JULIUSZ SŁOWACKI "LISTY DO MATKI"

EPISTOLARNY PORTRET POETY

JULIUSZ SŁOWACKI "LISTY DO MATKI"

O AUTORZE

JULIUSZ SŁOWACKI 1809–1849

Juliusz Słowacki herbu Leliwa – polski poeta, przedstawiciel romantyzmu, dramaturg i epistolograf. Obok Mickiewicza i Krasińskiego określany jako jeden z Wieszczów Narodowych. Twórca filozofii genezyjskiej, epizodycznie związany także z mesjanizmem polskim, był też mistykiem.

POROZMAWIAJMY

Co to jest epistolografia?

Przedstaw klasyczną kompozycję listu, scharakteryzuj jego język.

Czym różni się list od dziennika lub pamiętnika?

Czym różni się list prywatny od publicznego?

Na czym polega tajemnica korespondencji?

Wskaż cele prowadzenia korespondencji. Czy ma ona charakter czysto użytkowy?

LISTY SŁOWACKIEGO

Juliusz Słowacki pozostawał pod silnym wpływem sentymentalizmu i bajronizmu. W jego listach, pisanych głównie do matki, dominują: tematyka pogoni za sławą oraz potrzeba wyznań. W okresie mistycznym listy Słowackiego wzorowane były na listach apostolskich, w których poeta odgrywał rolę nauczyciela i mentora.

PRACA W GRUPACH

Określcie tematy poruszane w analizowanych przez was listach. Odpowiedzi poprzyjcie cytatami.

PRACA W GRUPACH

Określcie tematy poruszane w analizowanych przez was listach. Odpowiedzi poprzyjcie cytatami.

SŁOWACKI DANDYSEM?

Dandys we wszystkich epokach wyrastał ponad przeciętność, był arystokratą ducha, myśli i formy. Charakterystyczny dla jego postawy kult samego siebie, paląca potrzeba oryginalności korespondowały z romantycznym indywidualizmem, a zwłaszcza z tą jego wersją, jaką było wyniesienie poetów, nowej romantycznej arystokracji, opartej na zdolnościach otrzymanych od Boga, a których nie mogły dać praca i pieniądze. Słowacki, nie tak często, jakby tego pragnął, doświadczał owego społecznego uznania, ufundowanego na prestiżu poety: „Już teraz rozmowa moja łatwiejsza, dosyć mnie w św[iecie] w dobrym świetle wystawia. Pomaga mi w tym rodzaj małej sławy, która rzuca jak[iś] urok na moje rozmowy, a przynajmniej dobrze ludzi o mnie uprzedza i czę- sto wyba[czą] mi milczenie nawet, które zgubiłoby w opinii innych”

Dandys aranżuje swój wygląd, stroi się, aby móc posiąść odbitą postać, podziwia ją tak długo, by wreszcie się z nią utożsamić7. Słowacki znał ten mechanizm. O podwójności widzenia siebie przez Słowackiego wspomina Zofia Szmydtowa w uwagach o estetyce w Godzinie myśli. Jej zdaniem, inaczej niż romantycy, wyżej stawiający energię i gotowość tworzenia od wykonania, Słowacki potrafił oddzielić się od przedmiotu, który kształtował, umiał zobaczyć go niejako od zewnątrz; inaczej rzecz ujmując, stawał się chłodnym obserwatorem własnych doznań, by dać im później wyraz.

Sytuował siebie w wyimaginowanych sytuacjach, które udawało mu się skonkretyzować na tyle, że wywoływały w nim uczucia realnego smutku, przygnębienia, rzadziej wesołości. W jednym z listów pisał: „imaginacja moja jest jedynym źródłem wszystkich moich nieszczęść – i wszelkiego szczęścia na ziemi... bo prawdziwie, że jestem szczęśliwy często tą władzą twórczą urojonych wypadków”.

Dandys staje się sobą, gdy żyje w najwyższym napięciu, bo tylko w ten sposób mógł zawładnąć własną egzystencją. Także nadzwyczajna schludność i perfekcja ubioru wynikają ze stałej czujności, by nie dać się przyłapać na jakiejś niedoskonałości. Zapożyczenie roli dandysa zmuszało Słowackiego do samodyscypliny, przybierającej formę dbania, bez żadnych wyjątków od tej reguły, o nienaganność stroju, która miała dla poety także wartość symboliczną: „ubieram się zawsze z dosyć wielką elegancją – jak to sobie kiedyś przyrzekłem za młodu, bojąc się, aby mnie zwykłe memu zajęciu zaniedbanie kiedyś nie owładnęło”

SŁOWACKI DANDYSEM?

Poeta jest i zarazem nie jest związany z innymi ludźmi. Odczuwa samotność, jest zgnębiony ograniczonością intelektualną tych, z którymi się spotyka, dlatego pragnie wycofać się z życia społecznego, zostać mnichem: „bo ja stworzony jestem do życia mnisiego – spokojnego – i w najludniejszych miastach tworzę sobie samotność ale nudną”

Słowacki jest samotnikiem, który boi się samotności. Z tej niezborności, którą ujawniają listy, domyślamy się, że Słowacki miał kłopoty w kontaktach z innymi ludźmi, z czego zresztą zdawał sobie sprawę: „mam w sobie coś, co tak na ludzi działa, że nigdy ze mną spoufalić się nie mogą”

Te relacje międzyludzkie były zaburzone ze względu na egotyzm poety oraz niezdolność rozumienia stanów i potrzeb psychicznych drugiego człowieka, które ów egotyzm generował. Inny jest po to, by zaspakajał jego potrzeby lub spełniał określone oczekiwania, poeta ceni go też jako narzędzie „narcystycznego podtrzymywania”. Listy dostarczają wiele przykładów.

Dla Słowackiego doskonałość ubioru polegała na absolutnej prostocie, najlepiej zresztą wyróżniającej10: „zawsze biorę dobrego krawca, [co] mi oszczędza niepotrzebnych wydatków – najczęściej chodzę czarno, z małymi wyjątkami w szarawarkach lub kamizelce – nigdy prawie zupełnie czarno, bo to ma minę księżą... Mam także jedną oryginalność, to jest, ze zawsze noszę żółtawo – blade białe rękawiczki – jest to mój luksus, a nie bardzo kosztowny [...]. Noszę także najczęściej lakierowane buty [...] Zawsze tak staram się być ubrany, abym bez przebierania się mógł pójść wszędzie – a nigdy tak, aby widziano, żem się wystroił umyślnie...”

Dostrzeżemy w postępowaniu Słowackiego takie zachowania, których jedynym celem było przypodobanie się, zjednanie sobie przyjaciół i wielbicieli. Z tego też powodu prośby i oczekiwania innych prawie zawsze pobudzały go do działania: „Na tym wieczorze zadziwiłem ją walcem, tańcowanym tak, jak u nas tańcują wojskowi, to jest uderzając ostrogami. Ja zaczynam mazura – ja prowadzę kotyliona – i pokazuję nowe figury, jako to z szalem, z czterema królami kartowymi itp. Często gram walca na fortepianie [...]. Wy z trudnością wierzyć możecie, widzieliście mnie bowiem dzieckiem nudnym, teraz zaś umiem czasem grać rolę wesołego chłopca”

CZYTANIE ZE ZROZUMIENIEM

PYTANIA

TEKST DO ANALIZY

ZADANIE DOMOWE

Napisz list do przyjaciela w stylu XIX w. Wybierz temat listu. Użyj zwrotów: Twój najszczerszy, najprzywiązańszy przyjaciel/ szczerze oddany/ Twój na zawsze; bywaj zdrów; X przesyła Ci ukłony; Całuję ręce Twoje, moja Najdroższa i Najukochańsza; Czekam Twojego odpisu; Lecz inną razą o tym, teraz całuję Cię po tysiąc razy; list ten ekspediuję o …, nie będę spokojny dopóki nie odbiorę Twojej odpowiedzi; Zapewno Ci dziwno, żem do Ciebie dawno nie pisał; najprzód przeczytaj list przeszły, a w nim, co następuje…

DO ZOBACZENIA!