://undercarp.pl/

Larwa komarafot. https://swiatmakrodotcom.wordpress.com/

Filmiki przedstawiające cykl rozwoju komara:

• stadium dojrzałe związane z lądem, larwy a czasem i poczwarki żyją w wodzie;

• zamieszkują prawie wszystkie rodzaje wód;
• najczęściej występujące muchówki, których larwy żyją w wodzie to m. in. komary, wodzienie, ochotki, meszki, bąki (nie mylić z trzmielami);
• larwy pozbawione są nóg, czasem mają odnóża rzekome, często mają różne przydatki - włoski, szczecinki, brodawki itp.;

• odżywiają się pokarmem roślinnym, zwierzęcym lub detrytusem;
• Postacie dojrzałe (imago) charakteryzują się jedną parą skrzydeł, druga para uległa uwstecznieniu i występuje w postaci tzw. przezmianek. Pełnią one między innymi rolę narządów zmysłu – informują o położeniu ciała i działają jako stymulator lotu.

MUCHÓWKI

• Stańczykowska A. 1986. Zwierzęta bezkręgowe naszych wód. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne. Warszawa
• Rybak J.I. 2000. Bezkręgowe zwierzęta słodkowodne. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa
• Wesołowska L. 2003. Przewodnik do rozpoznawania niektórych organizmów wodnych występujących w Wigierskim Parku Narodowym. Wigierski Park Narodowy
• Buczyński P., Serafin E. 2002. Ważki Parku Krajobrazowego Pojezierza Iławskiego. Zespół Parków Krajobrazowych w Jerzwałdzie. Jerzwałd
• Janecki T., Masiarz J. 2018. Podowodni mieszkańcy mazurskich jezior. Drukarnia Labrita Sp. z o.o. Krutyń

BIBLIOGRAFIA